نشست معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با هیات رئیسه اتاق ایران و اعضای کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران برگزار شد. در این نشست، فعالان و سیاست‌گذاران حوزه صنایع‌دستی و فرش و اعضای کمیسیون، مسائل و مشکلات صنعت فرش و صنایع‌دستی، ریشه این مشکلات و تبعات و اثرات آن در مسیر توسعه این صنعت را بررسی کردند.
در ادامه نشست، اعضا در این باره به بحث پرداختند که با اصلاح یا تصویب چه قانون و سیاستی این مشکلات تغییر خواهد کرد و رفع این مشکلات چه منافعی برای بخش خصوصی، مردم و دولت ایجاد می‌کند؟ چگونه می‌توان از فرصت‌های حوزه صنایع‌دستی به نفع اقتصاد ملی بهره بود؟
در این نشست که به بهانه برگزاری «همایش توسعه تجارت فرش دستباف و صنایع‌دستی» برگزار شده، مریم جلالی دهکردی، معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به همراه فرزاد اوجانی، مدیرکل معاونت بازاریابی و تجاری‌سازی سازمان میراث فرهنگی، از سیاست‌ها و برنامه‌های خود در حوزه صنایع‌دستی گفت.
جلالی دهکردی درباره اهمیت صنایع‌دستی، گفت: صنایع‌دستی اقتصاد هویت‌بنیان است؛ اقتصادی مبتنی بر هویت، بنیان‌های تاریخی، قومی و فرهنگی کشور است. در طی سال‌ها، صنایع‌دستی از ادبیات توسعه فاصله گرفته است و دور افتادن از ادبیات توسعه باعث شده که به‌عنوان پیشران توسعه از این صنعت غافل شویم.
معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، افزود: در این صنعت باید تکنولوژی قدیمی را به‌روز کنیم؛ اما باید مراقبت هویت این صنعت هم بود. از طرفی این حوزه، مولد عشق و عاطفه است و خلق ثروت می‌کند و به‌نوعی برجستگی تاریخی کشور است.
او ادامه داد: حوزه صنایع‌دستی هم جنبه زیبایی‌شناسی و هنری دارد و نمادین است و هم کاربردی است. در ایران سه روستا و 13 شهر جهانی داریم؛ این ظرفیت‌ها می‌توان در گفت‌وگوهای منطقه‌ای و دیپلماسی فرهنگی اثرگذار باشد.
جلالی بر اساس تحلیل پستل، گفت: PESTEL نوعی تحلیل است که در مدیریت استراتژیک مورد استفاده قرار می‌گیرد که عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فناوری، قانونی، و زیست‌محیطی را در نظر می‌گیرد. تجزیه‌وتحلیل PESTEL ابزار مفیدی برای درک تقاضا/نزول بازار، موقعیت فعلی کسب‌وکار و فرصت‌ها/موانع بالقوه است. براساس این تحلیل حوزه صنایع‌دستی، باید به عنوان صنعت و اقتصاد خلاق مورد توجه قرار گیرد. اینکه چطور باید تهدیدها را به فرصت تبدیل کنیم.
او تاکید کرد: هرقدر تصدی دولت کمتر باشد هنرهای دستی می‌تواند وضعیت بهتری داشته باشد. منافع فردی و بخشی در خدمت منافع ملی نبوده است. باید با تغییر رویکردهای موجود، صنایع‌دستی را باید به عرضه زندگی برد.
معاون وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، با توجه به وضعیت اقتصاد داخلی تنها راه برون‌رفت از وضعیت موجود را، صادرات عنوان کرد: صادرات احتیاج به ادبیات و دانش بین‌المللی دارد. در صنایع‌دستی شرکت مدیریت صادراتی نداریم که به ما کمک کنند. هنرمندان، صنعت گران، بازرگانان در صنایع‌دستی به هم‌آمیخته‌اند و با دیگر حوزه‌ها متفاوت است. هنرمند احتیاج به حمایت دارد؛ صنعتگر باید توانمند شود و بازرگان باید تشویق شود. باید این حوزه‌ها از هم تفکیک شود.
او ادامه داد: صنایع‌دستی می‌تواند ارزش‌افزوده بالایی برای اقتصاد داشته باشد؛ باید از دانش تجمیع شده رد اتاق‌های بازرگانی و اتاق‌های مشترک برای بهبود صادرات کمک گرفتار مقطعی بودن و خام فروشی است اما صادرات صنایع‌دستی چنین نیست. البته در این حوزه هم مشکلاتی داریم و باید به استانداردسازی، بازارشناسی، سلیقه شناسی مخاطب توجه کافی شود.
تنقیح قوانین در حمایت از هنرمندان و صنعت‌گران در دستور کار کمیسیون
در ادامه مرتضی حاجی‌آقا میری، رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران، گفت: در دوره دهم فضای فرش، هنر و صنایع‌دستی از گردشگری جدا شده است و برای همین تمرکز به حوزه صنایع‌دستی به‌عنوان مردمی‌تری اقتصاد ایران بیشتر است. فرش و صنایع‌دستی که به‌عنوان مردمی‌ترین اقتصاد است، به هنر تاریخ و هنر گره‌خورده است و ابعاد گسترده اشتغال‌زایی دارد.
او ادامه داد: در این دوره تنقیح قوانین در حمایت از هنرمندان و صنعت گران و احیا و ایجاد بازار بین‌المللی در این دوره در دستور کار است.
برای توانمندسازی هنرمندان پیشنهاد می‌کنم که تفاهم‌نامه‌ای با معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برگزار شد و نتیجه همه این تلاش‌های حمایت از صنایع‌دستی است و بیشترین همگرایی بین دولت و بخش خصوصی در حوزه صنایع‌دستی، ممکن است.
به آموزش هنرمندان صنایع دستی توجه شود
آرش حیدریان، رئیس کمیته صنایع‌دستی کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران گفت: بخش خصوصی برای توسعه صنایع‌دستی تلاش می‌کند و برای حل برخی مشکلات گاهی به حمایت دولت نیاز دارد. مثلاً در حوزه انتقال ارز دولت باید سیاست‌گذاری متناسبی اتخاذ کند. با حل این مسئله، خیلی از مشکلات حوزه فرش و صنایع‌دستی حل می‌شود.
در حوزه صادرات زیرساخت خوب برای تولید نداریم. تولیدکننده‌های سراسر کشور، باید آموزش داده شوند؛ شناخت این افراد و شبکه‌سازی خود نیازمند حمایت‌ها و زیرساخت‌هاست. هدف حمایت مالی نیست، ایجاد زیرساخت تولید و تقویت تولید اهمیت زیادی دارد. در حمایت از صنایع‌دستی باید مراقبت محیط‌زیست بود. رساندن یک کالا یا ایده فکری به مرحله صادرات، نیازمند آموزش است.
بر تولید صنایع‌دستی نظارت شود
بعد از آن مجتبی نیری، فعال حوزه صنایع‌دستی نیز گفت: عدم نظارت بر تولید صنایع‌دستی، بزرگ‌ترین مشکل این حوزه است. در نتیجه عدم نظارت، هر نوع صنایع‌دستی از کارگاه‌های مختلف بیرون می‌آید و بدون توجه به الزامات بازار هدف صادر می‌شود. صنایع‌دستی از طرف دولت حمایت نمی‌شود و در لیست خرید ارگان‌های دولتی، صنایع‌دستی قرار ندارد در حالی که قبلاً قانون الزام به این موضوع داشت. نظارت بر تولید مسئله اصلی صنایع‌دستی است.
بانک مرکزی به قانون توجه کند
حامد چمن رخ، مشاور کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران از موانع توصعه صادرات فرش و صنایع‌دستی، گفت: یکی از این موانع اجرای قانون است؛ مثلاً قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع‌دستی قانون خوبی است ولی مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
چمن رخ افزود: برای توسعه صادرات، باید مشکلات برگشت ارزی حل شود. در حوزه پیمان سپاری ارزی، بانک مرکزی هنوز به قانون توجه ندارد. براساس بند ک تبصره ۹ قانون بودجه سال ۱۴۰۲، «اخذ هرگونه تعرفه و عوارض صادراتی و الزام به پیمان‌سپاری ارزی در خصوص صادرات صنایع‌دستی به‌جز میزان ارزش مواد اولیه مصرف‌شده ممنوع است. این حکم نافی تعهد صادرکنندگان موضوع تبصره (۶) ماده (۱۲) قانون اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب ۱۴۰۰/۱۱/۱۰ نیست. همچنین صادرکنندگان ملزم به رعایت ضوابط و مقررات بانک مرکزی هستند.
چمن‌رخ، نایب‌رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران درباره تعرفه و عوارض صادراتی و الزام به پیمان‌سپاری ارزی در خصوص صادرات فرش و صنایع‌دستی، گفت: ما این موضوع را در بودجه 1403 هم پیگیری می‌کنیم و امیدواریم با همکاری مجلس، وزارت صنعت، معدن و تجارت مشکل استنکاف بانک مرکزی برطرف شود. البته ما در حوزه قوانین مشکلی نداریم، مشکل برخوردهای سلیقه‌ای با قوانین و مقررات است.
فروش آنلاین به بن‌بست می‌رسد
بعد از آن حمیدرضا ذوالانواری، نایب‌رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران یکی از بهترین راه‌های فروش صنایع‌دستی، حضور توریست‌ها و گردشگران در کشور است، ولی با کاهش حضور گردشگران در کشور، فروش صنایع‌دستی هم به حداقل می‌رسد.
ذوالانواری به حوزه فروش آنلاین هم اشاره کرد و گفت: وقتی امکان جابه‌جایی پول به خارج و از خارج به داخل وجود ندارد، فروش آنلاین به بن‌بست می‌رسد. از طرف زیرساخت‌های پستی برای مرجوع کالا ضعیف و گران است و این هم مانعی جدی در مسیر است.
در ادامه این نشست دبیر اتاق مشترک ایران و عمان و دبیر اتاق مشترک ایران و قطر از ظرفیت بازار این کشورها و مشکلات گفتند. باید روی برندسازی صنایع‌دستی و هنر ایرانی کار کرد. هنرمندان ایرانی در دچار رهاشدگی هستند؛ برخی از صادرکنندگان الزامات بازار را نمی‌شناسند یا اهمیت کار خود را نمی‌دانند. این حوزه نیاز به ساماندهی دارد.
هنر و صنعت از هم تفکیک شود
فرشید شکرخدایی، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تأمین مالی اتاق ایران از دوگانه هنر و صنعت گفت: هیچ کشوری هنر خود را صادر نمی‌کند ولی ما فرش خود را که از هر تابلو نقاشی فاخرتر است، صادر می‌کنیم. باید مشخص شود که صنایع‌دستی و فرش در ایران هنر است یا صنعت؟ اگر صنعت است، باید مختصات صنعت بر آن حاکم باشد. کلمه صنعت را به هنر نچسبانیم. فرش هنر است و اگر هنر باشد، فروش‌اش در حراجی‌ها خواهد بود نه عمده‌فروشی. در حراجی‌ها افراد خاص دعوت می‌شوند. حراجی «کریستی» همه را دعوت نمی‌کنند و فرد باید پروفایل داشته باشد.
او تاکید کرد: هنر و صنعت را باید از هم تفکیک کرد و هر کار را در پلتفرم خود بررسی کرد. باید فرش و صنایع‌دستی را هنر بدانیم. اما اگر صنعت است باید مکانیزم صنعت بر آن حاکم باشد.
او درباره تأمین مالی از زنجبره تأمین و امکان تأمین مالی جمعی گفت.
در ادامه این نشست رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی تاکید کرد که باید از ظرفیت اتاق‌های مشترک برای توسعه بازارهای هدف استفاده کرد.
الگوی تولید برای صنایع‌دستی مشخص شود
علی چاغروند، معاون کمیسیون‌ها، مجامع و شوراهای اتاق ایران هم از ظرفیت نمایشگاه‌هایی مانند اکسپو گفت. بخش خصوصی و حاکمیت می‌توانند در کنار هم برای بهبود این وضعیت گام بردارند و باعث هم افزایی شوند. باید مشکلات بخش خصوصی و ظرفیت انها را شناخت و با این ظرفیت‌ها در سیاست‌گذاری مورد توجه قرار گیرد.
ساسان شاه ویسی، دبیرکل اتاق ایران هم در این نشست گفت: صنایع‌دستی اهمیت بالایی دارد برای اینکه این صنعت اقتصاد مردم پایه است و آلودگی زیست‌محیطی ندارد. این حوزه در نرخ رشد اقتصادی کشور نقش برجسته‌ای دارد. اقتصادی خلاق و اشتغال زاست و این مؤلفه‌ها، اندام اقتصاد فرهنگ را می‌سازد.
شاه‌ویسی گفت: اتاق بازرگانی از محیط تحارت صیانت می‌کند و قصد دارد افق صادرات منهای نفت را توسعه دهد و به این حوزه می‌تواند کمک کند. الگوی تولید در اقتصاد ملی دچار به هم خوردگی است.
دبیرکل اتاق ایران تصریح کرد: کارهای مختلفی باید انجام داد تا الگوی تولید برای صنایع‌دستی مشخص شود. الگوی تأمین مالی این حوزه مبتنی بر اقتصاد ملی است و باید به این ظرفیت‌ها توجه شود.
از ظرفیت اتاق در بهبود سیاست‌گذاری اقتصادی استفاده شود
در ادامه کیوان کاشفی، عضو هیات رئیسه اتاق ایران گفت: اتاق ایران و کمیسیون‌های تخصصی ظرفیت بسیار بالایی دارند و باید از این ظرفیت‌ها در بهبود وضعیت اقتصادی و سیاست‌گذاری اقتصادی بهره برد. در این کمیسیون می‌شود فرایندها و شرایط را شناخت، بازاریابی و سطح بندی و درنهایت با شناخت بهرتی برای حوزه مربوطه سیاست‌گذاری کرد.
کاشفی گفت: اگر معاونت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی می‌خواهد مسائل این حوزه را بشناسد و برایان برنامه ریزی داشته باشد، باید ارتباط خود را با اتاق ایران و کمیسیون مربوط محکم‌تر کند و در کنار هم مشکلات این حوزه مهم را برطرف کنند.
