با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، چین خود را برای چهار سال روابط پر نوسان با بزرگ‌ترین شریک تجاری و رقیب ژئوپلیتیک خود آماده می‌کند. رئیس‌جمهور چین، «شی جین پینگ»، روز پنجشنبه پیروزی ترامپ را تبریک گفت و اعلام کرد که دو کشور باید در دوره جدید با یکدیگر کنار بیایند. «شی» گفت که رابطه پایدار، سالم و پایدار چین و آمریکا به نفع مشترک هر دو کشور و مطابق با انتظارات جامعه بین‌المللی است.
اما واقعیت این است که دومین دوره ریاست‌جمهوری ترامپ که در حالی آغاز می‌شود که چین با وضعیت سخت اقتصادی و جنگ‌طلبی دوحزبی ریشه‌دار در واشنگتن دست‌وپنجه نرم می‌کند، چالشی بزرگ برای پکن خواهد بود.
وانگ دونگ، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه پکن، در مصاحبه پیش از انتخابات با رسانه‌های چینی گفت که دوره دوم ترامپ احتمالاً مخرب‌تر از نسخه ۲۰۱۷ او خواهد بود. به گفته او در مقایسه با اولین دوره ریاست جمهوری او در سال ۲۰۱۷، دیدگاه‌های ترامپ در دومین کمپین انتخاباتی‌اش در سال ۲۰۲۴ تغییر چندانی نکرده است، اما وضعیت داخلی و محیط بین‌المللی به‌طور چشمگیری تغییر کرده است. در دوره دوم ترامپ، چین و آمریکا احتمالاً درگیر اصطکاک و تنش دائمی خواهند بود.
وخامت جنگ تجاری
تحلیلگران می‌گویند که پیش‌بینی رویکرد ترامپ در قبال چین دشوار خواهد بود. ترامپ در طول آخرین ریاست جمهوری خود، رویکرد خود را از تمجید از «شی» به‌عنوان یک رهبر و دوست بزرگ، به ریاست بر مجموعه‌ای از سیاست‌های جنگ‌طلبانه و به راه انداختن یک جنگ تجاری که دو اقتصاد بزرگ جهان را در مقابل یکدیگر قرارداد، تغییر داد.
«شی»، که اکنون ریاست یک اقتصاد داخلی به‌مراتب بدتر از قبل را بر عهده دارد، به‌احتمال‌زیاد امیدوار است که از تکرار جنگ تجاری جلوگیری کند، اما ممکن است در این زمینه شانس با او یار نباشد. به گفته اقتصاددانان، وعده‌های ترامپ در طول مبارزات انتخاباتی‌اش مبنی بر اینکه بر تمام واردات چین تعرفه‌های ۶۰ درصدی اعمال خواهد کرد، می‌تواند ۵۰۰ .میلیارد دلار کالا را تحت تأثیر قرار دهد.
یو جی، محقق ارشد در چتم هاوس، گفت که سیاست‌گذاران در پکن ماه‌هاست که خود را برای پیروزی ترامپ آماده می‌کنند. این اقتصاددان هم باور دارد که جنگ تجاری این دوره بدتر از دوره اول ترامپ خواهد بود. بنابراین، دولت چین در تلاش است تا هرچه سریع‌تر و پیش از فرارسیدن موعد مقرر، از میزان «در معرض آمریکا قرار گرفتن» خود بکاهد.
یک رویکرد برای کاهش تنش با آمریکا، افزایش حجم تجارت چین با کشورهای جنوب جهان بوده است. در ماه سپتامبر، در نشست سران همکاری چین و آفریقا در پکن، «شی» اعلام کرد که چین برای کشورهای درحال‌توسعه که دارای روابط دیپلماتیک با پکن هستند، ازجمله ۳۳ کشور در آفریقا، رژیم تعرفه صفر را وضع خواهد کرد. چنین سیاست‌هایی در تضاد کامل با موانع اقتصادی بین چین و آمریکا خواهد بود.
همچنین، در میان محدودیت‌هایی که آمریکا و متحدانش بر توانایی چین برای خرید پیشرفته‌ترین فناوری برای ساخت نیمه‌رساناها اعمال کرده‌اند، شرکت‌های چینی بر ایجاد جایگزین‌های خود متمرکزشده‌اند. وزارت صنعت و فناوری اطلاعات چین اخیراً فاش کرده است که یک اسکنر لیتوگرافی ساخته است که قادر به تولید تراشه‌هایی به‌اندازه ۶۵ نانومتر است. این توانایی هنوز عقب‌تر از فناوری‌های پیشرفته‌ای است که توسط شرکت ASML ساخته می‌شود، شرکت هلندی که به دلیل توافق دولت هلند با آمریکا از فروش تجهیزات خاصی به چین منع شده است، اما هنوز هم پیشرفتی بزرگ در توانایی‌های چین است.
تایوان، جام زهر «شی جین پینگ»
برخی تحلیلگران تأکید کردند که وقتی صحبت از موضوع ژئوپلیتیک می‌شود، رویکرد غیرمتعارف ترامپ ممکن است برای پکن به فرصت تبدیل شود. شن دینگلی، محقق ارشد روابط بین‌الملل در شانگهای، گفت که با حضور ترامپ در کاخ سفید، هیچ خشونتی در تایوان شکل نخواهد گرفت و چین و تایوان باهم معامله خواهند کرد.
اینکه آیا چنین توافقی برای پکن یا تایوان قابل‌قبول است یا خیر، موضوع دیگری است. موضع ترامپ در قبال تایوان، که چین آن را بخشی از خاک خود می‌داند، به‌شدت نامشخص بوده است. ترامپ در اولین دوره ریاست جمهوری خود، فروش تسلیحات به تایوان را افزایش داد و محدودیت‌های تماس بین مقامات آمریکا و تایوانی را لغو کرد. بااین‌حال در اوایل سال جاری ترامپ حمایت مستمر آمریکا از تایوان را زیر سؤال برد و این کشور را به سرقت صنعت نیمه‌رسانای آمریکا متهم کرد و پیشنهاد کرد تایوان باید هزینه حفاظت از آمریکا را بپردازد.
ترامپ همچنین ماه گذشته در مصاحبه‌ای گفت که برای جلوگیری از محاصره تایوان، یکی از گزینه‌های مطرح‌شده برای تلاش احتمالی چین برای الحاق تایوان، مجبور نیست از نیروی نظامی استفاده کند زیرا به نقل مستقیم از او «شی به من احترام می‌گذارد و می‌داند که من یک دیوانه لعنتی هستم».
ترامپ قول داد در صورت محاصره تایوان توسط چین، تعرفه‌های ۱۵۰ تا ۲۰۰ درصدی بر واردات چینی اعمال کند. اما این نیز عوارضی را به همراه دارد. براساس گزارش‌ها، صدها کسب‌وکار تایوانی در چین وجود دارد که همگی در برابر تعرفه‌هایی که چین را هدف گرفته‌اند، آسیب‌پذیر هستند.
روز پنجشنبه، در پی پیروزی ترامپ، تایوان اعلام کرد که به شرکت‌های تایوانی کمک خواهد کرد تا پیش از اعمال تعرفه‌های ترامپ، مراکز تولیدی خود را از چین منتقل کنند. جی دبلیو کو وزیر اقتصاد تایوان گفت که در غیر این صورت تاثیر این تعرفه‌ها بر مشاغل تایوانی بسیار بزرگ خواهد بود.
درو تامپسون، کارشناس ارشد دانشکده مطالعات بین‌المللی راجاراتنام، می‌گوید بعید است ترامپ از تایوان به‌عنوان ابزار چانه‌زنی در هر معامله‌ای با «شی» استفاده کند زیرا احتمال اینکه رئیس‌جمهور چین آن را بپذیرد بسیار پایین است. به گفته این کارشناس، این تجارت به‌خودی‌خود برای «شی» جامی زهرآلود است زیرا او پذیرفته است که تایوان بخشی از چین نیست و باید برای آن معامله کند.
همچنین کارشناسان باور دارند که اگرچه رفتار ترامپ ممکن است غیرقابل‌پیش‌بینی باشد، اما منطق او غیرقابل‌پیش‌بینی نیست. آنچه واضح است این است که او نمی‌خواهد از آمریکا سوءاستفاده شود.
یکی از مهم‌ترین نقاط چالش‌برانگیز در روابط چین با غرب در سال‌های اخیر، حمایت مداوم اقتصادی و سیاسی این کشور از روسیه در جریان حمله به اوکراین بوده است. «شی» خود را به‌عنوان یک دولتمرد جهانی معرفی می‌کند که می‌تواند به صلح کمک کند، اما تحلیلگران غربی می‌گویند که تعمیق روابط اقتصادی و سیاسی چین و روسیه به‌جای حل بحران، منجر به طولانی‌تر شدن آن شده است.
ترامپ مدعی شده است که می‌تواند جنگ اوکراین را «در ۲۴ ساعت» پایان دهد. اما بسیاری از متحدان آمریکا نگران‌اند که نتیجه محتمل‌تر این باشد که ترامپ جریان کمک‌های نظامی به اوکراین را کاهش دهد یا کیف را تحت‌فشار قرار دهد تا توافقی را بپذیرد که در آن کنترل برخی از مناطق را به روسیه از دست می‌دهد.
به گفته کارشناسان درصورتی‌که حمایت ترامپ از اوکراین کاهش یابد، این به چین فرصت خواهد داد تا به میز مذاکره برود و با توجه به جنگ جاری در غزه، پکن از این ابزار که «آمریکا تنها نیروی مخرب در جهان است، درحالی‌که پکن ثبات را به ارمغان می‌آورد» استفاده خواهد کرد.
منبع: گاردین