در نود و نهمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» مجموعه‌ای از تحولات اخیر در دولایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه‌شده و خلاصه‌ای از آخرین گزارش‌ها و انتشارات بین‌المللی در قالب بخش پژوهش‌ها و کتاب‌های تازه، ارائه شده است.
در بخش تحولات جهانی به اولویت‌های تجاری دونالد ترامپ پرداخته شده است. ترامپ پیشنهاد کرده که تعرفه تمام واردات، 10 درصد افزایش یابد. این سیاست مبتنی بر اعمال تعرفه 60 درصدی بر واردات چینی است و به منظور رسیدگی به عدم تعادل تجاری و مقابله با آن چه دولت آمریکا به عنوان سیاست‌های ناعادلانه تجاری چین می‌بیند، در نظر گرفته شده است. این سیاست ترامپ صرفاً برای چین تنش‌زا نخواهد بود بلکه اتحادیه اروپا نیز نگرانی‌هایی در این زمینه دارند.
طبق داده‌های کمیسیون اروپا، اتحادیه اروپا در سال 2023 بیش از 500 میلیارد یورو کالا به ایالات متحده صادر کرده است که ماشین‌آلات، خودروها و مواد شیمیایی عمده‌ترین صادرات فرا آتلانتیکی را تشکیل می‌دهند. ترامپ در دوره نخست خود تعرفه‌هایی به میزان 25 درصد بر فولاد و 10 درصد بر آلومینیوم وارداتی از اتحادیه اروپا اعمال کرد و این اقدام را به دلایل امنیت ملی توجیه کرد. اکنون رهبران اروپایی نگران تکرار یا تشدید چنین اقداماتی هستند. چراکه اعمال این سیاست‌ها می‌تواند به کاهش رشد تولید ناخالص داخلی در سراسر منطقه یورو منجر شوند.
در تحولات منطقه‌ای، عربستان سعودی از یک راهبرد جامع سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری برای قرار گرفتن در جایگاه رهبری جهانی در حوزه هوش مصنوعی خبر داد. این ابتکار که به نام «پروژه تعالی» شناخته می‌شود، بر توسعه زیرساخت‌های پیشرفته هوش مصنوعی، از جمله مراکز داده مدرن و حمایت از استارتاپ‌های نوظهور تمرکز دارد. هدف کلیدی این پروژه جذب شرکت‌های برجسته فناوری برای فعالیت در داخل عربستان سعودی و تقویت توانایی‌های هوش مصنوعی به‌ویژه برای زبان عربی است.
چین تصمیم گرفته است برای نخستین بار در سه سال گذشته، اوراق قرضه دلاری خود را در عربستان سعودی منتشر کند که این اقدام نشان‌دهنده تعمیق روابط مالی بین دو کشور است. بر اساس گزارش‌ها، شورای دولتی چین با انتشار اوراق قرضه دلاری به ارزش ۲ میلیارد دلار در ریاض موافقت کرده است.
عراق اخیراً اعلام کرد که فهرستی از ۱۱ شرکت کشتیرانی را برای رقابت در قرارداد بهره‌برداری از بندر بزرگ فاو تهیه کرده است و تصمیم نهایی در مورد انتخاب برندگان این قرارداد در ژانویه ۲۰۲۵ اتخاذ خواهد شد. بندر فاو قرار است در سال ۲۰۲۸ با حداکثر ظرفیت برای دریافت ۳.۵ میلیون کانتینر فعالیت کند.
بندر بزرگ فاو بخشی از مجموعه پروژه‌هایی است که با هدف ایجاد یک کریدور حمل و نقل کوتاه‌تر بین خاورمیانه و اروپا طراحی شده است. عراق پروژه‌ای به ارزش ۱۷ میلیارد دلار موسوم به جاده توسعه را در سال ۲۰۲۳ برای اتصال بندر اصلی کالایی خود در ساحل جنوبی به مرز ترکیه از طریق راه‌آهن و جاده آغاز کرد.
هدف این پروژه تغییر وضعیت اقتصادی این کشور است که دهه‌ها درگیر جنگ‌ها و بحران‌ها بوده است. بندر فاو به عنوان یک مرکز محوری برای هدایت تجارت جهانی به اروپا از طریق ترکیه عمل خواهد کرد و طرح "جاده توسعه عراق" که بندر جنوبی فاو را به ترکیه متصل می‌کند، قصد دارد عراق را به یک مرکز ترانزیتی تبدیل کرده و با کانال سوئز رقابت کند.
شرکت مخابراتی عربستان و شرکت مخابرات مصر، قرارداد همکاری برای ایجاد نخستین کابل زیردریایی که عربستان سعودی و مصر را به یکدیگر متصل می‌کند، امضا کردند. این کابل که به طور کامل در مالکیت شرکت موبایلی است، از دریای سرخ عبور کرده و مسیرهای جدیدی برای توسعه و دسترسی بهتر به اروپا از طریق گزینه‌های متنوع ارتباطی فراهم خواهد کرد.
در سیزدهمین نشست شورای تجاری قزاقستان-فرانسه که در تاریخ ۴ نوامبر در پاریس برگزار شد، دو کشور ۱۲ توافقنامه بین‌دپارتمانی و ۱۲ قرارداد تجاری به ارزش ۲.۲ میلیارد دلار به امضا رساندند. این نشست از منظر برخی رسانه‌های قزاقستانی نقطه عطفی در توسعه روابط اقتصادی و تجاری میان دو کشور محسوب می‌شود. رئیس کمیته سرمایه‌گذاری وزارت امور خارجه قزاقستان (اسپانکولوف)، در این نشست تاکید کرد که تاکنون ۳۱ پروژه مشترک به ارزش ۴.۴ میلیارد دلار امضا شده است.
قزاقستان و چین در جریان سفر کاری بکتنوف (نخست‌وزیر قزاقستان) به شانگهای در تاریخ ۴ نوامبر، هشت توافقنامه تجاری به ارزش ۲.۵ میلیارد دلار، امضا کردند. این توافق‌ها در حوزه‌های متنوعی از جمله متالورژی، انرژی، ماشین‌آلات، خودروسازی، شیمی کربن، کشاورزی و داروسازی منعقد شده است. در حال حاضر، نزدیک به ۵۰۰۰ پروژه مشترک بین قزاقستان و چین در حال اجرا هستند.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در حرکتی منسجم و کارشناسی، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران در دستور کار قرار داده است و در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تأثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران موردبحث و بررسی قرار می‌گیرند.
متن کامل نود و نهمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را اینجا بخوانید.