رابطه شاخص‌های اقتصادی با نتیجه انتخابات در استان‌ها

چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و نوع مشارکت در تک تک استان‌ها، امکان جدیدی برای تحلیلگران فراهم آورده است تا با بررسی این رفتار سیاسی به خواستگاه‌های مختلف آن پی ببرند. در طول هفته گذشته در مورد وضعیت جغرافیایی استان‌ها و رفتار قومیت‌های مختلف در انتخابات نکاتی مطرح شد اما بررسی وضعیت اقتصادی استان‌ها و مقایسه آن‌ها از نظر میزان و نوع مشارکت در انتخابات می‌تواند داده‌های روشنی از ارتباط میان شرایط اقتصادی رای دهندگان و کنش سیاسی آن‌ها، ارائه دهد. 

اتاق ایران آنلاین بررسی می‌کند که شاخص‌های اقتصادی چه نسبتی با میزان و نوع مشارکت رأی‌دهندگان در این انتخابات داشته است. در این گزارش رابطه سه شاخص نرخ تورم، نرخ بیکاری و شاخص فلاکت با میزان مشارکت در هر استان و درصد آراء هر کاندیدا مورد واکاوی قرار گرفته است.

رابطه معکوس شاخص فلاکت

بررسی اتاق ایران آنلاین نشان می‌دهد، تقریباً در دوره‌های مختلف، هر اندازه شاخص فلاکت (مجموع نرخ بیکاری و نرخ تورم) در استانی بالاتر بوده، میزان مشارکت در انتخابات در آن استان کمتر بوده است. شاخص فلاکت یک نماگر ترکیبی از حاصل جمع نرخ تورم و نرخ بیکاری است. این شاخص به‌طورکلی وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم را نشان می‌دهد و هر چه سطح آن بالاتر باشد به معنای نامطلوب‌تر بودن اوضاع است. شاخص فلاکت اعلام‌شده کشور در زمستان 1402 برابر با 49.3 بوده است.

اما این الگو در توزیع آرا ریخته شده به صندوق‌ها برای هر نامزد معکوس است. یعنی تقریباً در استان‌هایی که شاخص فلاکت بالاتر بوده آراء مسعود پزشکیان هم بالاتر بوده و برعکس در استان‌های با وضعیت مطلوب‌تر شاخص فلاکت، آراء سعید جلیلی افزایش یافته است.

آیا آراء قومیتی است یا خاستگاه اقتصادی دارد؟

بررسی شاخص فلاکت در پنج استان نخستی که دو کاندیدا بیشترین آراء را به خود اختصاص داده‌اند، نشان می‌دهد که می‌توان میان این آراء با شرایط اقتصادی و نارضایتی‌ها رابطه معناداری پیدا کرد.

در میان استان‌های مختلف (به جز تهران که تا لحظه تنظیم این گزارش آمار میزان مشارکت در آن اعلام‌ نشده است) پنج استان نخستی که بیشترین رأی را به سبد رأی پزشکیان (در دور دوم) ریخته‌اند، رأی‌دهندگان آذربایجان شرقی با 85.1 درصد، اردبیل با 85 درصد، آذربایجان غربی با 84.5 درصد، کردستان با 70 درصد و کرمانشاه با 69 درصد آرا بوده‌اند.

پایگاه رأی جلیلی یا پنج استانی که او بیشترین رأی را در آن‌ها داشته است هم قم با 70 درصد، خراسان جنوبی با 68.1 درصد، سمنان با 62.7 درصد، کرمان با 62.5 درصد و خراسان رضوی با 62 درصد آرا، بوده است.

بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران درحالی‌که شاخص فلاکت کل کشور در زمستان 1402، برابر با 49.3 بوده است، شاخص فلاکت در استان‌های آذربایجان شرقی، غربی، اردبیل، کردستان و کرمانشاه بالاتر از میانگین کشوری و به ترتیب برابر با 51.7، 51.6، 54، 60.8 و 62.4 بوده است.

به عکس در استان‌های قم، خراسان جنوبی، سمنان، کرمان و خراسان رضوی، شاخص فلاکت پایین‌تر از میانگین کشوری و یا بسیار نزدیک به آن بوده است. این شاخص به ترتیب در این استان‌ها 50.1، 48.7، 44.2، 50.6 و 49.1 بوده است.

رابطه نرخ بیکاری با نوع مشارکت

بررسی اتاق ایران آنلاین نشان می‌دهد، نرخ بیکاری و میزان مشارکت در انتخابات نیز نسبت معکوس دارند. نرخ بیکاری کشور در سال گذشته 8.1 اعلام شد. هرچقدر نرخ بیکاری در یک استان از میانگین کشوری بالاتر بوده است، مشارکت در آن استان نیز کاهش یافته است. همانطور که در نمودار زیر قابل مشاهده است، به عنوان مثال در کردستان، خوزستان و لرستان به ترتیب با نرخ‌های بیکاری 10.7 درصد، 11 درصد و 11.9 درصد، میزان مشارکت پایین‌تر از میانگین کشوری (49.8 درصد) و به ترتیب برابر با 29.2 درصد، 39.2 درصد و 47 درصد بوده است. این در حالی است که در استان‌هایی مانند یزد، خراسان جنوبی و خراسان رضوی با نرخ‌های بیکاری 7 درصد، 5.7 درصد و 6.3 درصد، میزان مشارکت برابر با 69.4 درصد، 70.8 درصد و 57.9 درصد بوده است. 

 همانند شاخص فلاکت، توزیع آراء ریخته شده به صندوق‌ها در میان دو نامزد هم نسبتی با بیکاری آن منطقه داشته است. به نحوی که در استان‌هایی با نرخ بیکاری بالاتر، از جمله کردستان با 10.7 درصد، کرمانشاه با 12.3 درصد و یا سیستان و بلوچستان با 12.4 درصد، آراء مسعود پزشکیان بیشتر بوده و در این استان‌ها به ترتیب به 70درصد، 69 درصد و 67.6 درصد رسیده است. برعکس در استان‌هایی با نرخ بیکاری کمتر مثل خراسان جنوبی با 5.7 درصد، سمنان با 6.3 درصد و خراسان رضوی با 6.2 درصد، آراء سعید جلیلی بالاتر و به ترتیب 68.1 درصد، 62.7 درصد و 62 درصد بوده است. بنابراین به نظر می‌رسد رأی‌دهندگان برای بهبود وضعیت بیکاری امید بیشتری به مسعود پزشکیان داشته‌اند.

رابطه آرا با شاخص تورم

آنچه در دو شاخص قبلی وجود داشت، با وضوحی کمتر در مورد نرخ تورم هم دیده می‌شود. تورم سالانه کل کشور در خرداد ماه 36.1 درصد اعلام‌شده است. همان‌طوری که نمودار زیر نشان می‌دهد، با چشم‌پوشی از برخی موارد استثنا، استان‌هایی با تورم بالاتر از میانگین کشوری مثل کرمانشاه با 38.9 درصد و یا کردستان با 40 درصد، مشارکت پایین‌تری نسبت به میانگین کشوری و بالغ بر 42 درصد و 29.2 درصد بوده است. استان هایی مانند مازندران با تورم 34.8 درصد و یا هرمزگان با 35.8 درصد، مشارکت‌های 52.1 درصد و 52.9 درصد تجربه کرده‌اند. 

 همچنین به جز چند استان، میزان رأی مسعود پزشکیان در استان‌های با تورم بالاتر بیشتر از سعید جلیلی بوده است.