جنجالیترین جایزه نوبل است؛ حتی از نوبل صلح که سیاست در آن دست دارد هم بیشتر در مرکز توجه قرار میگیرد. دلیل اصلی آن هم بحث ناتمام و همیشگی بین کسانی است که اقتصاد را علم نمیدانند با آنها که معتقدند اقتصاد مانند فیزیک و شیمی «علم» است. مخالفان و موافقان نوبل هر طور فکر کنند در نهایت این جایزه از سال 1968 به رویای اقتصاددانان تبدیل شدهاست. اکنون پرافتخارترین جایزهای که اقتصاددانان دریافت میکنند، نوبل اقتصاد است. امسال نیز نوبل اقتصاد با تمامی جنجالها و حاشیه به دو اقتصاددان بزرگ اعطا شد. اولیور هارت و بنگت هولمستروم به خاطر «نظریه قرارداد» جایزه نوبل اقتصاد 2016 را دریافت کردند. بر اساس بیانیهای که در سایت نوبل منتشر شده، هارت و هولمستروم با نظریه قرارداد، اثری پایدار و بادوام روی بخشهای مختلف اقتصادی و همچنین روی دیگر علوم انسانی داشتهاند که مهمترین اثر آن حکمرانی شرکتی و همچنین قوانین اساسی بودهاست.
این روزها همه روابط تجاری در جهان بر پایه قراردادهای کوچک و بزرگ صورت میگیرد. نظریه نوبلیستهای امسال در مورد همین قراردادهاست. در واقع خدمتی که این دو نفر به بشریت کردهاند این است که چهارچوب یا نظریهای برای قراردادها وضع کردهاند تا به کمک آنها، قراردادهای اقتصادی و تجاری کمترین مشکل و نقص را داشتهباشند. این خدمت آنقدر بزرگ بوده که به خاطر آن جایزه پرافتخارِ آلفرد نوبل مخترع سوئدی را به خود اختصاص دادهاند. بررسیهای پایگاه خبری اتاق ایران از گزارش لایومینت نشان میدهد که دو نوبلیست امسال روی یکی از مهمترین بخشهای بازار اقتصاد کار کردهاند.
دنیای مدرنِ اقتصاد بدون همکاری میان مدیران اقتصادی کاری از پیش نمیبرد. این مدیرها نیز تنها به واسطه قراردادها با یکدیگر در ارتباط هستند. اما مشکل از آنجا آغاز میشود که دو طرف در قرارداد خود با مشکل روبهرو میَشوند؛ گاهی تصور میکنند منافعشان در آن قراداد در نظر گرفته نشدهاست. گاهی نیز با انگیزههای مختلفی به قراردادها روی میآورند و آن انگیزهها را در قرارداد خود نمیبینند. «نظریه قراردادها» برای کمک به مدیران اقتصادی و افزایش کارایی آنها ایجاد شدهاست.
اخیراً داچبانک از سوی مقامات ایالات متحده امریکا جریمه شدهاست دلیل آن نیز مشکلاتی بوده که در زمان بحران مالی سال 2008 ایجاد کردهاست. برخی از دیگر موسسههای مالی نیز به خاطر نقشی که در بحران بزرگ مالی 2008 در گذشته داشتهاند، جریمه شدهاند. این موارد یکی از آن صدها موردی است که طی قراردادها و انگیزهها ایجاد میشود. واقعیت این است که اهالی کسبوکار و سهامداران هر کدام به دنبال منافع مشخصی هستند. هرچه قراردادها شفافتر باشند، مشکلات کمتر خواهد بود. تا کنون ابهام در قراردادها در اکثر نقاط جهان بارها منجر به بروز بحرانهای بزرگ شدهاست. این مشکلات تازه نبودند و هولمستروم سالها روی این مسئله کار کردهاست. او در نظریات خود به منافع درازمدت شرکتها توجه ویژهای کردهاست. در نهایت این نظریه به بهبود وضعیت قراردادها کمک کرد.