بنا بر اعلام بانک مرکزی نقدینگی در پایان شهریور امسال با رشد ۱۰.۴ درصدی نسبت به اسفندماه سال گذشته و افزایشی 28.6 درصدی نسبت به شهریور ماه سال 94 به ۱۱۲۲ میلیارد تومان رسیده است.
بررسی اجزای نقدینگی نشان می دهد سهم پول ۱۴ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان و سهم شبه‌پول ۹۷ هزار میلیارد و ۴۶۰ میلیارد تومان بوده که به ترتیب نسبت به شهریورماه سال ۹۴ حدود ۲۵.۴ و ۲۹.۱ درصد رشد و نسبت به اسفندماه همین سال به ترتیب ۸.۳ و ۱۰.۷ درصد رشد داشته است. این رشد اگرچه مطلوب نیست و به گفته قائم مقام بانک مرکزی " بانک مرکزی سال گذشته برای ایجاد تحریک در اقتصاد و حفظ اشتغال موجود عملیات تزریق منبع را انجام دهد" اما از مرداد ماه گذشته برای دومین بار نرخ کاهشی داشته است.
با این حال علت افزایش نقدینگی همچنان عواملی فراتر از آثار تزریق منابع در سال گذشته است؛ یکی از علل اصلی این افزایش، انباشت نقدینگی در شبکه بانکی است؛ این انباشت پیامدهای نامطلوبی به دنبال دارد مانند اتفاقی که سال هاست شاهد آن هستیم؛ نقدینگی دائما در حال افزایش است اما هیچ رد و اثری از این نقدینگی افزایش یافته در بخش واقعی اقتصاد نمی بینیم. همین ناپیدایی هم زمینه طرح این سؤال را فراهم آورده است که نقدینگی 900 هزار میلیارد تومانی کجاست؟ این سئوال بارها از ما به عنوان فعالان بانکی پرسیده می‌شود که چرا با وجود افزایش نقدینگی و رسیدن آن به مرز 1122 هزار میلیارد تومان همچنان کمبود منابع مالی در تمامی بخش‌های اقتصاد مشهود است؟
پاسخ را باید در ساز و کاری جستجو کرد که به سنگین‌تر شدن روز به روز ترازنامه بانکها می‌انجامد. محاسبات به روشنی نشان می‌دهد پیش از کاهش نرخ سود سپرده‌ها به 20 درصد هر ماه به طور خودکار حدود 2 درصد سود برای سپرده های بانکی شناسایی و به صاحبان سپرده ها پرداخت می شد. این سودها مجدداً در قالب سپرده های کوتاه مدت در بانک ها رسوب می کند. به عبارت دیگر پایان هر شب یک سمت ترازنامه بانکها به صورت تعهدی و الکترونیکی بدهکار می شود و طرف دیگر طلبکار.
این اتفاق معنایی جز افزایش شبه پول ندارد. ماجرا زمانی پیچیده تر می شود که از طرف دیگر اغلب بدهکاران بانکی به علل مختلفی مانند رکود و... نمی توانند تسهیلات دریافتی را باز پرداخت کنند و به این ترتیب طلب یا همان دارایی های بانکها مرتباً در ترازنامه افزایش پیدا می کند. در واقع تنها اتفاقی که می افتد، بزرگ شدن ترازنامه بانکها است بدون اینکه پولی در جامعه رد و بدل شود و تأثیری در بخش واقعی داشته باشد.
در حال حاضر برخی بانکها منابع بالایی دارند ولی دستکم 60 درصد این منابع قفل شده است. این نسبت به تمام شبکه بانکی قابل تعمیم است. از آنجایی که از 1122 هزار میلیارد تومان نقدینگی حدود 974 هزار میلیارد تومان آن شبه پول است. 60 درصد این مقدار یعنی حدود 584 هزار میلیارد تومان قفل شده و تنها حدود 390 هزار میلیارد تومان پول واقعاً در اقتصاد در حال گردش است. به همین خاطر است که بازار مالی نمی تواند بخش واقعی اقتصاد را تامین و راهبری کند.