ژاپنی‌ها کشورشان را «نیپون کوکو» خطاب می‌کنند که به‌معنی خاستگاه خورشید است؛ اما این سرزمین باستانی اکنون با چالش جمعیتی بزرگی مواجه است. داده‌های دولت ژاپن نشان می‌دهد که جمعیت ۶۵ ساله و بیشتر ژاپن به بالاترین حد خود یعنی به ۳۶.۲۵ میلیون نفر رسیده است. براساس گزارش اداره آمار وزارت امور داخله و ارتباطات، درحالی‌که جمعیت کل کشور رو به کاهش بوده است، جمعیت افراد ۶۵ ساله و بالاتر به ۲۹٫۳ درصد از جمعیت افزایش‌یافته است که بالاترین سهم در میان کشورهای جهان به شمار می‌رود.
به گفته اقتصاددانان مورگان استنلی، این داده‌ها نگرانی‌های بیشتری در مورد تغییرات جمعیتی و بحران نیروی کار در این کشور ایجاد می‌کند. نتیجه نظرسنجی از بانک داده Teikoku در ماه گذشته نشان داد که ۵۱ درصد از شرکت‌ها در سراسر بخش‌ها در ژاپن احساس می‌کنند کمبود کارمندان تمام‌وقت وجود دارد.
در همین حال، داده‌های اداره آمار نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۳ تعداد کارگران ۶۵ ساله و بالاتر ژاپن برای بیستمین سال متوالی افزایش یافت و به رکورد ۹٫۱۴ میلیون نفر رسید.
اقتصاددانان هشدار می‌دهند که با شروع بازنشستگی کارگران سالخورده، تعداد کارگران جوانی که جایگزین آن‌ها خواهند شد، کافی نخواهد بود.
براساس روندهای اخیر، طبق گزارش موسسه ملی تحقیقات جمعیت و تأمین اجتماعی، انتظار می‌رود که نسبت افراد مسن ژاپن همچنان در حال افزایش باشد و در سال ۲۰۴۰ به ۳۴٫۸ درصد از کل جمعیت برسد. در همین حال، تحقیقات اخیر مورگان استنلی تخمین زده است که براساس روندهای جمعیتی گذشته، کل نیروی کار می‌تواند از حدود ۶۹٫۳ میلیون در سال ۲۰۲۳ به حدود ۴۹٫۱ میلیون در سال ۲۰۵۰ کاهش یابد.
دولت ژاپن آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی ناشی از این روندها را تشخیص داده و اقداماتی را برای مقابله با آن‌ها انجام داده است. اقدامات متعددی باهدف معکوس کردن نرخ کاهش زادوولد در کشور انجام‌شده است، هم‌زمان دفتر نخست‌وزیر فومیو کیشیدا سیاست‌هایی مانند تأمین بودجه بیشتر برای تربیت کودکان و حمایت از تسهیلات بیشتر مراقبت از کودکان در کشور را در دستور کار خود قرار داده است.
دولت‌های محلی حتی اقداماتی را برای حمایت از برنامه‌های دوست‌یابی عمومی انجام داده‌اند که هدفشان جلب مشارکت ژاپنی‌ها، افزایش ازدواج و فرزند آوری است. بااین‌حال، افزایش نرخ زادوولد کمک چندانی به رفع کمبود نیروی کار در کوتاه‌مدت نخواهد کرد. براساس گزارش رسانه‌های محلی، مرزهای ژاپن در سال‌های اخیر به‌طور پیوسته به روی مهاجرت‌های بیشتر بازشده است و در سال ۲۰۲۴ به رکورد ۲ میلیون کارگر خارجی رسیده است و طبق گزارش‌های رسانه‌های محلی، انتظار می‌رود تا ۵ سال آینده ۸۰۰ هزار نفر دیگر افزایش پیدا کند.
به گفته اقتصاددانان، جایگزینی خسارت‌های جمعیتی که طی چند دهه آینده رخ خواهد داد، ژاپن را ملزم می‌کند که با سرعتی بالا ده‌ها میلیون نفر به کارگران خارجی خود بی افزاید. اما عده‌ای بر این باورند چنین اقدامی رخ نخواهد داد و ژاپن باید با افزایش بهره‌وری نیروهای کار باقی‌مانده کمبود خود را جبران کند.
در اوایل سال جاری، کارلوس کازانووا، اقتصاددان ارشد آسیا در شرکت UBP گفت که فناوری هوش مصنوعی اغلب به‌عنوان راه‌حل بحران جمعیتی ژاپن ذکرشده است؛ اما تاکنون برای بهبود این بحران اقدام قابل‌توجهی صورت نداده است.
به گفته کازانووا، ژاپن جامعه‌ای مصرف‌کننده محور دارد، بنابراین به نیروی کار بزرگی نیاز دارد که پول درمی‌آورد و برای حفظ حرکت اقتصادی پول خرج کند. هوش مصنوعی می‌تواند بخشی از راه‌حل باشد؛ اما چیزهای دیگری نیز وجود دارد که باید انجام شوند.