چند روزی از اعلام اطلاعیه مشترک ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و وزارت صنعت درباره اجرای قریب‌الوقوع قانون ساماندهی نظام توزیع بار در کشور می‌گذرد. براساس این اطلاعیه، صاحبان و بهره‌برداران انبارها و مراکز نگهداری کالا موظف‌اند هرگونه اطلاعات مربوط به انبار یا مرکز نگهداری کالای خود را در سامانه جامع انبارها ثبت کنند چراکه با اجرای قانون ساماندهی نظام توزیع بار در کشور، از حمل بار در اندازه تجاری از مبدأ یا به مقصدی که در سامانه جامع انبارها ثبت نشده باشد، جلوگیری خواهد شد و آن‌گونه مدیرکل دفتر امور خدمات بازرگانی وزارت صنعت می‌گوید: هر کالایی که پس از عملیاتی شدن دو سامانه شناسه کالا و سامانه جامع انبارها وارد چرخه توزیع شود و از این دوسامانه عبور نکند، قاچاق محسوب شده و افرادی که برای حمل‌ونقل و نگهداری این کالاها مشارکت کنند نیز، معاونت در قاچاق داشته‌اند. در ادامه، گفت‌وگوی عباس تابش، مدیرکل دفتر امور خدمات بازرگانی وزارت صنعت، معدن و تجارت با پایگاه خبری اتاق ایران را بخوانید.
از چه زمانی قرار است قانون ساماندهی نظام توزیع بار در کشور اجرا شود؟
ساماندهی نظام توزیع بار متشکل از 10 سامانه مجزاست که همگی باید ایجاد و با هم مرتبط شوند تا این قانون به‌طور کامل اجرا شود اما در گام نخست قرار است در هفته جاری یا نهایتاً هفته آینده، دو سامانه از این تعداد با عناوین«سامانه شناسه کالا» و «سامانه جامع انبارها» به بهره‌برداری برسد. با راه‌اندازی سامانه شناسه کالا، هر کالایی که پس از آغاز فعالیت سامانه در کشور تولید میا از مجاری قانونی وارد کشور شود، پس از ثبت کلیه مشخصات، یک شناسه دریافت می‌کند. از سوی دیگر، سامانه جامع انبارها هم راه‌اندازی می‌شود و براین اساس از انبارداران خواسته شده است که در این سامانه ثبت‌نام کنند. وقتی کالای تولیدی یا وارداتی دارای شناسه وارد چرخه حمل‌ونقل شود، شناسه آن کالا و شناسه انباری که کالا به آنجا فرستاده می‌شود ثبت و بارنامه صادر خواهد شد. در حقیقت هر کالایی که پس از عملیاتی شدن دو سامانه شناسه کالا و سامانه جامع انبارها وارد چرخه توزیع شود و از این دو سامانه عبور نکند، قاچاق محسوب شده و افرادی که برای حمل‌ونقل و نگهداری این کالاها مشارکت کنند نیز، معاونت در قاچاق داشته‌اند.
در شرایط فعلی کلیه بارهایی که در کشور جابه‌جا می‌شوند دارای بارنامه هستند و چندین بار نیز در مراحل مختلف بازرسی می‌شوند. بااین‌وجود آیا به راه‌اندازی سامانه جامع انبارها نیازی هست؟
ما با راه‌اندازی این سامانه به دنبال این هستیم که کالاهای مباح را شناسایی کنیم. یعنی می‌خواهیم کالاهایی که روال طبیعی تجارت قانونی کشور را طی کرده‌اند و وارد چرخه توزیع می‌شوند بشناسیم و طبیعتاً در این حالت، مابقی کالاها قاچاق تلقی خواهند شد. شناسایی اینکه کالا از کجا می‌آید و از کدام گلوگاه وارد کشور می‌شود وظیفه ما نیست. اگر کالاهایی از گمرک یا منطقه آزاد یا کولبری یا ته لنجی می‌آیند و از این سامانه‌ها نمی‌گذرند، ارگان‌های مرتبط باید اینها را شناسایی و ساماندهی کنند. باید هر منفذی که امکان ورود کالای قاچاق هست را شناسایی کنیم و به کالاها هویت بدهیم. ما در این سامانه، مجرای هویت‌بخش را تعریف می‌کنیم.
آیا اگر کالایی از راه قانونی یا غیرقانونی وارد کشور شود و از سامانه شما نگذرد، شما قادر به شناسایی آن هستید؟
ما آن دسته از کالاهایی که در سامانه ثبت می‌شوند و کد شناسه گرفته‌اند را می‌شناسیم و می‌گوییم کالاهای غیرازاین قاچاق است.
برخورد با کالاهایی که شناسه ندارند و به گفته شما قاچاق تلقی خواهند شد، با شماست یا دستگاه‌های دیگری اقدام می‌کنند؟
برخورد، وظیفه ما نیست؛ قانون و آئین‌نامه می‌گوید هر کالایی که در این زنجیره شفاف‌سازی باشد کالای قانونی است و روال طبیعی تجارت را طی کرده و اگر غیرازاین باشد، آن کالا قاچاق است. از این به بعد برخورد با قاچاق، کار ما نیست و دستگاه‌های متولی خودش را دارد که براساس قوانین موجود کشور، کالای قاچاق را تعقیب و بررسی و با آن برخورد می‌کنند.
این سامانه‌ها از چه زمانی عملیاتی خواهد شد؟
فعلاً هر دو سامانه جامع انبارها و شناسه کالا آماده هستند. ما به مسئولان ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز کتباً اعلام کرده‌ایم که آماده شده‌ایم و منتظر جلسه نهایی و ارتباط وب‌سرویس میان سازمان راهداری و گمرک هستیم که احتمالاً این هفته یا نهایتاً در هفته آینده اینها را با هم لینک کنیم و عملاً شروع به کار کنند.
در اطلاعیه نخست آمده بود که صاحبان و بهره‌برداران انبارها و مراکز نگهداری کالا ضروری است در اسرع وقت در «سامانه جامع انبارها» ثبت‌نام کنند. مهلت این ثبت‌نام تا چه زمانی است؟
مهلت ثبت‌نام را تا 15 اردیبهشت تعیین کرده‌ایم و توصیه می‌کنیم که حتماً نسبت به ثبت‌نام اقدام کنند چراکه در طول این هفته یا هفته بعد، ایجاد ارتباط وب‌سرویس میان گمرک و سازمان راهداری، استارت کار زده می‌شود و کار فرا بخشی آغاز خواهد شد. در این شرایط عملاً کار برای کسانی که ثبت‌نام نکرده‌اند سخت‌تر خواهد شد و ممکن است در پروسه حمل کالا یا انبارداری با مشکلاتی مواجه شوند. پس بهترین کار این است که تا مهلت باقی است در سامانه عضو شوند.
در چند سال اخیر مرتباً از لزوم بهبود محیط کسب‌وکار و کاهش مجوزهای این حوزه صحبت می‌شود. آیا اضافه شدن این دو سامانه به فرایند حمل و توزیع کالا، به‌منزله افزایش مجوزها و موانع کسب‌وکار این حوزه‌ها تلقی نمی‌شود؟
نه‌تنها مانعی نیست بلکه اعتقاد داریم این یک عامل تسهیل‌کننده برای تجارت کشور است. امروزه بزرگ‌ترین مانع کسب‌وکار برای تولیدکنندگان و واردکنندگان ایرانی، قاچاق کالاست و اینکه کالاهایی که هویت ندارند وارد کشور می‌شوند. این دوسامانه برای مقابله با این پدیده بسیار کارآمد خواهد بود و شرایط تجاری را برای کسانی که واقعاً روال طبیعی تجاری را در داخل کشور رعایت می‌کنند یا تولیدکننده داخلی هستند، تسهیل می‌کنند.
برخی از فعالان حوزه‌های بازرگانی و حمل‌ونقل معتقدند که سامانه جامع انبارها برای کسب‌وکارشان هزینه زمانی و مالی در پی دارد. نظر شما چیست؟
به‌هرحال وزارت صنعت هر دو سامانه را آماده کار عملیاتی کرده و چندین بار اعلام هم شده است اما این دو سامانه خللی در کار افرادی که در چارچوب قانون و روال طبیعی تجارت در حوزه‌های بازرگانی و حمل‌ونقل فعال هستند، ایجاد نمی‌کنند. سامانه جامع انبارها هیچ مجوزی نمی‌خواهد و محدودیتی هم برای کسب‌وکار قانونی هیچ‌کسی ایجاد نمی‌کند. سامانه شناسه کالا هم فقط چند دقیقه و آن‌هم برای اولین باری که یک کالا تولید یا وارد می‌شود وقت می‌گیرد. البته ممکن است این افراد کاملاً در جریان موضوع نباشند. به نظرم باید کمی اعتماد کنند یا بیایند تعامل کنیم تا مسائل برطرف شود.
آیا تجربه ایجاد چنین سامانه‌هایی در کشورها دیگر هم وجود دارد؟
در ایجاد این سامانه‌ها، نوعی از تفکر داخلی و تجربه خارجی دخیل شده و به این شکل در کشورهای دیگر، نمونه‌ای تعریف نشده است. در حقیقت کشورهای مختلف راهکارهای متفاوتی برای رصد کالا دارند؛ در بسیاری از کشور، اصلاً دولت‌ها متولی شناسایی کالا نیستند و در بسیاری از موارد، خود واحدهای تولیدی برای شناسایی کالاهای خود اقدام می‌کنند چراکه می‌خواهند خدمات پس از فروش بدهند یا می‌خواهند کالایی را برای رفع عیوب احتمالی فراخوان کنند و... .