«قرن بیست و یکم، قرن آسیاست»؛ این جمله طلایی حسن روحانی قبل از سفر به کشورهای آسیای جنوب شرقی، ویتنام، مالزی و تایلند است. این استراتژی نشان از اهمیت روابط با کشورهای آسیایی برای ایران است و ایران سعی می‌کند از فرصت‌های منطقه استفاده کند. اولین مقصد سفر رئیس‌جمهوری، ویتنام است. در این سفر، دو کشور برای افزایش پنج برابری حجم مبادلات توافق کردند که باعث هیجان بسیاری از فعالان اقتصادی شد و آن را دستاورد مهم دانستند. آن‌ها این توافق را از آثار برجام می‌دانند، مسیری که بعد از برجام باید طی شود. در اولین مقصد سفر، توافق و تفاهم‌های دیگری برای تقویت و گسترش همکاری‌های اقتصادی، بانکی، مالی، گردشگری، کشاورزی و بازرگانی دو کشور انجام شد. ویتنام از کشورهای مهم شرق آسیا به حساب می‌آید و در سال‌های اخیر تحولات مثبتی در عرصه‌های اقتصادی داشته است.
مقصد دوم رئیس‌جمهور مالزی است؛ اگرچه در سال‌های اخیر رابطه ایران با مالزی مانند گذشته نیست، ولی این سفر نشان از آغاز فصلی نو در رابطه این دو کشور است. مالزی عضو یکی از بزرگترین کشورهای اسلامی و عضو مهم «آ س آن» است.
روحانی پس از مالزی و در ادامه سفر خود برای شرکت در دومین اجلاس سران «مجمع گفتگوی همکاری‌های آسیا» (ACD)، راهی بانکوک، پایتخت تایلند می‌شود.
34 کشور آسیایی عضو این مجمع مهم هستند و ایران هم از سال 2004 به عضویت این مجمع در آمده است. قرار است رئیس‌جمهور در دومین اجلاس سران مجمع گفت‌وگوی همکاری‌های آسیا (ACD) سخنرانی کند. این اجلاس با هدف رشد و توسعه در قاره آسیا، ۸ تا ۱۰ اکتبر (۱۷ تا ۱۹ مهرماه) در بانکوک برگزار می‌شود. افزایش همکاری‌های اقتصادی، رشد و توسعه کشورهای آسیایی، همکاری‌های فرهنگی، گردشگری، کشاورزی، محیط زیست و حمل و نقل از جمله اهداف این مجمع به شمار می‌رود. تبیین مواضع ایران در این اجلاس یکی از اهداف اصلی سفر است.
محمدرضا کرباسی، دبیر کل کمیته ایرانی اتاق بازرگانی و صنعت اکو، در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران می‌گوید: «کشورهای جنوبی شرقی آسیا، به لحاظ اقتصادی کشورهای مستعدی هستند، برخی از این کشورها که عضو «آ س آن» هم هستند، رشد بالای 10 درصد را تجربه کرده‌اند. این رشد به‌واسطه‌ای همکاری خوب منطقه‌ای اتفاق افتاده که در قالب سازمان «آ س آن» ادامه دارد.»
راهکارهایی که در اتحادیه «آ س آن» ترسیم شده، توسط همه کشورهای عضو مورد پذیرش است و هیچ عدم هماهنگی در بین این کشورها برای اجرای سیاست‌های تدوین شده وجود ندارد. کرباسی معتقد است: «اگر ما روند توسعه در منطقه را مورد بررسی قرار دهیم، حجم مبادلات و روابط تجاری درون گروهی این کشورها را بررسی کنیم، حجم رشد اقتصادی این کشورها در مقایسه با اتحادیه‌های دیگر از روند رشد بالاتری برخوردارند.» کرباسی می‌گوید: «30-40 درصد حجم تجارت بین‌المللی بین کشورهای عضو «آ س آن»، با کشورهای عضو این اتحادیه انجام می‌شود. این الگوی بسیار خوبی برای توسعه همکاری بین‌المللی است. این مدل خوبی است که کشورهای عضو اتحادیه‌های دیگر از آن الگو بگیرند.»
او درباره ابعاد این همکاری هم اظهاری می‌کند: «جنبه خوب و عملیاتی این همکاری خیلی مثبت بوده است. آن‌ها مشکلات گمرکی، تعرفه‌ها، موانع همکاری بانکی و ویزا را بین کشورهای عضو حل کرده‌اند. هزینه مبادلات کالا باهمدیگر را در حد قابل قبولی کاهش داده‌اند و اینها باعث شده که در مجموع کشورهای عضو «آ س آن» که برخی از این کشور عضو سازمان همکاری کشورهای اسلامی هم هستند، اقتصادی پشیرو داشته باشند؛ نمونه این کشورها مالزی، اندونزی و تایلند است و اینها پیشنه خوبی برای همکاری دارند.»
کشورهای عضو «اکو» با اتحادیه «آ س آن» همکاری داشته باشد؛ کرباسی می‌گوید: «کشورهای عضو «آ س آن» و کشورهای عضو «اکو» می‌توانند باهمدیگر همکاری خوبی داشته باشند و البته کشورهای عضو اکو که ایران هم جر آن است می‌توانند از اتحادیه آ س آن الگو بگیرند و نوع روابط خودشان را باهمدیگر تنظیم کنند.»
به گفته دبیر کل کمیته ایرانی اتاق بازرگانی و صنعت اکو ، کشورهای عضو «آ س آن» که 11 کشور هستند راهکارهایی را برای خود ترسیم کرده‌اند که مفید است؛ کشورهای عضو اکو هم که 10 کشور هستند می‌توانند همکاری باهمدیگر را در دستور کار قرار دهند.»
چه باید کرد؟
کرباسی پاسخ می‌دهد: «قرار بود که قراردادی امضا شود تا به رابطه تجاری این 21 کشور سروسامان داده شود. در اتاق بازرگانی اکو هم این مسئله بررسی شد، قصد داریم که نشست مشترکی با کشورهای عضو اتحادیه «آ س آن» برگزار کنیم. البته این توافقنامه در سطح اولیه امضاشده ولی نقشه راه هنوز ترسیم نشده و شکل نگرفته است.
کرباسی پیشنهاد می‌دهد: «پیشنهاد ما این است که هر چه سریع‌تر این نقشه راه ترسیم شود و این الگو تدوین شود؛ دبیرخانه اکو در ایران کار می‌کند و دبیرخانه «آ س آن» هم تشکیل شود تا این دو سازمان همکاری داشته باشند. ما باید بتوانیم از «آ س آن» مدل بگیریم. کشورهای اکو با توجه به قرابت فرهنگی، نزدیک جغرافیایی و مرزی و توانمندی مشابه کشورهای «آ س آن» هستند و باید این فرصت‌ها را قدر دانست.
او تأکید می‌کند: «ما هنوز نتوانسته‌ایم از فرصت‌های کشورهای عضو اکو به‌خوبی استفاده کنیم و از این پتانسیل‌ها به‌خوبی بهره بگیریم ولی کشورهای جنوب شرق آسیا از این پتانسیل به‌خوبی استفاده کرده‌اند و ما هم باید در اکو از آن‌ها الگو بگیریم.»
کرباسی معتقد است: «اگر این حرکت شکل بگیرد به عاملان اقتصادی خیلی کمک می‌کند تا همکاری خوبی باهم داشته باشند؛ باید بتوانیم از فرصت‌های سرمایه‌گذاری، ورود تکنولوژی و اولویت گردشگری که برای کشورهای عضو اکو و برای ایران بسیار اهمیت دارد استفاده کنیم.»
او نمونه الگوی موفق کشورهای عضو «آ س آن» را استفاده از ظرفیت‌های گردشگری این کشورها می‌داند؛ در توسعه همکاری گردشگری می‌توانیم از فرصت‌ها و تجربه‌های همدیگر استفاده کنیم. بخش خصوصی نگاه مثبت و بلندمدتی دارد و باید در این حوزه به ظرفیت‌های همدیگر توجه کرد.
دبیر کل کمیته ایرانی اتاق بازرگانی و صنعت اکو، در ارزیابی سفر رئیس‌جمهوری به کشوری جنوب شرقی آسیا می‌گوید: «در این سفر مذاکرات خوبی انجام‌شده است؛ مذاکرات چند روز گذشته هیات ایرانی در ویتنام و مالزی خیلی خوب بود. امکان مبادلات و ارتباط بانکی ایجاد شده است که سرآغاز همکاری اقتصادی ایران و کشورهای آسیای جنوب شرقی با همدیگر است. هیات همراه ریاست‌جمهوری، رئیس اتاق ایران و هیات تجاری خوبی حضور دارند که می‌توانند از این فرصت‌ها به‌خوبی استفاده کنند؛ این سفر در راستای نگاه جمهوری اسلامی ایران به شرق آسیا است.»
او می‌گوید: «با توجه به برنامه‌ریزی خوب و ملاقات‌های هیات ایرانی با همتای خود در کشورهای میزبان و توافقاتی که تا امروز انجام‌شده نشان می‌دهد جمهوری اسلامی ایران بتواند نقشه راه جدیدی را ترسیم کند تا بتواند از فرصت‌های کشورهای عضو اکو و کشورهای عضو «آ س آن» و به‌طور کلی ساز و کارهای منطقه‌ای به‌خصوص در شرق آسیا استفاده کند.»
کرباسی در بررسی وضعیت ارتباط اقتصادی ایران با کشورهای جنوب شرقی آسیا در قبل و بعد از برجام می‌گوید: «موانع متعددی در دوره تحریم‌های ظالمانه غرب برای ایران به وجود آمده بود؛ به‌خصوص در روابط مالی- بانکی و ورود دانش فنی و تکنولوژی این موانع زیاد بود. اما بعد از برجام ما باید به‌صورت فعال به بازارهای دنیا وارد شویم و سعی کنیم که موانع قبلی را رفع کنیم.» به گفته کرباسی وضعیت ارتباط ایران با کشورهای آسیایی بعد از توافق برجام بهتر شده است. بعد از برجام شاهد روند مثبتی در همکاری کشورهای آسیایی با ایران هستیم و ایران سعی می‌کند سهم خود را از بازار منطقه و جهانی بگیرد؛ از طرف دیگر ایران شاهراه ورود به منطقه است و کشورها هم سعی دارند که از فرصت ایران و بازارهای ایران بهره لازم را ببرند؛ ما شاهد فصل نوینی در روابط ایران با کشورهای آسیایی هستیم.