تحقق رشد ۸ درصدی با جذب سرمایه ‌خارجی

حسن روحانی تنها چند روز پس از اجرای برجام در جمع فعالان اقتصادی گفته بود که اقتصاد ایران همچون زندانی است که پس از سالهای از قل و زنجیر رهاشده است. در روزهایی که امیدها برای حرکت دوباره چرخ اقتصاد زنده شد و مسیر تازه‌ای پیش روی فعالان اقتصادی قرار گرفت، رئیس‌جمهور بارها از دشواری این راه سخن گفته بود تا هشدار داده باشد که لغو تحریم‌ها به‌یک‌باره تحول ایجاد نخواهد کرد، اما برخی رقبا بداخلاقی می‌کنند؛ انتظارهای خود را بزرگ‌نمایی می‌کنند که چه نشسته‌اید، یک سال گذشته و اثری از دستاوردهای برجام نیست.

واقعیت این است که اقتصادی که تازه از زنجیر تحریم رهاشده، حرکت آرام خود را آغاز کرده، اما هنوز در میدان تعامل همه‌جانبه اقتصادی با دنیا به توفیق همه‌جانبه دست نیافته است. بااین‌حال، اقتصاد ایران در سال 95 به‌عنوان اولین سال بدون تحریم در یک دهه گذشته، جهش مثبتی را پشت سرگذاشت.

پس از 5 سال تقلا در محدوده صفر و حتی زیر صفر در نه ماه سال 95 عدد 11.6 درصد را به ثبت رساند. عددی که اگرچه بخش اعظم آن وابسته به رشد تولید نفت است، اما در همان بازه زمانی رشد اقتصادی بدون نفت هم 1.9 درصد به ثبت رسیده است.

تورم تک‌رقمی شد و صادرات نفت به دوران پیش از تحریم‌ها رسید. همه این اتفاق‌ها فقط در یک سال افتاد. حال‌آنکه تجربه کشورهای مشابه مثل ایران که گرفتار تحریم بوده‌اند- عراق- یک دهه به طول انجامید.

رکود از کجا آمد؟

رکودی که به دلیل سیاست‌های اشتباه دولت قبل بر اقتصاد ایران حاکم شده با و با تحریم‌ها تشدید شد، چسبیده به برخی بخش‌های اقتصاد تا به امروز باقی‌مانده است. انتظار بر این بود که با لغو تحریم‌ها اقتصاد هم از رکود خارج شود، اگرچه این روند به‌کندی مسیر خود را طی می‌کند اما این طی این طریق نیاز به صبوری دارد.

امید برای خروج از رکود، درست در شرایطی که رشد اقتصادی دورقمی شده؛ امسال بیش از هرسال دیگری قطعی‌تر به نظر می‌رسد. البته در برخی زیر بخش‌ها مثل صنعت و معدن هنوز آثار رشد اقتصادی دیده نشده، بااین‌حال اقتصاددانان می‌گویند، داشتن دو فصل رونق در اقتصاد به معنای خروج از رکود است و این پروسه طول می‌کشد.

هرچند صنایع بزرگی نظیر نفت، پتروشیمی و خودرو روند صعودی تولید را در یک سال گذشته تجربه کرده‌اند، اما بنگاه‌های کوچک و متوسط همچنان در رکود گرفتار مانده‌اند. ظرفیت‌های داخلی برای تحرک بخشی به اقتصاد فعال‌شده است و با ورود ارز حاصل از صادرات نفت که به تحرک پروژه‌های عمرانی خواهد انجامید، فضای بیشتری برای فعالیت‌های اقتصادی ایجاد خواهد شد.

هدف‌گذاری برای استفاده از ظرفیت‌های خارجی

موسسه مطالعاتی مک‌کنزی چندی پیش درباره ایران پیش‌بینی کرده بود که اقتصاد ایران طی دو دهه آینده پتانسیل رشد تولید ناخالص داخلی سالانه 6.3 درصد و در کل افزایش یک تریلیون دلاری در تولید ناخالص داخلی و ایجاد 9 میلیون شغل تا سال 2035 را دارد. چنین ظرفیت‌هایی برای اقتصاد ایران عجیب نیست.

به‌ویژه آنکه بعد از لغو تحریم‌ها بسترهای لازم برای جذب سرمایه خارجی فراهم‌شده است. از همین رو، آنچه اقتصاد ایران برای رشد انتظار آن را می‌کشد، استفاده از ظرفیت‌های خارجی است. بار بزرگی این رشد هم بر دوش سرمایه‌گذاری خارجی گذاشته‌شده است.

از سویی در برنامه ششم توسعه کشور پیش‌بینی رشد 8 درصدی برای اقتصاد ایران صورت گرفته است. به دست آوردن این رشد درگرو رونق کسب‌وکار و اشتغال است و این رونق هم اتفاق نمی‌افتد مگر آنکه سرمایه‌گذاری در اقتصاد افزایش یابد. افزایش سرمایه‌گذاری نیز رشد تولید را به دنبال دارد و رشد تولید ناخالص داخلی همان رشد اقتصادی است.

در برنامه ششم توسعه برای تحقق رشد 8 درصدی 734 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری پیش‌بینی‌شده است. تردیدی نیست که این میزان سرمایه در داخل کشور وجود ندارد و باید حتماً از سرمایه‌گذاری خارجی مدد گرفت.

قدرت اول اقتصادی منطقه

 اما جذب سرمایه خارجی تازه در اول راه است؛ نیاز به صبوری دارد. هرچند که محمدباقرنوبخت میزان جذب سرمایه خارجی در سال 2016 را 11 میلیارد دلار اعلام کرده، اما هنوز موانع زیادی سد راه سرمایه‌گذاری خارجی وجود دارد که با رفع آن در ســالهای آینده می‌توان به افزایش بیشتر سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران امیدوار بود.

در سال 2014 بالغ‌بر 2 میلیارد و 105 میلیون دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب کرده بود که این رقم در سال 2015 به 2 میلیارد و 50 میلیون دلار کاهش‌یافته است. میزان سرمایه مستقیم خارجی جذب‌شده در سال 2013 نیز 3 میلیارد و 50 میلیون دلار بوده است.

آمار ارائه‌شده از سوی آنکتاد نشان می‌دهد که رتبه ایران در سال 2012 در جذب سرمایه مستقیم خارجی 49 به ثبت رسید که این رقم در سال 2013 ایران را در جایگاه 59 و در سال 2014 به جایگاه 74 جهان قرارگرفته داد.

ایران ازنظر جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال 2015 در بین 14 کشور غرب آسیا همچنان رتبه 6 را حفظ کرده است رقمی که با توجه به وسعت و پتانسیل اقتصاد ایران چندان قابل‌اعتنا نیست. چه آنکه در همین گروه، ترکیه با جذب 50.16 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی رتبه نخست را به خود اختصاص داده است و امارات با جذب 97.10 میلیارد دلار در رتبه دوم قرار دارد.

از همین رو اقتصاددانان توصیه می‌کنند برای تحقق پیش‌بینی موسسه مک‌کنزی لازم است، ریل گذاری انجام‌شده در اقتصاد ایران که در سالهای اخیر انجام شد، ادامه یابد تا ایران به قدرت اول منطقه تبدیل شود.