شفافیت، راه حل اختلافات آماری بانک مرکزی و مرکز آمار

در ماه‌های اخیر اختلاف نظر میان کارشناسان آماری بانک مرکزی و مرکز آمار بالا گرفته است، طوری‌که رئیس مرکز آمار اعلام می‌کند که بانک مرکزی نباید ارقام رشد اقتصادی، تورم و بیکاری و حتی درآمد هزینه را به عنوان آمار تخصصی خود منتشر کرده و باید روی انتشار آمار تخصصی حوزه خود همچون میزان نقدینگی، منابع و مصارف بانک‌ها و مواردی از این دست تمرکز کند. به طور کلی قانون باید تعیین کند که چه کسی مرجع رسمی آمار باشد، اما بانک مرکزی سابقه بسیار زیادی در ارائه آمار دارد. بانک مرکزی از سال ۱۳۳۸ آمارهای ملی فصلی و سالانه را منتشر کرده و از این حیث از اعتبار بسیار بالایی برخوردار است. ارتباط سازمان‌های بین‌المللی نظیر صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی هم عمدتا با بانک مرکزی است. در مقابل، سابقه مرکز آمار بسیار کم است و آمارهایی که مرکز آمار منتشر می‌کند به شسته و رفته بودن بانک مرکزی نیست. این موضوع هم به دلیل تجربه و سابقه بانک مرکزی است که آمارهای اقتصادی را با نظم و انضباط قابل قبولی ارائه می‌دهد. بنابراین بانک مرکزی به نوعی مرجع بسیاری از آمارهای اقتصادی محسوب می‌شود. از طرف دیگر مرکز آمار دارای مشکلاتی در ارائه صحیح آمارهاست که همه را به سمت استناد کردن به بانک مرکزی سوق می‌دهد؛ برای مثال، تاخیر طولانی مرکز آمار در ارائه برخی آمارها. قاعدتا مرکز آمار باید چنین مشکلاتی را برطرف کند و بعد خود را به عنوان مرجع رسمی آمار کشور معرفی کند. بحث دیگری که مطرح می‌شود این است که درباره آمارهایی مانند تورم تضاد منافع پیش می‌آید. به دلیل اینکه یکی از وظایف بانک مرکزی کنترل تورم است و اینکه بانک مرکزی آمارهای مربوط به تورم را اندازه‌گیری می‌کند شبهاتی به وجود می‌آید. در نتیجه بهتر است مرکز آمار نرخ تورم را اعلام کند، اما تا زمانی که مرکز آمار خود را تجهیز نکند، نمی‌توانیم این آمار حیاتی را به آنها بسپاریم. نکته دیگری که باید به آن توجه داشت اختلاف فاحش میان آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمار است. به عنوان مثال، مرکز آمار نرخ رشد اقتصادی بهار سال جاری را ۴/۴ درصد اعلام کرد، اما بانک مرکزی این نرخ را ۴/۵ درصد عنوان کرد. البته نمی‌توان انتظار داشت هیچ اختلافی میان دو نهاد وجود نداشته باشد. آمارگیری‌ها از دقت کافی برخوردار نیست که طبیعت کار است. حتی اگر دو نهاد از یک روش آمارگیری کنند، بازهم تفاوت‌هایی وجود دارد. ما هم نمی‌توانیم با مشاهده این آمارها نتیجه‌گیری کنیم که کدام درست است؟ مگر آنکه ریز آمارها و جزئیات دقیق آنها را بدانیم که هیچ‌گاه گزارش نمی‌شود. بهترین اقدامی که بانک مرکزی و مرکز آمار می‌توانند انجام دهند این است که شفاف‌سازی کنند و اطلاعات خام و روش‌های آمارگیری را در اختیار دانشجویان و نخبگان کشور قرار دهند. تا زمانی که همه اقدامات پشت درهای بسته انجام شود، هیچ‌کس نمی‌تواند به خوبی اظهار نظر کند. در چنین شریطی سیاستگذاران کشورمان نیز به آمارهایی که به سودشان است، استناد می‌کنند.