برای کاهش بحران آب به دانش بومی توجه شود| آب باید به مسئله و دغدغه اجتماعی تبدیل شود

نهمین بزرگداشت روز ملی آب به همت مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران برگزار شد. شعار این رویداد «آب، غذا، انرژی؛ هوشمندی در مصرف، امنیت در منابع» است.

«آیشانی مداگانگودا لَبه» Ayshanie Medagangoda، نماینده برنامه توسعه سازمان ملل متحد در ایران در نهمین همایش روز ملی آب گفت: من حدود شش سال در کشور نپال بودم و در آن کشور بر روی پروژه‌ای کار می‌کردیم. این پروژه درباره قطعات عظیم یخ در هندوکش و هیمالیا بود. هندوکش به سومین قطب کره زمین معروف است. بالاترین میزان بارش، برف و ذخیره یخ را دارد و 69 درصد آب شیرین دنیا از این منطقه تامین می‌شود. یک میلیارد نفر در 8 کشور اطراف هندوکش از این آب تغذیه می‌شوند.

او ادامه داد: این پروژه در ارتفاع 5100 متر از دریا قرار گرفته بود. همکاری در این پروژه سخت بود و هدف اشتراک دانش بود که به‌خوبی انجام شد. چالش ما قطعات یخ به‌عنوان منبع آب شیرین بود که ذوب می‌شد و در ادامه تبدیل به سیل می‌شد. این مسئله بسیار درهم‌تنیده بود و باید برنامه کنترلی داشتیم.

نماینده برنامه توسعه سازمان ملل متحد در ایران عنوان کرد که علم‌کوه و سبلان شرایط خوبی دارد که نیاز به بررسی است. آمارها نشان می‌دهد که وضعیت دسترسی به آب شیرین و بهداشت مناسب نیست. 25 کشور دنیا ازجمله ایران دچار تنش آبی است.

نماینده برنامه توسعه سازمان ملل متحد در ایران به لزوم تدوین سیاست آبی و استفاده از فناوری‌های حوزه آب اشااره کرد.

او درباره نقش زنان در حوزه مدیریت آب گفت: 60 درصد نیروی کار کشاورزی زنان هستند و زنان می‌توانند در مدیریت آب و زمین نقش مهمی داشته باشند. از طرفی دانش تجربی محلی و بومی بسیار باارزش است که باید به این موارد توجه جدی شود.

او درباره تنش آبی در ایران هم گفت: سیستم قنات یک سیستم بسیار جالبی است. در الجزایر و مراکش هم مشابه قنات در ایران را دیده‌ام. UNDP آماده حمایت از کشاورزان است. بخش خصوصی در ایران می‌تواند در تولید محصولات هوشمند در زمینه آب کار کند. نماینده سامان ملل آمادگی کامل برای همکاری در حوزه آب و به اشتراک گذاشتن دانش آب را دارد.

باید آب دغدغه اجتماعی تبدیل شود

در ادامه مهدی فصیحی هرندی، رئیس مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در ادامه با اشاره به بحران حوزه آب و تنش‌های آبی در ایران در بخش‌های مختلف گفت: باید آب به مسئله و دغدغه اجتماعی تبدیل شود تا درباره آب گفت‌وگو صورت گیرد. 

فصیحی هرندی گفت: نسبت تبخیر آب در کشور به مصارف کشاورزی، حدود سه و نیم برابر است. آب زیرزمینی و آب سطحی دچار نا ترازی جدی است و در آب‌های مرزی و فرامرزی دچار تنش هستیم. به دلیل سدسازی بالادستی بر رود هیرمند در افغانستان، منطقه سیستان با بحران مهاجرت روبه‌روست. خیلی از تالاب‌ها و رودخانه‌ها خشک شده است و درنتیجه این وضعیت با فرونشست زمین به‌عنوان بحران پنهان در کشور روبه‌رو هستیم.

او ادامه داد: در عرضه و تقاضای آب با شاخه‌های درهم‌تنیده‌ای از بحران روبه‌روییم. در سمت عرضه ناهماهنگی نهادها و تعارضات بین بخشی وجود دارد و در سمت تقاضا هم مشکلات جدید دیگری وجود دارد.

فصیحی هرندی تصریح کرد: تغییر اقلیم و تغییر دما واقعیتی است که باید برای آن فکری شود. در حوزه تقاضا پرمصرف هستیم. کشاورزی در ایران نابهره‌ور خوانده می‌شود و هر چه بیشتر قانون‌گذاری کردیم بیشتر با مسائل درگیر شدیم.

رئیس مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران افزود: ارزیابی‌ای از راه‌حل‌های قدیمی نداریم و متأسفانه آب به مسئله اجتماعی تبدیل نشده. هدف از برگزاری همایش روز ملی آب، عمومی‌سازی مسائل آب است. ما تا کی می‌خواهیم بر سر آب گفت‌وگو نکنیم و به تعارضات بین بخشی ادامه دهیم.

او تاکید کرد: آب باید به مسئله اجتماعی تبدیل شود. باید از عدالت در توزیع آب به عدالت در کمیابی آب برسیم. مسابقه برداشت آب کشور را به سمت کمیابی می‌برد. باید در حکمرانی آب خلاقیت داشت و به مسیر مناسبی برای احیای آب حرکت کنیم.

برای حفظ باغستان قزوین تلاش شود

مریم شهبازی، نماینده انجمن توسعه حیات شهر استان قزوین گزارشی از باغستان سنتی قزوین که آبخوان بزرگی برای حفظ منابع زیرزمینی است، ارائه کرد.

شهبازی گفت: از دیرباز قزوین و حیاتش به باغستان وابسته بوده و باغستان تنها چند درخت نبوده است. این جنگل دست‌ساز هوای پاک و اکسیژن قزوین را تأمین کرده و درواقع امکاناتی فراهم‌شده تا فضایی برای زندگی مناسب ایجاد کند. اگر باغستان تخریب شود و این زیست از شهر قزوین گرفته شود، قزوین هم به معنای واقعی وجود نخواهد داشت و سیلاب‌های فصلی باعث نابودی شهر خواهند شد.

او ادامه داد: باغستان سنتی قزوین قدمتی هزارساله دارد به‌صورت حلقه سبزی برای حفاظت از شهر در برابر سیلاب‌ها احداث و تهدید بزرگ را به ارزش تبدیل کرده است. علت گودی موجود در قطعات باغی در باغستان همین سیل بندی آن بوده است و نقش آبخوان منطقه را ایفا کرده و اساساً کشاورزی قزوین هم در اثر همین آبخوان ایجادشده است.

او تاکید کرد: باید از دانش بومی داریم برای مدیریت روان آب سطحی بهره بگیریم و باید از باغستان سنتی قزوین حمایت کرد. این باغ از نظر اجتماعی ارتباطی عمیق با فرهنگ مردم دارد و آثاری جهانی است. در حال حاضر یکی از اولویت‌ها باید حفظ باغستان باشد.

فرونشست و مهاجرات اقلیمی موضوع اصلی بوشهر است

در ادامه جابر مظفری‌زاده، نماینده انجمن آموزش و ترویج آب و محیط‌زیست استان بوشهر، گزارشی از کمبود آب در بوشهر ارائه کرد. برای حل بحران آب در کشور باید به الگوی آمایش سرزمین توجه شود.

او ادامه داد: در حال حاضر در استان بوشهر باید 326 میلیون مترمکعب آب برداشت شود اما حجم برداشت حدود

900 میلیون مترمکعب است و ادامه این وضعیت باعث نا ترازی شدید و فرونشست زمین می‌شود.

مظفری‌زاده تاکید کرد: باید مصرف آب را کاهش دهیم. سدسازی و آبخیزداری به‌تنهایی نجات‌بخش نیست. آبخوان‌ها وضعیت خوبی ندارد و متأسفانه باید به تاکید گفت که فرونشست و مهاجرات اقلیمی، مسئله روز بوشهر است.

به گفته مظفری‌زاده، مدیریت تقاضا و عرضه راه نجات آب و محیط‌زیست است. البته تغییر الگوی کشت را بخش خصوصی شروع کرده و باید دولت در این مسیر کار جدی انجام دهد.

در بخشی از این نشست، پیام تصویری لویک فاچون، (Loic Fauchon) رئیس شورای مرکز آب (WWC) و لیفن لی (Lifeng Li) معاون آب‌وخاک فائو (FAO) به مناسبت بزرگداشت روز ملی آب در اتاق ایران پخش شد.

در بخشی از این نشست جشنواره صداستانکاه، نمایشگاه عکس و نقاشی و تئاتری دانش‌آموزی با همکاری اتاق ایران، مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، اتاق ارومیه و وزارت آموزش‌وپرورش برگزار شد.

همچنین امیرحسین لعلی‌پور از گروه هنری فردای جام، چند قطعه از موسیقی فولکلور خراسانی را برای بزرگداشت آب اجرا کرد.

در این همایش فیلم کوتاه «زاینده‌رود» و «هورالعظیم» پخش شد؛ فیلمی تلخ که تنش آب منطقه را به خوبی تصویر کرده بود.

 تقدیر از چهره‌های برتر آب

در بخش پایانی این نشست از چهره‌های برتر آب تقدیر شد که عبارتند از:

1-در بخش اشاعه دهندگان دانش و فرهنگ بومی آب ایران انجمن آموزش و ترویج آب و محیط زیست از استان بوشهر بابت آگاهی رسانی، آموزش و ترویج آب و کشاورزی

2-در بخش ارائه دهندگان فناوری‌های نوین و استارت آپ‌های فعال در زمینه آب، بازچرخانی پساب و تولید انرژی‌های زیستی انجمن دیده بان طبیعت اردبیل از استان اردبیل بابت بازچرخانی زه آبهای کشاورزی با تکنولوژی تلفیقی

3-در بخش خیرین، انجمن‌های فعال و مشارکت‌کنندگان مردمی در مدیریت پایدار منابع آب و حفاظت از منابع طبیعی انجمن توسعه حیات شهر از استان قزوین بابت حفظ و احیاء باغستان‌های سنتی قزوین

4-در بخش چهره‌های علمی، فرهنگی و هنری در زمینه آگاه‌سازی جامعه با بحران آب، غذا و انرژی آقای دکتر کمیل سوهانی چهره فرهنگی

5-در بخش ارائه دهندگان فناوری‌های نوین و استارت آپ‌های فعال در زمینه آب، بازچرخانی پساب و تولید انرژی‌های زیستی آقای دکتر محمدحسین صراف زاده رییس کرسی یونسکو در بازیافت آب

5-در بخش بهره‌برداران با رویکرد خلاقانه در زمینه کاهش مصرف آب و انرژی در بخش‌های کشاورزی، صنعت و خانگی بابک مولایی از استان زنجان بابت ابتکار احداث کندانس در کارخانه‌ها جهت جلوگیری از هدر رفت آب و گرما با کمترین هزینه

6-در بخش چهره‌های علمی، فرهنگی و هنری در زمینه آگاه‌سازی جامعه با بحران آب، غذا و انرژی حجت میان‌آبادی چهره علمی (استاد دانشگاه تربیت مدرس)

7-در بخش اشاعه‌دهندگان دانش و فرهنگ بومی آب ایران معصومه نظری از استان ایلام معلم اثرگذار در مباحث آب و محیط زیست از زمان اجرای طرح داناب، تقدیر شدند.