موتور محرکه اقتصاد، صادرات است؛ صادرات و تولید صادرات محور معیار سنجش رشد اقتصادی کشورهای متعدد جهان است. برای شناخت وضعیت صادرات در یک کشور باید به سه حوزه اساسی توجه کرد: تولیـد محصولات؛ بازاریابی، انتقال و پشتیبانی از صادرات.
هادی حنایی جهرمی، عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران، از صادرات محصولات کشاورزی می‌گوید و موانع آن‌ها. حنایی می‌گوید: «اصلی‌ترین مانع در صادرات محصولات کشاورزی، سنتی بودن روش تولید و سنتی بودن شیوه صادرات است.»
حنایی جهرمی وضعیت صادرات را در بنادر عباس، لنگه، جاسک بررسی می‌کند: «بارهای میوه و تره‌بار به‌صورت فله‌ای به این بنادر ارسال می‌شود؛ هیچ نوع بسته‌بندی روی این محصولات انجام نمی‌شود و این‌ها در لنج‌های فرسوده جابه‌جا می‌شود.» او حداقل ضایعات تحمیل‌شده به کشاورزان را در این مسیر، حدود 20 درصد می‌داند.
بسته‌بندی کالای ایرانی در سایه
صادرات پیشانی توسعه اقتصادی است. رئیس اتحادیه ملی صادرکننده استان فارس می‌گوید: «ما به صادرات محصولات کشاورزی هیچ توجهی نداریم. علاوه بر اینکه در بسته‌بندی محصولات با مشکلات اساسی روبرو هستیم و بار را فله‌ای صادر می‌کنیم؛ نحوه قیمت‌گذاری ما هم مشکل اساسی دارد.»
حنایی به برند سازی اشاره می‌کند: «اگر ما بتوانیم محصولات خود را با برند مشخصی صادر کنیم، بعدازآن هرگز سعی نمی‌کنیم اعتبار برند خود را نادیده بگیریم. برندسازی به ارتقای کیفیت و به نوع عرضه کمک می‌کند. اما این هم جز فراموش‌شده‌های حوزه صادرات محصولات کشاورزی در ایران است.»
عضو هیئت‌رئیسه اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران شعبه استان فارس تأکید می‌کند: «ما باید بهره‌وری لازم و ارز آوری را در حوزه صادرات کشاورزی هم مورد توجه قرار دهیم. درحالی‌که ما در کارتن موزی صیفی‌جات، صادر می‌کنیم.»
قوانین صادرات محصولات کشاورزی ناقص است؛ او می‌گوید: «قوانین ما در حوزه صادرات خیلی بد است؛ وقتی ما به صادرات خود بها ندهیم، معلوم است که مصرف‌کننده خارجی در دنیا، محصولات ما را به تمسخر می‌گیرد و خرید آن محصول را از اولویت خود خارج می‌کند. ما واقعاً به کیفیت بسته‌بندی توجه نداریم.»
او می‌گوید: «ما به دولت پیشنهاد دادیم تا بتوانیم گام‌به‌گام شیوه صادرات خود را تغییر دهیم طوری که هم صادرکننده‌های سنتی آسیب نبیند و هم با اصلاح رویه‌ها، صادرات را مدرن کنیم. برای هیمن، این پیشنهاد را به سازمان توسعه تجارت ارائه دادیم و از طریق اتحادیه محصولات کشاورزی ایران اینر ا پیگیری کردیم که محصولات بسته‌بندی و هویت مشخص داشته باشد.»
او گام اول حل مشکلات در حوزه صادرات محصولات کشاورزی را درج نام صادرکننده بر روی محصولات و بسته‌بندی آن می‌داند. «این تنها راهی است که از صادرات بد جلوگیری می‌کند و باعث ارتقای کیفیت می‌شود. باید از صادرات فله‌ای جلوگیری کرد. ما باید بتوانیم حداقل بهره‌وری را داشته باشیم؛ و با توجه به کمبود آبا این باید اولویت داشته باشد.»
به گمرک نامه نوشتیم
او از بی‌توجهی گمرک به این پیشنهاد می‌گوید: «گمرک با کمترین توجه می‌تواند جلوی این رویه غلط را بگیرد و این بازرسی، نیازی به تخصص ندارد که بگویند باید استانداردسازی هم دخالت کند؛ اما هیچ اراده‌ای در حل مشکلات صادرات ندارند.»
اما حنایی گله می‌کند از تمرکزگرایی و اینکه هنوز کاری برای رفع موانع صادرات محصولات کشاورزی انجام نمی‌شود. او از نامه‌ای می‌گوید که در خردادماه امسال به گمرک ایران نوشته‌اند ولی هنوز به آن نامه توجه نشده است. در این نامه به اهمیت بسته‌بندی تأکید شده بود که هنوز به صادرکننده‌ها ابلاغ نشده است.
عضو هیئت نمایندگان اتاق شیراز معتقد است: «بروکراسی عظیم، پیچیده و نبود ساختارها، عمل و حرکت را برای دولت و برای کشاورزان کند کرده است؛ بسیار کند. اما زمان برای صادر کردن محصولات کشاورزی بسیار حیاتی است. کشاورز صادرکننده میوه و تره‌بار چقدر می‌تواند منتظر زمان بماند و البته محصول او هم سالم باشد؟ تقریباً خیلی کم.»
حمل‌ونقل چگونه است؟
بخش دیگر مشکلات، به حمل‌ونقل این محصولات مربوط می‌شود. حنایی می‌گوید: «حمل‌ونقل این محصولات به امارت متحده عربی، با موتور لنج فرسوده و غیراستاندارد انجام می‌شود که در گرمای شرجی به محصولات لطمه جدی می‌زند.»
او تصریح می‌کند: «متأسفانه همه جای دنیا بار صادراتی میوه و تره‌بار به‌وسیله موتور لنج صادر نمی‌شود؛ اما در ایران هنوز هم شیوه کار این‌چنین است. البته فرمانداری بندرلنگه هم می‌گوید که خیلی از مردم منطقه از طریق این لنج‌ها نان می‌خوردند و تغییر این سیستم باعث هرج‌ومرج در منطقه می‌شود.»
او تأکید می‌کند: «تجارت باسیاست همخوانی ندارد. اما متأسفانه حتی در صادرات محصولات کشاورزی هم سیاسی عمل می‌کنند. این مسئله باعث شده که خروجی و بهره‌وری لازم در کار نداشته باشیم.»
استراتژی صادرات نداریم
او بخش دیگر مشکلات را خشک‌سالی و کمبود تولید می‌داند. «مثلاً ما 4 هزارتا 5 هزار لیتر برای 10 کیلو هندوانه آب مصرف می‌کنیم. اما قیمت فروش ما 5 هزار و 500 تومان است؛ اما وقتی جنس در بازار زیاد شود، ارزان فروخته می‌شود. ما واقعاً بهره‌وری لازم نداریم. در زمان خشک‌سالی، آیا این رویه‌ها درست است؟ ما باید استراتژی داشته باشیم.»
عضو هیات نمایندگان اتاق شیراز معتقد است: «ما برنامه‌ریزی کلان نداریم. تمام دنیا برنامه‌ریزی دقیقی در حوزه اقتصادی دارند؛ محصولات خود را برای مصرف داخلی و بعد برای صادرات تولید می‌کنند. ولی ما نه میزان مصرف داخلی را می‌شناسیم و نه بازار فرامرزی را دقیق می‌دانیم که چیست. ما به روش سنتی کار می‌کنیم و به بازار و اطلاعات آن دسترسی نداریم. حتی در داخل کشور نمی‌دانیم کشاورز استان فارس با کشاورز استان آذربایجان غربی و شرقی باید چه محصولی را تولید کنند که درنهایت به نفع هر دو باشد.»
او نفت و توجه به صادرات نفتی را معضلی می‌داند که در سایه آن به حوزه‌های دیگر توجه کمتری می‌شود و صادرات غیرنفتی و کشاورزی در سایه صادرات نفتی قرار می‌گیرد.
حنایی جهرمی تأکید می‌کند: «در صادرات باید به آمایش سرزمین توجه شود؛ یعنی اگر استان فارس پتانسیل کشاورزی دارد؛ باید از این استان انتظار صادرات محصولات کشاورزی داشته باشیم و هر استانی ظرفیت خاص خود را دارد. ولی متأسفانه تنها محصولی که به صادرات آن توجه می‌شود نفت است.