طبق اطلاعات ارائه شده از اتحادیه صادرکنندگان خشکبار، میزان صادرات سالانه ایران در حوزه خشکبار حدود 3 میلیارد دلار بوده که متاسفانه در سال جاری این رقم به کمتر از یک میلیارد دلار، کاهش یافته است.
زین‌العابدین هاشمی، دبیر اتحادیه صادرکنندگان خشکبار، در گفت‌وگو با مهر، علت کاهش میزان صادرات را غیررقابتی بودن بهای تمام شده خشکبار ایران در بازارهای صادراتی عنوان کرد.
آنچه در این بین از سوی فعالان بخش کشاروزی و تولیدکنندگان خشکبار کشور عنوان می‌شود، دریافت نیم درصد عوارض از صادرات آب مجازی است که طبق قانون بودجه سال 1401 باید هنگام صادرات از همه انواع محصولات کشاروزی، دریافت شود. این نیم درصد عوارض موجب افزایش قیمت تمام شده محصولات شده و قدرت رقابت را از محصولات ایرانی در بازارهای صادراتی گرفته است.
این موضوع از ابتدای سال توسط پسته‌کاران استان کرمان مورد انتقاد و پیگیری قرار گرفت و نامه‌نگاری‌هایی با تاکید بر لزوم توقف اجرای این بند قانونی انجام شد که متاسفانه به نتیجه نرسید.
به تازگی رسیدگی به انتقادهای ناشی از دریافت نیم درصد عوارض صادرات آب مجازی از محصولات کشاورزی و صنایع غذایی موضوع بند (و) تبصره (8) قانون بودجه سال 1401 در نشست کارگروه شورای گفت‌وگو نیز انجام شد و شرایطی به وجود آمد تا اقدامات صورت گرفته در این حوزه توسط بخش خصوصی و رویکرد دولت نسبت به این موضوع مطرح و بررسی شود و نمایندگان دستگاه‌های اجرایی نیز نظر خود را درباره غیرکارشناسی بودن این بند قانونی عنوان کنند.
نکته اساسی اینجاست که موضوع مصرف بهینه آب و مدیریت آن یک بحث کارشناسی و علمی است که به مطالعات دقیق نیاز دارد و نمی‌توان با یک بند قانونی و حکم یکسان درباره همه انواع محصولات کشاروزی در مدیریت آب، موفق بود. دریافت نیم درصد عوارض صادرات آب مجازی از همه محصولات کشاورزی و صنایع غذایی و حتی حوزه شیلات یک اقدام غیرکارشناسی است که به روند صادرات این نوع محصولات آسیب زده است.
دیدگاه برخی از کارشناسان حوزه کشاورزی و اقتصادی بر این است که دریافت نیم درصد عوارض صادرات آب مجازی نباید از همه انواع محصولات کشاورزی و صنایع غذایی نادرست است، چون مصرف آب در تولید محصولات متفاوت بوده و در برخی بیشتر و در برخی کمتر است.
از طرفی در این بند قانونی چون به صورت عام صحبت شده و از طرفی آئین‌نامه اجرایی برای آن تدوین نشده، نهادهای اجرایی آن را به تمام بخش صنایع غذایی از جمله حوزه شیلات تعمیم داده‌اند در حالی که اساس پرورش و تولید انواع ماهی، میگو و… در آب است و آب مصرفی در این حوزه جاری بوده و به چرخه مصرف برمی‌گردد.
از نگاه فعالان حوزه کشاورزی ابهامات زیادی در روند اجرای این بند قانونی به وجود آمده و اثر منفی در میزان صادرات انواع خشکبار، زعفران، خرما، انگور و دیگر محصولاتی که جزو کم آب برها هستند داشته است.
در همین ارتباط زین‌العابدین هاشمی، دبیر اتحادیه صادرکنندگان خشکبار، درباره بهره‌وری و کاهش آب‌بری بر لزوم تولید محصولات دارای مزیت با توجه به بحران فعلی خشکسالی، تاکید و تولید خشکبار که هر دو ماه یکبار به آبیاری نیاز دارد را توصیه کرد.
به اعتقاد او با وجود مزیت‌های رقابتی خشکبار در حوزه صادرات سهم ایران در بازار جهانی در حال کاهش است و کشورهایی مانند آمریکا و ترکیه بازارهای خود را توسعه داده‌اند و متاسفانه محصولات آنها در حال جایگزین شدن به جای تولیدات ایرانی است.