در صد و دومین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» مجموعه‌ای از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه شده و خلاصه‌ای از آخرین گزارش‌ها و انتشارات بین‌المللی در قالب بخش پژوهش‌ها و کتاب‌های تازه ارائه شده است..
در تحولات جهانی دونالد ترامپ بلافاصله پس از ادای سوگند به عنوان رئیس جمهور آمریکا مجموعه‌ای از فرمان‌های اجرایی را با هدف تغییر سیاست‌های داخلی و خارجی کشور صادر کرد. اعلام وضعیت اضطراری انرژی ملی به منظور تسریع در توسعه زیرساخت‌های سوخت فسیلی، اعمال تعرفه ۲۵ درصدی بر واردات از کانادا و مکزیک از جمله این فرمان‌ها است.
قبل از آن هم دولت بایدن با افزودن شرکت‌های بزرگ چینی به فهرست سیاه خود، گام جدیدی در جهت تشدید تنش‌های اقتصادی با چین برداشته است. این اقدام که آمریکا مدعی است به‌دلیل ارتباط این شرکت‌ها با ارتش آزادی‌بخش خلق چین انجام شده، نه‌تنها می‌تواند به کاهش ارزش سهام این شرکت‌ها منجر شود، بلکه خطر دوقطبی‌شدن زنجیره‌های تأمین جهانی را نیز افزایش می‌دهد.
دفتر نماینده تجاری ایالات‌متحده در اقدامی مهم، مجموعه‌ای از شش مقاله سیاستی با عنوان «سازگار کردن سیاست تجاری برای تاب‌آوری زنجیره تأمین: پاسخ به چالش‌های اقتصادی جهانی امروز» را منتشر کرده است. این گزارش‌ها موضوعاتی همچون چارچوب سیاست تجاری برای تاب‌آوری زنجیره تأمین، چالش‌ها و فرصت‌های تقویت تاب‌آوری در صنایع نساجی و پوشاک ایالات‌متحده، استفاده از قوانین مبدأ برای ارتقای تاب‌آوری، راهکارهای مقابله مؤثر با سیاست‌ها و رویه‌های غیربازاری، بهره‌گیری از داده‌ها و تحلیل‌ها در تدوین سیاست‌های تجاری مبتنی‌بر تاب‌آوری و توافق‌نامه‌های تجاری برای تقویت تاب‌آوری را شامل می‌شوند. وزارت بازرگانی چین در نخستین اقدام تجاری بزرگ خود در سال ۲۰۲۵، ۲۸ شرکت آمریکایی را به فهرست کنترل صادرات خود اضافه کرد. این تصمیم که در تاریخ ۲ ژانویه اعلام شد، با هدف حفاظت از امنیت و منافع ملی چین و هم‌چنین رعایت تعهدات بین‌المللی در زمینه منع گسترش تسلیحات اتخاذ شده است.
در تحولات منطقه‌ای، عربستان سعودی به‌تازگی از کشف ذخایر قابل‌توجه لیتیوم در میدان‌های نفتی خود خبر داده است. این کشف استراتژیک می‌تواند نقش کلیدی در تقویت صنایع تبدیلی و پیشبرد گذار به انرژی پایدار ایفا کند.
در خبری دیگر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات‌متحده آمریکا، چند روز پیش از مراسم تحلیف خود از یک سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد دلاری توسط یک تاجر اماراتی در خاک آمریکا خبر داد. این سرمایه‌گذاری که با هدف توسعه مراکز داده در سراسر کشور انجام خواهد شد، بخشی از همکاری استراتژیک میان ایالات‌متحده و امارات برای تقویت زیرساخت‌های دیجیتالی و فناوری‌های پیشرفته است.
عراق طی دو سال اخیر با جذب بیش از ۶۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در بخش‌های مختلف اقتصادی، جایگاه خود را به‌عنوان یکی از مقاصد مهم سرمایه‌گذاری در منطقه تثبیت کرده است. البته این سرمایه‌گذاری‌ها در مراحل مختلفی قرار دارند. این پیشرفت نتیجه اصلاحات ساختاری، بهبود فضای اقتصادی و ایجاد ثبات امنیتی در کشور است.
از سوی دیگر سفر رسمی و راهبردی محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق به بریتانیا نتایج قابل‌توجهی در حوزه اقتصادی و سرمایه‌گذاری به همراه داشت. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این سفر، خروج عراق از فهرست قرمز ارزیابی ریسک سرمایه‌گذاری و ارتقای آن به سطح نارنجی بود. این اقدام، فرصتی برای جذب بیشتر سرمایه‌گذاری‌های خارجی و تقویت همکاری‌های اقتصادی بین‌المللی فراهم می‌کند.
ترکیه نیز در حال گسترش نقش خود به عنوان کریدور منطقه‌ای است. در ابتدای سال 2025، ترکیه با همکاری چین درحال اجرای پروژه‌ای بزرگ برای توسعه شبکه راه‌آهن خود است. این پروژه که هزینه‌ای بالغ بر ۶۰ میلیارد دلار در بر خواهد داشت، به ایجاد مسیری جدید و سریع‌تر برای حمل کالا بین آسیا و اروپا کمک خواهد کرد. این مسیر به‌عنوان جایگزینی برای مسیرهای عبوری از روسیه، که به‌دلیل جنگ اوکراین با خطرات قابل‌توجهی روبه‌رو است، مورد توجه قرار گرفته است.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در حرکتی منسجم و کارشناسی، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران در دستور کار قرار داده است و در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تأثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
متن کامل صد و دومین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را اینجا بخوانید.