درصد مردم در سرشماری الکترونیکی سال ۱۳۹۵ شرکت کردند؛ امیدعلی پارسانیا، رئیس مرکز آمار ایران از مشارکت بالای 46 درصدی مردم در سرشماری الکترونیکی نفوس و مسکن کشور خبر داد. 11 میلیون و 67 هزار و 137 خانوار با جمعیت 37 میلیون و 171 هزار و 307 نفر در سرشماری شرکت کردند. سرشماری اینترنتی شب 30 مهرماه به پایان رسید و سرشماری حضوری نیز از ۲۸ مهرماه آغازشده است. طبق گفته رئیس مرکز آمار ایران انتظار بر این است که سرشماری سال ۱۳۹۵ بتواند در تمامی مراحل خود کل جمعیت کشور را پوشش دهد و هیچ خانواری از این جریان جا نماند.
رقمی که حداقل تا میانه مهلت سرشماری الکترونیکی کسی پیش‌بینی نمی‌کرد محقق شود و بررسی روند شرکت مردم در سرشماری نشان می‌دهد که گر چه در ابتدای امر میزان مشارکت مردم در سرشماری اندک و ناامیدکننده بود ولی با رسیدن به انتهای مهلت سرشماری الکترونیکی سال ۱۳۹۵ میزان مشارکت درروند صعودی قرار گرفت و با دو بار تمدید مهلت شرکت افراد جامعه حضور آن‌ها در سرشماری، پیش‌بینی‌ها را با توجه به ضریب نفوذ ۴۵ درصدی در ایران محقق کرد.
سرشماری سال ۱۳۹۵ در مرحله گذار از مرحله سنتی به مرحله ثبتی مبنا قرار دارد و با توجه به این سرشماری اولین سرشماری الکترونیکی در ایران محسوب می‌شود. شاید به همین دلیل و با توجه به تجربه کشورهای مختلف در این زمینه بتوان آن را نمونه نسبتاً موفقی در سرشماری الکترونیکی به‌حساب آورد، البته نباید از این نکته هم غافل ماند که بسیاری از کشورها، الکترونیکی کردن پروسه‌های سرشماری را بسیار زودتر از ایران شروع کرده‌اند. مثلاً درست است که کره جنوبی در اولین سرشماری الکترونیکی خود توانست یک درصد مشارکت مردم را با خود همراه کند، ولی باید در نظر داشت که اولین سرشماری الکترونیکی این کشور در سال ۲۰۰۶ یعنی ۱۰ سال پیش انجام‌شده است و در عوض دومین سرشماری الکترونیکی این کشور که در سال ۲۰۱۴ انجام شد این کشور توانست ۴۸ درصد از جمعیت را در سرشماری الکترونیکی با خود همراه کند.
تأثیر سرشماری الکترونیکی بر اتلاف منابع مالی
منابع در نظر گرفته‌شده برای سرشماری الکترونیکی نزدیک به ۱۳۰ میلیارد تومان بود. موضوعی که طبق گفته عادل آذر رئیس پیشین مرکز آمار ایران با سختی فراهم شد و با توجه به کاهش درآمدهای دولت پیش‌بینی رئیس پیشین این بوده که دولت از اساس قادر به تأمین منابع مالی سرشماری سال ۱۳۹۵ نشده و این سرشماری به سال ۱۳۹۶ موکول شود بااین‌همه ظاهراً محمدباقر نوبخت رئیس سازمان مدیرت و برنامه‌ریزی که مرکز آمار ایران زیرمجموعه این سازمان محسوب می‌شود دستور داده است که از ردیف بودجه خود سازمان منابعی را برای سرشماری سال ۱۳۹۵ تخصیص دهند که این سرشماری به تعویق نیفتد.
با این مقدمه می‌توان به این نکته پرداخت که احتمالاً علاوه برافزایش دقت در ارائه اطلاعات، مهم‌ترین فواید شرکت مردم در سرشماری الکترونیکی را بتواند جلوگیری از اتلاف منابع مالی و انرژی نیروی انسانی در این جریان معرفی کرد. طبیعتاً وقتی می‌توان در سرشماری الکترونیکی بدون نیاز به نیروی انسانی واسطه و با صرف زمان ۱۰ دقیقه‌ای شرکت کرد، نباید با شانه خالی کردن از انجام این وظیفه قانونی، هزینه‌هایی مضاعف و بیهوده‌ای را بر بودجه کشور تحمیل کرد. موضوعی که البته نیاز به افزایش سرمایه اجتماعی مرکز آمار و اعتماد مردم به این سازمان و البته ارائه برنامه‌های آگاهی‌بخش در این زمینه دارد. از این منظر شاید بتوان قسم جلاله رئیس مرکز آمار ایران در جریان سرشماری الکترونیکی سال ۱۳۹۵ را مبنی بر اینکه اطلاعات مردم را به سازمان هدفمندی نمی‌دهد و سفرهای استانی وی و معاونانش را در این مدت ازجمله اقدامات مسئولان مرکز آمار برای افزایش استقبال مردنم از سرشماری الکترونیکی سال ۱۳۹۵ دانست که ظاهراً با توجه به مشارکت ۴۵ درصدی تا حدی تأثیرگذار بود و این امیدواری هم وجود دارد که با توجه به رویکرد رئیس جدید این سازمان مبنی بر پاسخگویی به رسانه‌ها و شفاف‌سازی، در سال‌های آینده اعتماد مردم به تولیدات آماری مرکز آمار ایران و اقدامات این سازمان در جهت منافع ملی افزایش یابد.
کمتر از یک ماه تا پایان سرشماری حضوری
از روز ۲۸ مهرماه توأمان با تمدید سه‌روزه سرشماری الکترونیکی، سرشماری حضوری نیز آغازشده و شرکت‌کنندگان در سرشماری الکترونیکی با ارائه کد آماری که در جریان ثبت‌نام الکترونیکی دریافت کرده‌اند، دیگر نیازی به پر کردن برگه‌های سرشماری مأموران ندارند و کسانی که در سرشماری الکترونیکی شرکت نکرده‌اند در این مرحله باید اطلاعات خانوار خود را در اختیار مأموران سرشماری قرار دهند. جاماندگان از این مرحله نیز فرصت دارند تا در مرحله بعدی اطلاعات خود را از طریق تلفن به مأموران سرشماری ارائه کنند.
طبق وعده رئیس مرکز آمار ایران انتظار و پیش‌بینی بر این است که حتی یک نفر نیز از سرشماری سال ۱۳۹۵ جا نماند. حالا باید منتظر ماند و دید تا با تدابیر این سازمان در انتهای مهلت مراحل مختلف سرشماری، مرکز آمار ایران قادر به پوشش تقریباً تمامی جمعیت کشور در سرشماری سال ۱۳۹۵ خواهد بود یا خیر.
آمار زیربنای برنامه‌ریزی توسعه است؛ بعد از استخراج این اطلاعات دولت باید بتواند برنامه‌ریزی دقیقی را بر اساس نیاز منطقه و ظرفیت منطقه داشته باشد. بالاخره آمار در سیاست‌گذاری عمومی نقش اساسی دارد. اما سیاست‌های تشویقی بر صحت‌وسقم اطلاعات ما حاکم نیست. دولت باید با مکانیسمی صحت‌وسقم این آمار را ارزیابی کند.
ما باید اهمیت صحت آمار را درک کنیم و برای لزوم آن فرهنگ‌سازی کنیم. متأسفانه برخی به‌اشتباه در قالب محرمانه بودن خیلی از اطلاعات را در اختیار دولت قرار نمی‌دهند. دولت باید بفهمد که ما چقدر درآمد داریم؛ تجارت‌خانه ما سود و زیانش چقدر است؟ اما ما در همه امور افراط‌وتفریط داریم. محرمانه بودن زندگی خصوصی با اطلاعاتی که در برنامه‌ریزی کلان استفاده می‌شود کاملاً متفاوت است. برنامه بدون اطلاعات و آمار معنا ندارد.