مجتبی خسروتاج، قائم‌مقام بازرگانی وزیر صنعت، معدن و تجارت، با اشاره به مسائل مختلفی که تجارت خارجی ایران پس از لغو تحریم‌ها با آن مواجه است، مسائل مهم در تجارت کشورهای خارجی با ایران را بیان کرد و با اشاره به بزرگ‌ترین مشکلات صادراتی از ایران که توسط دید شرکت‌های خارجی عنوان می‌شود، تأکید کرد که باید علت پایین بودن سرمایه‌گذاری مشترک خارجی‌ها با شرکت‌های ایرانی را واکاوی کرد که در ادامه، متن کامل این صحبت‌ها آورده شده است.
به‌مرورزمان پس از لغو تحریم‌ها شاهد تحول جدی در روابط تجاری ایران با سایر کشورها هستیم و دیگر در مقوله واردات بازار ایران همانند سابق نیست که هر فرد یا کشوری تصور کند می‌تواند یک کالا را به‌صورت مرتب و منظم از ماشین‌آلات یا کالاهای سرمایه‌ای به ایران وارد کند.
علاوه بر این در بخش کالاهای مصرفی نیز اوضاع به همین منوال است و در بخش تجارت خارجی آنچه را در دستور کار قرار داده‌ایم این است که اگر کسی می‌خواهد در بازار ایران حضورداشته باشد باید مسائل مختلفی را مدنظر قرار دهد.
مسائل مهم در تجارت کشورهای خارجی با ایران
ابتدا این‌که فرد یا کشوری که می‌خواهد در بخش تجارت خارجی با ایران وارد همکاری شود باید در ارتباط با راه‌اندازی واحد تحقیق و توسعه یا حمایت از راه‌اندازی واحد تحقیق و توسعه با شرکای ایرانی اقدام کند و این مسئله به شرکت‌های ایرانی نیز که نماینده واردکننده دارند اعلام‌شده است.
مورد دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که طرف خارجی امکاناتی را که در بخش صادرات دارد با شرکای ایرانی به‌منظور فعالیت مشترک مورداستفاده قرار دهد و در بازارهای جهانی به‌ویژه بازارهای منطقه حضورداشته باشد. به‌طور مثال فرض کنید که یک برند معروف لاستیک در کشور مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ بنابراین باید این کالا در کشور به‌صورت مشترک تولید و پس‌ازآن به بازارهای منطقه به‌ویژه کشورهای همسایه صادر شود.
مسئله دیگری که باید به آن توجه داشت این است که عمر ساخت در داخل افزایش یابد، یعنی اگر کالایی در ایران مونتاژ می‌شود که عمر ساخت آن بالای ۵۰ درصد است این رقم باید ۷۰ تا ۸۰ برسد و شرکت مربوطه از این قطعات در زنجیره توزیع خود در بازارهای جهانی استفاده کند و به‌طورمعمول اگر قطعه‌ای ساخته می‌شود که از استانداردهای لازم برخوردار است باید در زنجیره فروش مورداستفاده قرار گیرد.
واکاوی کم بودن میزان سرمایه‌گذاری مشترک خارجی‌ها با ایران
در کنار مسائلی که عنوان شد باید به دغدغه‌های واردکنندگان کشورهای خارجی به ایران نیز گوش دهیم و این سؤال را مطرح کنیم که چرا در مشارکت و سرمایه‌گذاری این شرکت‌ها با ایرانی‌ها به‌صورت جدی گامی برداشته نمی‌شود؟ باید در ابتدا ببینیم که دلایل این افراد و شرکت‌ها چیست و در راستای رفع موانع گام برداریم.
آن‌ها معتقدند که تولید محصول در ایران گران تمام می‌شود بعضی از کشورها به آن‌ها زمین می‌دهند و بعضاً این زمین‌ها را به‌صورت رایگان به آن‌ها واگذار می‌کنند، اما آن‌ها معتقدند چرا در ایران چنین اتفاقی در مورد آن‌ها شکل نمی‌گیرد.
آن‌ها بیان می‌کنند که در برخی کشورها می‌توانند خطوط مونتاژ را کنار یکدیگر قرار دهند و به‌این‌ترتیب هزینه لجستیک را پایین بیاورند. آن‌ها عنوان می‌کنند که چنین شرایطی در ایران فراهم نیست و قطعه‌سازان و مونتاژکنندگان فاصله زیادی با یکدیگر دارند که این مسئله موجب می‌شود هزینه لجستیک بالا برود، بنابراین نیازمند جراحی در این زمینه هستیم و باید قطعه‌سازان و مونتاژکنندگان را در کنار یکدیگر قرار دهیم تا رضایت واردکنندگان به ایران را جلب کنیم.
سومین موردی که واردکنندگان خارجی به ایران عنوان می‌کنند این است که نظام مالیاتی در ایران تشویق‌کننده بخش تولید نیست. آن‌ها در کشورهای دیگر مواد اولیه وارداتی را با تعرفه پایین محاسبه می‌کنند، اما در کشور ما چنین شرایطی وجود ندارد و تعرفه‌ها همچنان بالاست.
چهارمین مسئله این است که وقتی می‌خواهند از ایران به دیگر کشورها صادرات انجام دهند به دلیل نبود موافقت‌نامه تجارت آزاد سود بازرگانی بالایی اتخاذ می‌شود و اگر آن‌ها بخواهند در کشور ما تولید داشته باشند و صادرات را مدنظر قرار دهند، مشمول این سود بازرگانی بالا خواهند شد، درصورتی‌که اگر در اندونزی این کار را انجام دهند مشمول سود بازرگانی پایین می‌شود.
اعتقاد خارجی‌ها بر تبدیل ایران به قطب صادرات منطقه
بخش عمده‌ای از صحبت‌های واردکنندگان خارجی به ایران درست است ضمن این‌که ما باید سایر کشورها را به سرمایه‌گذاری در ایران تشویق کنیم و بتوانیم واردات را با تولید گره بزنیم تا صرفاً واردات صورت نگیرد و در کنار آن انتقال دانش، تکنولوژی و توسعه تولیدات داخلی را داشته باشیم.
نگاه شرکت‌های خارجی ایجاد فضای رقابتی است. آن‌ها معتقدند ایران می‌تواند در منطقه قطب صادرات باشد، چراکه نیروی انسانی خوبی در ایران وجود دارد و فرهنگ‌های چندگانه کنار یکدیگر قرارگرفته‌اند، همین مسئلهٔ فرهنگ‌های چندگانه موجب شده که تسلط به زبان‌های مختلف به‌منظور ارتباط مطلوب با کشورهای منطقه ایجاد شود، بنابراین این‌یک مزیت برای آن‌ها محسوب می‌شود تا در جهت افزایش صادرات گام بردارند.
بزرگ‌ترین مشکل صادرات از دید شرکت‌های خارجی
بزرگ‌ترین مشکل از دید شرکت‌های خارجی به‌منظور صادرات از ایران این است که نظام‌های مالیاتی، عوارض، مسائل زیرساختی و لجستیکی هزینه‌ها را بالابرده و مانع از رقابتی شدن بازار می‌شود. آن‌ها می‌گویند که حاضرند در ایران سرمایه‌گذاری کنند، اما باید کمک‌های لازم به آن‌ها در این بخش صورت گیرد تا فضای تجارت رقابتی شود.
در حال حاضر مذاکره با شرکت‌های خارجی در حال انجام است و منافع این شرکت‌ها ایجاب می‌کند در این زمینه حالت تدافعی داشته باشند. امروزه آن‌قدر فضای رقابتی افزایش‌یافته که اگر کوتاهی صورت گیرد و به خواسته مشتریان توجه نشود رقبا گوی سبقت را از یکدیگر می‌ربایند و از سوی دیگر طرفین ایرانی باید آگاه بوده و باهوش عمل کنند و بدانند که خریدار ما تا چه اندازه آشنا به تکنولوژی است و می‌تواند درزمینهٔ افزایش علمی، فناوری و بالابرده سطح انتظار خریدار ایرانی گام بردارد، بنابراین باید در جایگاه سیاست‌گذاری در ارتباط با بخش خصوصی و تشکل‌ها مراقبت‌های لازم انجام گیرد.