نشست تخصصی «ظرفیت‌ها و محدودیت‌های صندوق‌های سرمایهگذاری» از سوی کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق ایران برگزار شد.
در این نشست با حضور معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار و مدیرعامل شرکت تأمین سرمایه لوتوس پارسیان و جمعی از اعضای اتاق ایران، ویژگی‌ها و شرایط صندوق‌های سرمایهگذاری به‌عنوان ابزار تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی بررسی شد و ضرورت تعریف ابزارهای مالی جدید در بازار ایران مورد تأکید قرار گرفت.
رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق ایران در این نشست گفت: ابزارهای موجود برای تأمین مالی بازار سرمایه هرچند محدود است اما بخش خصوصی از همین ابزار محدود هم نتوانسته استفاده کند و با مسائل مختلفی در این عرصه روبرو است؛ که در این نشست به دنبال این هستیم ببینیم بخش خصوصی خالص چگونه می‌تواند از این ابزارهای مالی استفاده کند.
کوروش پرویزیان افزود: دولت در ابتدا، برنامه‌هایی برای انتقال موضوع تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط به بازار پول و بنگاه‌های بزرگ به بازار سرمایه داشت؛ اما ارزیابی‌ها نشان می‌دهد توفیقی در اجرای این سیاست نداشته و با چالشی جدی در این زمینه روبرو بوده و این سیاست‌ها باید مورد ارزیابی قرار بگیرند.
وی افزود: از سوی دیگر ابزارهای مورداستفاده نیز عمدتاً برای بخش دولتی و نیمه‌دولتی استفاده‌شده و بخش خصوصی کمتر توانسته از این ابزارها و روش‌ها استفاده کند.
پرویزیان همچنین در ارتباط با نرخ سود عقود گفت: تلاشی که در سازمان بورس طی سه سال گذشته اتفاق افتاده این بود که نرخ تأمین مالی و تسهیلات را در بخش بانکی کشور از ارقام بالا به سمت پایین هدایت شود و آخرین مصوبه شورای پول و اعتبار این بوده که برای عقود مبادله‌ای تا 18 درصد نرخ سود کاهش پیداکرده است. البته در مؤسسات غیرمجاز نرخ‌های خیلی بالاتری هم هست.
تأمین مالی بازار سرمایه به شفافیت اقتصادی نیاز دارد
نایب‌رئیس هیات مدیره و معاون نظارت برنهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار در نشست تخصصی کمیسیون بازار پول و سرمایه، مطالبی را پیرامون تأمین مالی از طریق صندوق‌های سرمایهگذاری عنوان کرد.
علی سعیدی گفت: شبکه بانکی در کشور، از دهه 30 به بعد رشد زیادی داشته است و قبل و بعد از انقلاب تأمین مالی بیشتر از طریق سیستم بانکی بوده است و اوراق مشارکت به‌عنوان یک ابزار به‌طور کامل طراحی نشده تا به تأمین مالی مناسب و استاندارد کمک کند.
سعیدی افزود: ما برای اینکه ابزارهای بازار سرمایه را نهادینه کنیم هم برای نهادهای بازار سرمایه مانند بازار بورس و شرکت‌های تأمین سرمایه و هم برای آموزش استفاده‌کنندگان مانند اساتید دانشگاه و مدیران شرکت‌ها به زمان و فرهنگ‌سازی احتیاج داریم.
سعیدی در مورد اوراق قرضه گفت: انتشار اوراق قرضه به قرن شانزدهم برمی‌گردد که دولت‌ها برای جنگ، تأمین مالی خود را از طریق اوراق قرضه شروع کردند تا اینکه امروز در فضای بین‌الملل سرمایهگذاری از طریق اوراق قرضه به فرهنگ تبدیل‌شده است. وی افزود: در ایران در آغاز راه هستیم و به فرهنگ‌سازی بسیار در این زمینه نیاز داریم که امیدواریم سازمان بورس به همراه به همراه نهادهایی مانند اتاق و فعالان اقتصادی در فرهنگ‌سازی این امر کمک کنند چراکه به‌روز کردن ابزارهای تأمین مالی در کشور یک ضرورت است.
معاون نظارت برنهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار در مورد تأمین مالی کوتاه‌مدت و بلندمدت گفت: بدیهی است تأمین مالی بانک، کوتاه‌مدت باشد به این دلیل که سپرده‌هایی که بانک از افراد می‌گیرد معمولاً کوتاه‌مدت هستند و سپرده‌های بلندمدت هم هر زمان که مشتری بخواهد می‌تواند برداشته شود. تأمین مالی بلندمدت امروز در همه دنیا مسئله شده و به‌ویژه اینکه تأمین مالی از طریق پروژه چطور می‌تواند شکل بگیرد مهم است.
سعیدی در مورد تفاوت‌های تأمین مالی از طریق بازار سرمایه و بانک گفت: تأمین مالی از طریق بازار سرمایه به مجموعه‌ای از تخصص‌ها نیاز دارد و به‌هیچ‌وجه مانند بانک نیست که با یک وثیقه کار حل شود. همچنین ریسک در بانک متمرکز می‌شود اما در بازار سرمایه ریسک بین عموم توزیع می‌شود و به این دلیل هم باید به‌خوبی تعریف شود و به مجموعه‌ای از مستندات و گزارش‌های راستی آزمایی در این بازار نیاز داریم.
وی در مورد گزارش‌های راستی آزمایی در بازار سرمایه گفت: اما از آنجا که در کشور ما ساختار اقتصاد دولتی است و همه در شرایطی کار کرده‌ایم که یاد گرفته‌ایم اطلاعات زیادی به بیرون ارائه ندهیم، این موضوع در بازار سرمایه ایجاد مشکل می‌کند و در جمع‌آوری گزارش‌های این بازار با مشکل مواجه می‌شویم. سعیدی تأکید کرد هم دولت و هم بخش‌های خصوصی و عمومی برای ورود به این بازار، باید خود را به گزارش‌های دقیق و جامع مسلح کنند.
نایب‌رئیس هیات مدیره و معاون نظارت برنهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار در مورد شرکت‌های تأمین سرمایه هم گفت: در بازار سرمایه مجموعه‌ای از نهادها را داریم که می‌توانند هرکدام در جایگاه خود مورداستفاده قرار بگیرند اینکه کدام‌یک از این نهادها با فضای مالی مناسب هستند در تخصص شرکت تأمین سرمایه است و این شرکت‌ها به همین منظور تأسیس‌شده‌اند و بسته تأمین مالی را از ابتدا تا مرحله اجرای کار برای صاحبان سرمایه شناسایی و اجرا می‌کنند.
صندوق‌های تأمین سرمایه در ایران
سعیدی در بخش دیگری از سخنانش به‌طور جزئی در مورد صندوق‌های تأمین سرمایه در ایران مطالبی را عنوان کرد. وی در مورد رسمیت قانونی صندوق‌های سرمایهگذاری گفت: با دو قانون بازار اوراق بهادار مصوب سال 84 و قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید مصوب سال 88 به‌طور قانونی رسمیت پیداکرده‌اند.
وی افزود: سرمایهگذاری غیرمستقیم را از طریق صندوق‌های تأمین مالی می‌توان شکل داد. در این بازار مردم سهم نمی‌خرند بلکه از طریق صندوق‌ها وارد بازار سرمایه می‌شوند.
این کارشناس بازار سرمایه مدیریت حرفه‌ای، تنوع‌بخشی اوراق بهادار و کاهش ریسک، نقد شوندگی بالا، کاهش هزینه‌ها انعطاف‌پذیری و تنوع را از مزایای سرمایهگذاری در صندوق‌ها عنوان کرد.
سعیدی انواع صندوق‌های سرمایهگذاری که در حال حاضر مقررات آن‌ها تدوین و ابلاغ شده است را صندوق‌های سرمایهگذاری در اوراق بهادار (در سهام، در اوراق بهادار با درآمد ثابت، مختلط، تنها در اوراق بهادار با درآمد ثابت، اختصاصی بازار گردانی)، صندوق‌های سرمایهگذاری زمین و ساختمان، صندوق‌های سرمایهگذاری پروژه، صندوق‌های سرمایهگذاری جسورانه عنوان کرد.
این کارشناس بازار سرمایه همچنین از صندوق‌های سرمایهگذاری نام برد که مقررات تأسیس و فعالیت آن‌ها در دست بررسی است مانند صندوق سرمایهگذاری طلا، صندوق سرمایهگذاری ارزی، صندوق سرمایهگذاری بخشی (در یک صنعت خاص سرمایهگذاری می‌کند)، صندوق سرمایهگذاری در املاک و مستغلات و صندوق سرمایهگذاری بازنشستگی.
معاون نظارت برنهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار تعداد صندوق‌های سرمایهگذاری فعال در بازار اوراق بهادار را 193 صندوق و به ارزش 120 هزار میلیارد تومان تا تاریخ سی‌ای‌ام آبان ماه سال جاری عنوان کرد.
در بخش دیگری از نشست علی تیموری، مدیرعامل شرکت تأمین سرمایه لوتوس پارسیان گزارشی در مورد محدودیت‌ها و پتانسیلهای صندوق‌های سرمایهگذاری در تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی ارائه کرد.
وی در بیان ویژگی‌های اقتصاد بانک محور گفت: حجم تجهیز و تخصیص منابع در بانک‌ها بالا است و مشتریان بر اساس معیارهای بانکی اعتبار سنجی می‌شوند. بانک‌ها محدودیت‌های تأمین مالی بلندمدت دارند و با سوق یافتن بانک‌ها به‌طرف به بنگاهداری به‌واسطه قدرت بالای آن‌ها از هدف اصلی خود منحرف می‌شوند.
تیموری افزود: همچنین هزینه تجهیز منابع به دلیل بالا رفتن هزینه‌های عملیاتی در بانک بالا می‌رود و خطرات اخلاقی ناشی از اختیارات بانک‌ها در تخصیص منابع وجود دارد.
مدیرعامل شرکت تأمین سرمایه لوتوس پارسیان در مقابل حجم بالای تجهیز و تخصیص منابع در بازار متشکل و سازمان‌یافته بدهی، اعتبار سنجی مشتریان توسط مؤسسات اعتبارسنجی معتبر و امکان تأمین مالی میان‌مدت و بلندمدت را از مزایای اقتصاد بازار محور عنوان کرد.
همچنین امکان تأمین مالی مبتنی بر سرمایه و تأمین مالی خطرپذیر، چابک شدن ساختار بانک‌ها جهت انجام فعالیت اصلی تأمین مالی کوتاه‌مدت و میان‌مدت، امکان ورود بخش‌های اقتصاد کشور به ابزارهای با ریسک متوسط و بالا و تناسب و کاهش هزینه تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی را از دیگر ویژگی‌های اقتصاد مبتنی بر بازار سرمایه عنوان کرد.
تیموری در بیان محدودیت‌های توسعه صندوق‌های سرمایهگذاری در ایران گفت: نبود زیرساخت‌های قانونی لازم برای حمایت مالکیت معنوی از طرح‌های دانش‌بنیان برای صندوق‌های جسورانه، نبود زیرساخت‌های قانونی لازم برای ادغام و تملیک برای صندوق‌ها، ضعف زیرساخت‌های نرم‌افزاری و اجرایی صندوق‌ها در بازار سرمایه و شفاف نبودن قوانین مالیاتی و ثبتی صندوق‌های سرمایهگذاری از مهم‌ترین موانع رشد این صندوق‌ها در کشور هستند.
مدیرعامل شرکت تأمین سرمایه لوتوس پارسیان در بیان الزامات توسعه صندوق‌های سرمایهگذاری ایجاد تنوع و توسعه کمی و کیفی صندوق‌ها توسط نهادهای ناظر و نهادهای مالی بازار سرمایه، ایجاد شفافیت و معافیت‌های مالیاتی برای راه‌اندازی صندوق‌های جدید در قوانین بالادستی، توسعه بسترهای نرم‌افزاری و عملیاتی مدیریت و معاملات صندوق‌ها، فرهنگ‌سازی سرمایهگذاری در صندوق‌ها در سیاست‌گذاری کلان فرهنگی و اقتصادی اشاره کرد.
تیموری همچنین هماهنگی بانک مرکزی و سازمان بورس برای راه‌اندازی ابزارهای متداول و پرکاربرد بین‌المللی در بازارهای مالی ایران، راه‌اندازی مؤسسات رتبه‌بندی برای رتبه‌بندی صندوق‌های سرمایهگذاری و حمایت مالی و قانونی بانک مرکزی و سازمان بورس از ابزارهای جدید در بازار سرمایه را از دیگر الزامات توسعه صندوق‌های سرمایهگذاری برشمرد.