مبادلات تجاری مرزی یکی از شاخص های اصلی در برقراری ارتباط بین کشورهای همسایه و امرار معاش مردم مرزنشین است.
در مرزهای بسیاری از جوامع در حال توسعه، سطح قابل توجهی از نیاز مردم از طریق مبادلات مرزی آنان تامین می شود با اینکه اینگونه مبادلات به صورت غیررسمی و محلی است اما نقش پر اهمیتی در مبادلات میان این کشورها داشته و باعث بهبود زندگی ساکنین نقاط مرزی می شود.
توجه به چنین مبادلات و داد و ستدهایی در نوع خود، افزایش و توسعه همکاری های متقابل اقتصادی، گسترش بازارهای محلی، ایجاد صلح و ثبات در مناطق مرزنشین و در بهبود امنیت در این مناطق، بهبود زیر ساخت ها و خدمات مورد نیاز منطقه و حتی کشور را به همراه دارد.
توجه به اقتصاد مرزنشین ها می تواند نقش ویژه ای در رفاه، پیشرفت و توسعه اقتصادی نواحی مرزی، افزایش استانداردهای زندگی مردم و بهبود آن، کاهش فقر، توزیع مناسب درآمد، ایجاد فرصت های شغلی، استمرار و پایداری دوستی و تفاهم طرفین، تسریع همکاری های بیشتر بین نواحی مرزی شود.
استان ایلام در طول نیم قرن اخیر بدلیل قرار گرفتن در بن بست جغرافیایی و دوری از مرکز از وجود زیرساخت های توسعه ای بویژه در زمینه راه های ارتباطی با محرومیت روبرو بود.
حکومت حزب بعث در عراق نیز که روابط مسالمت آمیزی با ایران پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نداشت باعث شد نه دولت های مختلف رغبت چندانی برای سرمایه گذاری در این منطقه نشان دهند و نه سرمایه گذاران بخش خصوصی بدلیل کمبود امکانات تمایلی برای گسیل سرمایه های خود به این استان داشته باشند.
این وضعیت با بروز جنگ هشت ساله تحمیلی بیشتر خود را نشان داد و ایلام با داشتن 430 کیلومتر مرز مشترک به آماج حملات نیروهای نظامی عراق تبدیل شد و فرصت سرمایه گذاری در این منطقه حداقل برای هشت سال دیگر از بین رفت در حالیکه سایر مناطق کشور با نفت هفت دلاری به تقویت زیرساخت های خود می پرداختند ایلامی ها همچنان با غبار محرومیت دست و پنجه نرم می کردند، این وضعیت تا سرنگونی رژیم صدام در عراق ادامه یافت و با روی کار آمدن دولت جدید امیدها برای گشایش فصلی جدید در روابط ایران و عراق نیز بیشتر شد.
با توجه به مرزی بودن ایلام توسعه بازارچه های مرزی می تواند به عنوان برگ برنده این استان و تسهیل کننده قرار گرفتن در مدار و ریل توسعه شمرده شود و در این میان وجود قرابت و نزدیکی فرهنگی و دینی میان ایلامی ها با استان های هم مرز خود در عراق و برقراری روابط دیرینه تجاری میان مردمان این استان در فراهم کردن شرایط برای توسعه این مناطق بسیار حائز اهمیت است.
ایلام با سه استان واسط، دیالی و میسان عراق هم مرز است و فاصله بسیار کم این استان با مرکز عراق (بغداد) و شهرهایی همچون کوت، کربلا، نجف، کاظمین و العماره لزوم توجه مسئولان امر برای توسعه امکانات به منظور تقویت مناسبات مرزی و بازرگانی را در این نوار مرزی دو چندان می کند.
استاندار ایلام افزایش گذرگاه های رسمی ایلام با عراق را از اولویت های کاری خود طی سه سال گذشته عنوان می کند و می گوید: پس از مرز بین المللی مهران که توانسته است در طول یک دهه اخیر جایگاه خود را به عنوان مهمترین کانون صادرات کالا به کشور عراق تثبیت کند، راه اندازی و جلب موافقت مقامات عراقی برای ایجاد بازارچه های مرزی در سایر نقاط نیز همواره دنبال شده است.
محمدرضا مروارید ادامه داد: یکی از نقاطی که می تواند بعنوان مرکزی برای توسعه مراودات تجاری و بازرگانی میان ایلام با استان های عراقی محسوب شود مرز چیلات در شهرستان دهلران است.
به گفته وی، فاصله بسیار کم این نقطه با شهرهای مقابل در کشور عراق باعث می شود تا بتوانیم نه تنها از مرز چیلات برای توسعه همکاری های تجاری استفاده کنیم بلکه در ایام اربعین به دلیل حجم بسیار زیاد جمعیت ورودی به پایانه مهران بخشی از روند عزیمت زائران برای شرکت در راهپیمایی اربعین را از این مرز عبور دهیم.
وی یادآور شد: هم اکنون برای ایجاد راه دسترسی مناسب به این مرز به فاصله 24 کیلومتر اقدام هایی در دستور کار است و از این مقدار تاکنون 18 کیلومتر آسفالت شده ضمن اینکه تامین آب، برق و اتصال این مرز به شبکه فیبر نوری نیز صورت گرفته است.
مروارید اضافه کرد: با وجود تلاش های مسئولان استان و کشور برای ایجاد مرز چیلات مقام های نخست وزیری عراق تاکنون با راه اندازی این مرز موافقت نکرده اند که امیدواریم هر چه سریعتر بتوانیم نظر موافق مسئولان این کشور را جلب و این مرز برای سال آینده بویژه در ایام اربعین حسینی به روی زائران گشوده شود.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار ایلام هم در سخنانی گفت: در مجاورت شهرستان مهران، استان مرزی واسط کشور عراق با مرکزیت شهر کوت قرار گرفته که اشتراکات فرهنگی، اجتماعی، زبانی و دینی بسیاری با مردم استان ایلام دارد.
حشمت الله عسگری افزود: مرز بین المللی شهابی (چنگوله) در فاصله 76 کیلومتری شهر کوت مرکز استان واسط کشور عراق واقع شده که نزدیکی به شهر بغداد، پایتخت سیاسی و اقتصادی کشور عراق و همچنین عتبات عالیات از جمله مزیت های فوق العاده مرز شهابی (چنگوله) به شمار می آید.
وی تاکید کرد: مرز مهران به دلیل نزدیکی به مراکز زیارتی، سیاسی و جمعیتی کشور عراق از فعال ترین بازارچه های مرزی کشور محسوب می شود که باعث ایجاد اشتغال برای تعدادی زیادی از جوانان استان بویژه مرزنشینان شهرستان مهران شده است.
پوی تاکید کد: با وجود داشتن ظرفیت ها به دلیل نزدیکی به پایانه مسافری در مرز مهران، در مناسبت های مختلف بویژه در ایام اربعین بیش از یک ماه از سال فعالیت تجاری در این بازارچه تعطیل می شود که این موضوع، باعث ایجاد مشکلاتی برای تجار 2 کشور شده است.
معاون استاندار ایلام گفت: در راستای رفع این مشکل پیگیری های لازم توسط مسئولان 2 استان (ایلام و واسط) به عمل آمده که ضمن اخذ موافقت دولت مرکزی عراق با بازگشایی بازارچه شهابی (چنگوله) در مرز این استان با کشور عراق به عنوان بازارچه جدید، توافقات اولیه با مسئولان استان واسط، بازدید مشترک از منطقه و جانمایی بازارچه، انجام گرفته و لازمه آغاز عملیات اجرایی و ایجاد بازارچه شهابی، اخذ موافقت وزارتخانه های ذیربط در داخل کشور است که امیدواریم هر چه زودتر اجرایی شود.
عسگری مهمترین اهداف راه اندازی بازارچه چنگوله را کاهش مشکلات کالاهای صادراتی از طریق بازارچه مهران، افزایش صادرات غیر نفتی به کشور عراق، ایجاد اشتغال و کسب درآمد برای ساکنان مناطق مرزی، پیشگیری از مهاجرت ساکنان نقاط مرزی، کسب درآمد ارزی، جلوگیری از قاچاق کالاها در حاشیه مرزها و فراهم کردن بسترهای لازم جهت فعالیت تعاونی های مرزنشینان و پیله وران اعلام کرد.
رئیس اتاق بازرگانی ایلام نیز در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: موفقیت صادرات از پایانه صادراتی مهران در طول سال های اخیر مبرهن این واقعیت است که در صورت افزایش شمار بازارچه های مرزی می توان روز به روز شاهد گسترش فعالیت های اقتصادی در استان و بویژه صادرات کالاهای ایرانی به عراق بود.
شعبان فروتن تاکید کرد: روزانه بیش از 2،5 میلیون دلار کالای غیر نفتی از مرز مهران به عراق صادر می شود که این مقدار در سال به بیش از یک میلیارد دلار برآورد می شود.
به گفته وی، برنامه ریزی ها برای ارتقای آن به 2 میلیارد دلار در سال انجام شده است و روزانه بیش از یک هزار دستگاه کامیون کالاهای ایرانی از مرز مهران وارد عراق می شود و بیش از یک هزار تاجر و بازرگان که بیشتر آنها بومی هستند در این مرز فعالیت می کنند.
وی مهمترین مزیت مرزهای استان ایلام را صادراتی بودن آن برشمرد و افزود: تصویب منطقه آزاد تجاری و صنعتی مهران می تواند کمک شایان توجهی به تقویت حوزه تجارت و بازرگانی در استان ایلام کند.
رئیس اتاق بازرگانی ایلام یادآور شد: با توجه به تردد میلیونی زائران از پایانه مهران در عمل امکان صادرات کالا به عراق در ایام منتهی به اربعین وجود ندارد و در صورت راه اندازی بازارچه های دیگر می توان در تمامی روزهای سال شاهد مراودات تجاری و بازرگانی با این کشور بود.
فروتن ادامه داد: با توجه به استقبال چشمگیر بازرگانان عراقی و رونق صادرات کالا در پایانه مرز مهران ضروری است که برای استفاده بهینه از ظرفیت های مرزی استان، بازارچه های دیگری به منظور ارز آوری و کمک به اقتصاد ایلام و نیز تامین کالاهای مورد نیاز بازار کشور همسایه (عراق) راه اندازی و فعال شود.