علی نقوی مدیرعامل بورس انرژی ایران گفت: در سال‌های گذشته چالش مصرف انرژی در کشور تشدید شده و با افزایش مصرف برق و گاز در پیک هر سال، شاهد ناترازی تولید و مصرف هستیم. در صنعت برق به اعتقاد کارشناسان ۱۰ الی ۱۵ هزار مگاوات کسری داریم، در گاز هم مصرف سال‌های آینده را الان مصرف می‌کنیم.
وی افزود: برای رفع این مشکل قاعدتاً مهمترین مسیر افزایش تولید بوده که البته نیاز به زمان و سرمایه بالایی دارد. در بحث مدیریت مصرف راهکار تغییر تعرفه مهمترین راهکار دولت‌ها در این سال‌ها بوده است.
نقوی ادامه داد: اما راهکار دیگری که در سال‌های اخیر کمتر به آن توجه شده است، استفاده از اوراق صرفه جویی انرژی خواهد بود. این جذاب‌تر از سایر پروژه‌ها خواهد بود زیرا سرمایه گذار و تولید کننده را در منافع حاصل از کاهش مصرف شریک می‌کند.
مدیرعامل بورس انرژی تصریح کرد: موضوع طراحی اوراق صرفه جویی انرژی از سال ۹۶ با دستورالعملی که توسط سازمان مدیریت ابلاغ شد و در شورای عالی انرژی کشور تصویب شد در دستور کار قرار گرفت. طبق این ابلاغیه بازار بهینه سازی انرژی باید در بورس انرژی راه‌اندازی شود.
وی افزود: بعد از ابلاغ آن دستورالعمل، طراحی این اوراق با همکاری مدیران وقت شرکت ملی گاز شروع شد و در کمیته فقهی سازمان بورس هم بررسی شد و نهایتاً در اسفند ۹۹ در شورای عالی بورس به عنوان یک ابزار جدید مالی تأیید شد. بعد از آن مقررات، در بورس انرژی تدوین شد.
نقوی تصریح کرد: به صورت موازی آئین نامه اجرایی ایجاد بازار بهینه سازی انرژی در مرداد ۱۴۰۰ توسط سازمان مدیریت ابلاغ شد و بر اساس آن وظایفی بر هر یک از ذینفعان بازار مترتب شد و با توجه به همان دستورالعمل این موضوع در وزارت نفت و نیرو در حال پیگیری شدن است.
وی افزود: چا رچوب کلی این اوراق اینگونه است که صنایع مختلف مثل سیمان، فولاد و … که از الگوی استاندارد مصرف برق و گاز مصرف بالاتری دارند می آیند یک پروژه‌هایی با هدف بهینه سازی انرژی را پیاده می‌کنند و این کاهش مصرف توسط شرکت‌هایی با نام شرکت‌هایM&V اندازه گیری و صحت سنجی می‌شود و در کمیسیون‌های صرفه جویی انرژی که با حضور نمایندگان دستگاه‌ها و سازمان برنامه و بودجه تشکیل می‌شود به تأیید می‌رسد و به بورس ابلاغ می‌شود.
مدیرعامل بورس انرژی ادامه داد: سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهینه سازی انرژی در وزارت نیرو و شرکت بهینه سازی مصرف سوخت در وزارت نفت نمایندگان این دو وزارتخانه هستند. و به محض اعلام گواهی آن در بورس انرژی ثبت شده و فرآیندهای معاملاتی شروع می‌شود. در واقع بیشترین استفاده از این اوراق برای تولیدکنندگان بخش‌های مختلف صنعتی است
نقوی در پاسخ به اینکه آیا این اوراق برای مشترکین خرد هم قابل پیاده شدن است یا خیر، گفت: برای مشترکین هم از نظر ما قابل اجراست ولی پیچیدگی‌های بیشتری دارد. چالشی که در این سطح داریم این است که مشترکین اول مصرف می‌کنند بعد پرداخت می‌کنند و این موضوع اندازه گیری را متفاوت‌تر می‌کند. در واقع در سطح مشترکین باید خود شرکت ملی گاز و توانیر همراهی بیشتری کنند تا با توجه به پیچیدگی‌های موجود در آن به مشترکین گواهی صرفه‌جویی تخصیص پیدا کند.
وی افزود: یک جنبه دیگر این است که با توجه به مصرف گاز کشور در سطح ملی تجهیزات و وسایلی وجود دارد که می‌تواند استفاده شود و مصرف را بهینه کند؛ مثل بخاری‌های هرمتیک یا اصلاح اتصالات ورودی گاز منازل یا بهینه سازی موتورخانه‌ها که اقدامات مؤثری هستند اما هزینه‌های انجام آن بالاست و به همین دلیل خود مشترکین قادر به انجام آن نیستند.
نقوی ادامه داد: البته بعضی از این اقدامات توسط خود بخش دولتی و شرکت ملی گاز در حال انجام، بوده و است ولی اگر بخواهد توسط بخش خصوصی انجام شود و مثلاً بخاری بسازد یا وارد کند و به دست مردم بدهد باید شرکت ملی گاز میزان انرژی صرفه جویی شده را به شرکت خصوصی تحویل دهد که فرآیندی شفاف‌تر خواهد بود.
مدیرعامل بورس انرژی با بیان اینکه گواهی صرفه جویی انرژی در بورس انرژی معامله می‌شود، گفت: همانطور که گفتیم پروژه‌های بهینه سازی انرژی توسط شرکت‌های خصوصی انجام می‌شود و گاز صرفه جویی شده به خود شرکت داده می‌شود، حال ممکن است شرکت مصرف کننده این مقدار گاز نباشد بنابراین به ازای گاز صرفه جویی شده گواهی تخصیص یافته و از آن طرف تقاضا توسط شرکت‌های پتروشیمی، نیروگاه‌ها و همه مصرف کنندگان گاز انجام می‌شود و در این بازار خرید و فروش شکل می‌گیرد.
وی افزود: یکی از چالش‌هایی که ما قبلاً هم اعلام کردیم این است که انرژی صرفه جویی شده در این بازار اجازه صادرات ندارد. در صورتی که تفاوت انرژی صادراتی و مصرفی جذابیت بیشتری را به سرمایه گذار می‌تواند بدهد. در ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید ما به التفاوت مصرفی توسط وزارت نفت پرداخت می‌شد ولی اینجا گواهی معادل مقدار صرفه جویی شده را به سرمایه گذار می‌دهیم که می‌توان مجوز داد تا انرژی صرفه جویی شده در فصل پیک مصرف صادر نشود و در سایر فصول صادر شود
مدیرعامل بورس انرژی ادامه داد: آخرین بخش مرتبط با بورس که هفته پیش در شورای عالی بورس به تصویب رسید و مهمترین بخش این اوراق بود دستورالعمل انجام معاملات گواهی صرفه جویی انرژی بود. در واقع الان می‌توانیم بگوییم زیرساخت‌ها آماده است و به محض اینکه از وزارت نفت و نیرو لیست کسانی که گواهی به آنها تعلق گرفته، اعلام شود ما فرایند پذیرش را انجام می‌دهیم.
نقوی گفت: راه اندازی بازار صرفه جویی علاوه بر اینکه قانون بوده است در سند تحولی رئیس جمهور به وزرا ابلاغ شده است و این یعنی خود دولت هم با جدیت این موضوع را پیگیری می‌کند.
مدیرعامل بورس انرژی در پاسخ به پیش بینی‌ها از حجم معاملات گفت: باید دید چه پروژه‌هایی پذیرش می‌شود و فعلاً نمی‌توان پیش بینی کرد. در حال حاضر سه پروژه صرفه جویی برق که در حوزه تغییر روشنایی شهری است در اسفند سال گذشته در کمیسیون تصویب شده است.
وی ادامه داد: تاکنون صرفاً از طریق ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید اقداماتی از طریق دولت انجام می شده است، یعنی مثلاً شرکت ملی گاز و توانیر راسا برای اجرای پروژه اقدام می‌کردند. مثل طرح بهسازی موتورخانه‌ها.
نقوی با بیان اینکه این افزود: به نظر بنده این اوراق برای سرمایه گذار جذابیت دارد بر اساس دستورالعمل‌ها مبنای محاسبه بالاترین قیمت پیک آن کالا خواهد بود، یعنی مثلاً در بخش برق به نرخ تجدیدپذیر محاسبه می‌شود. همچنین همانطور که گفته شد تولید کننده خودش در منافع حاصله از کاهش مصرف انرژی درگیر می‌شود. مصرف کنندگان هم می‌توانند گاز صرفه جویی شده را خودشان در بازاری با قیمت بهتری بفروشند.
مدیرعامل بورس انرژی در پایان تاکید کرد: بزرگترین چالش اوراق صرفه جویی این است که ذینفعان متعددی از جمله سازمان برنامه و بودجه، معاونت علمی و دو وزارتخانه درگیر آن هستند و قاعدتاً پیچیدگی بالایی دارد. تاکنون همیشه در یک قالب مشخصی سعی شده بهینه سازی انرژی صورت گیرد و این اوراق یک تغییر پارادایم است. موضوع مهم این است موضوع بهینه سازی مصرف منحصر به بر ساتبا و شرکت بهینه سازی مصرف سوخت نشود و شرکت ملی گاز و توانیر هم همراهی و حمایت کنند.