مسعود نیلی مشاور اقتصادی رئیس جمهور امروز در ششمین همایش سیاست های پولی و چالش های بانکداری و تولید به تشریح وضعیت اقتصادی و نظام بانکی پرداخت. 25 نکته سخنان او در این همایش به شرح زیر است:
1. رشد اقتصادی موضوعی جامع است که از ابعاد گوناگونی برخوردار است.
2. مهم‌ترین موضوعی که در خصوص رشد اقتصادی باید به آن توجه کرد، تولید ناخالص داخلی سرانه است
3. تولید ناخالص داخلی سرانه به قیمت ثابت 1383 تا سال 1386 روند به‌نسبت خوبی را شروع کرده بود؛ به نحوی که رشد اقتصادی مناسبی حاکم بود، اما از سال ۸۶ به بعد، این روند با کاهش مواجه شد.
4. اما از سال 1379 در اقتصاد کشور شاهد رشد درآمد سرانه 5.3 درصدی بودیم که برای سال‌ها آن را تجربه نکرده بودیم و پس از آن اقتصاد به دوره رشد پایین ورود پیدا کرد.
5. نقطه شکست رشد اقتصادی در کشور سال 1387 و اوج آن نیز سال 1391 به‌دلیل تحریم‌های اقتصادی بود.
6. در عین حال در فاصله سال‌های 1387 تا 1390 درآمدهای ارزی کشور ۵۳۵ میلیارد دلار به قیمت ثابت سال ۹۴ بود، بنابراین مشکل منابع وجود نداشت که منجر به کاهش رشد شود.
7. در مقطع تحریم‌ها، این رشد اقتصادی حتی منفی هم شد، اما بدون اینکه سرمایه‌گذاری قابل توجهی نیاز داشته باشیم، رشد در سال 1395 و حتی 1396 حاصل خواهد شد.
8. از سال 1396 به بعد، این مهم‌ترین سوال پیش روی اقتصاد کشور خواهد بود که کدام‌یک از سناریوها در آینده اقتصاد ایران تحقق پیدا می‌کند؟
9. یک سناریو این است که مسیری را که در سال‌های قبل از 1387 داشتیم، ادامه داده و رشد متوسط ۵.۳ درصد را داشته باشیم.
10. باید توجه داشت که برای تحقق رشد اقتصادی اعلام شده در سند چشم انداز 20 سال در سال 1404 نیاز به رشد تولید ناخالص داخلی حدود 11.5 درصد داریم که با توجه به شرایط کنونی اقتصاد امکان آن بسیار دشوار است.
11. در صورتی که کشور بخواهد همان مسیر اعلام شده قبل از سال 1386 را دنبال کند، می‌تواند اشتغال‌زایی را افزایش دهد، اما شکاف درآمدی در کشور باقی خواهد بود.
12. شکاف درآمدی یکی از مهم‌ترین عواملی است که رشد اقتصادی در کشور احساس نمی‌شود، زیرا سطح درآمدها پایین است.
13. در صورتی که کشور بخواهد مسیر دنبال شده از سال 1387 به بعد را دنبال کند، رشد تولید ناخالص داخلی سرانه بین 2 تا 2.5 درصد خواهد بود.
14. در 15 سال گذشته کشور با سه شوک مواجه بوده است، اولین شوک، وفور درآمدهای نفتی است که در دهه ۱۳۸۰ رخ داد و باعث شد درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفتی کشور، طی یک دهه ۴.۷ برابر رشد داشته است.
15. شوک دوم، تحریم و اثرات به جای مانده از آن است و البته شوک اخیر قیمت نفت در سال 1394 نیز که ۵۷ درصد درآمدهای نفتی کشور را در این سال نسبت به سال قبل از آن کاهش داد را هم نباید فراموش کرد.
16. سه شوک وفور درآمدهای نفتی در نیمه دوم دهه ۵۰، در عین حال شوک سیاسی انقلاب اسلامی و پس از آن جنگ و در نهایت شوک کاهش قیمت نفت در فاصله سال‌های 1365 تا 1367 نیز مثل همین شوک‌های سه‌گانه مذکور است.
17. البته شوک کاهش قیمت نفت سال 1394 هم‌اکنون در حال جذب شدن در اقتصاد است که باید آثار آن و شیوه چگونگی جذب آن را نیز بررسی کرد.
18. تا قبل از وفور درآمدهای نفتی نیمه دهه ۵۰ رشد بدون نفت ما ۱۰ درصد بوده که وقتی شوک نفتی اتفاق افتاد، رشد تولید ناخالص داخلی کوتاه‌مدت رخ داد و ما را به شوک دوم هدایت کرد.
19. وقتی از سه شوک خارج شدیم، رشد تولید ناخالص داخلی را به ۳.۲ درصد بدون نفت رساند.
20. منابع ارزی نفتی نیز به اندازه‌ای نبود که شوک ایجاد کند و پس از آن، وارد رونق درآمدهای نفتی شدیم.
21. از آنجایی که نوسان نفتی کم بود و حد متوسطی منابع ارزی حاصل از صادرات نفتی داشتیم، شاهد رشد 6.6 درصدی بدون نفت بودیم.
22. بعد از آن وفور نفتی دهه 80 رشد 1.8 درصدی در تولید ناخالص به وجود آورد و پله‌پله رشد کشور کاهش پیدا کرد و این همان مساله‌ای است که در سال 1387 به بعد در اقتصاد ما رخ داده و رشد اقتصاد ایران را پایین آورده است.
23. بودجه دولت از جمله منشاهای افزایش نقدینگی است. باید با تمرکز بر نظام بانکی و تاکید بر برون‌گرایی پیش برویم، زیرا اگر برون‌گرایی در اقتصاد کشور ایجاد نشود، افزایش تورم و نقدینگی را در پی خواهد داشت.
24. یکی از مولفه‌های مهم در برون‌گرایی، آشتی سیاست و اقتصاد است، زیرا این دوگانگی‌ها باعث ضربه زدن به اقتصاد و سیستم بانکی کشور خواهد بود.
25. اصلاح نظام بانکی و ساختار تامین مالی دولت، از دیگر عوامل مهم و تاثیرگزار در برون‌گرایی است.
شفافیت مهم‌ترین ویژگی اطلاعات در بانک‌هاست / سودهای موهوم بانکی باید متوقف شود
ولی اله سیف، رئیس کل بانک مرکزی نیز از دیگر سخنرانان این همایش بود که نکات صحبت‌های او در زیر آمده است:
1. نرخ تورم نقطه به نقطه دیماه، به ۹.۶ درصد رسیده و پیش بینی می شود که در طول سال ۹۵ بعد از ۲۵ سال تورم تک رقمی داشته باشیم که این دستاورد مهمی است.
2. نرخ تورم متوسط سالانه منتهی به دیماه امسال هم ۸.۶ درصد است.
3. در مورد رشد اقتصادی هم باید گفت برخی اوقات به نظر می رسد که نسبت به دستاوردهای برجام اجحاف می شود، اگرچه ما انتقاداتی داریم ولی کسی نمی تواند منکر دستاوردهای اقتصادی برجام شود، همانطور که حجم صادرات نفت، دسترسی ها و گشایش های نظام بانکی نیز افزایش یافته، به هرحال وضع موجود به هیچ عنوان قابل مقایسه با قبل از برجام نیست.
4. نادیده گرفتن دستاوردهای برجام بی انصافی است. دستاوردهایی که در آرامش و ثبات بازار ارز در کشور به وجود آمده نسبت به گذشته شرایط مطلوبی است و کاهش دامنه نوسانات نرخ ارز و کنترل و منطقی کردن نرخ آن، نشانگر آن است که بانک مرکزی اجازه داده که نرخ ارز نوسان اقتصادی داشته باشد.
5. برگشت مجدد فعالان مرتبط با تجارت خارجی به سمت نظام بانکی نوعی خوش اقبالی بوده و نشانه روند مثبت است.
6. منابع ارزی کشور وضعیت خوبی دارد و ارتباطات بانکی کشور نیز شرایط مطلوب تری نسبت به گذشته دارد و این فضایی را ایجاد می کند که وضعیت با ثبات ارزی استمرار داشته باشد و مسائل امروز نیز زودگذر است.
7. علیرغم چالش‌هایی که در نظام بانکی به چشم می خورد، نظام بانکی مسئولیت خود در اقتصاد انجام می دهد.
8. البته به دلیل شرایط خاص آن، توقف خدمات امکان پذیر نیست؛ چراکه اقتصاد ما بانک محور است و باید تامین مالی اقتصاد انجام شود، به خصوص اینکه باید از رکود خارج شده و می خواهیم تحرک داشته باشیم.
9. رشد اقتصادی نیمه اول ۷.۴ درصد ب.وده است، با این حال در حال تلاش هستیم که با وجود تنگنای مالی ،منابع تسهیلاتی موجود را به سمت اثربخشی بیشتر پیش برده و تلقی استفاده بهینه از منابع موجود را به کار ببریم.
10. از همین رو،هدایت منابع محدود نظام بانکی به سمت بنگاههای کوچک و متوسط از دیگر برنامه هایی بود که تحرک اقتصادی و اشتغال را ایجاد کرد.
11. شفافیت به معنای افشای درست، کامل، به‌موقع و مرتبط تمام اطلاعات موردنیاز عملکردی و نظارتی است.
12. تجربیات جهانی نشان می‌دهد، در غیاب اطلاعات شفاف، علاوه بر ناکارایی سیستم نظارت، در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کلان پولی نیز اخلال جدی ایجاد می شود، زیرا امکان تخمین بسیاری از متغیرهای اقتصادی، با دقت موردنیاز میسر نیست و این نقیصه، سیاست‌گذاری‌های انجام‌شده را بی‌اثر یا کم‌اثر می‌کند.
13. شفافیت مهم‌ترین ویژگی اطلاعات در بانک‌هاست و موجب شکل‌گیری نظام خودکنترلی می شود.
14. مدیریت بانک باید با سیاست‌گذاری اصولی، برنامه‌ریزی دقیق، اداره صحیح عملیات و نظارت بر اجرای آن به وظیفه خود عمل کند.
15. متأسفانه در این زمینه به‌رغم تلاش‌هایی که در برخی بانک‌ها انجام‌شده، وضعیت قابل قبولی برقرار نیست.
16. امروز شواهد و قرائن نشان می‌دهد، شناسایی انواع مختلفی از سودهای موهوم در نظام بانکی روبه تزاید است، به طوری که شناسایی سود روی مطالبات مشکوک الوصول و مسئله‌دار، معاملات صوری و ساختگی دارایی‌ها و نیز عدم ذخیره گیری کافی برای مطالبات مشکوک الوصول ازجمله مهم‌ترین پدیده‌های روبه تزایدی است که ریشه در به کارگیری نادرست روش تعهدی شناسایی درآمد دارد و اقلام انباشته مرتبط با آنها، امروز نفس بانک‌ها را به شماره انداخته است.
17. این گونه اقدامات غیرحرفه‌ای هرچه سریع‌تر باید متوقف شود و ارکان نظارتی باید با آن برخورد حرفه‌ای داشته باشند و البته مدیریت بانک در قبال این اقدامات باید پاسخگو باشد.
18. پرداخت سود به سپرده‌ها با نرخ‌های نامتعارف، رفتار غیرمسئولانه دیگری است که سلامت و ثبات بانک و نظام بانکی را به مخاطره افکنده است.
19. اگر مدیریت بانک در این زمینه درست عمل کند مقام ناظر پولی به‌طور اصولی، علاقه‌ای به دخالت در نرخ‌های سود ندارد.
20. نرخ متعارف سود یعنی نرخی که بازده اکتسابی بانک از عملیات بانکداری بتواند آن را پوشش دهد که البته برآورد این نرخ هم برای بانک‌ها کار دشواری نیست.