دولت باید با سرعت بالایی مشکلاتی که در بخش صادرات و آنچه در واقعیت وجود دارد را حل کند و مشارکت بخش خصوصی در ایران اکسپو فرصتی است تا ضمن بیان مشکلات و راهکارها از دولت بخواهد روی تقویت صادرات فکر کند.
عبدالله مهاجر دارابی، عضو هیات رئیسه اتاق ایران در گفت‌وگویی ضمن تشریح مشکلاتی که گریبان صادرات ایران را گرفته است، تأکید دارد بخش خصوصی باید از فرصت‌هایی مانند ایران اکسپو برای بیان دغدغه‌ها و انتظارات خود از دولت بهره ببرد. در این راستا باید تأکید داشت که تقویت صادرات نیازمند برنامه‌ریزی و تعیین یک متولی مجرب است.
او اعتقاد دارد آنچه به وضعیت صادرات کشور کمک می‌کند، پذیرش FATF و برقراری روابط بانکی در سطح بین‌المللی است. صادرکنندگان باید بتوانند برای ایفای تعهداتی که در قرارداد با طرف تجاری توافق کردند، قادر به انتقال منابع باشند.
در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانیم.
درباره حضور و مشارکت اتاق ایران در نمایشگاه ایران اکسپو 2025 و اقداماتی که در این رابطه صورت گرفته است، توضیح دهید.
اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران قرار است برای دومین سال متوالی در نمایشگاه ایران اکسپو مشارکت جدی داشته باشد. تلاش کرده امسال این مشارکت جدی‌تر و گسترده‌تر باشد برای همین طی هماهنگی‌هایی که صورت گرفت، پاویون اتاق ایران در سالن خلیج‌فارس مرکز دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران قرار دارد.
همان‌طور که می‌دانیم، این نمایشگاه در سطح بین‌المللی برگزار می‌شود و در مسیر اجرا، تجربه سال گذشته را ملاک عمل قرار دادیم و سعی کردیم با رفع نواقص و کمبودهایی که شناسایی کردیم، زمینه مشارکت مطلوب‌تر بخش خصوصی در ایران اکسپو 2025 را فراهم کنیم. این نمایشگاه فرصتی است که می‌توانیم از آن برای بهبود وضعیت صادرات کشور بهره ببریم.
ایران اکسپو به دنبال تقویت صادرات است، درحالی که مشکلات و چالش‌های این بخش بر هیچ فعال اقتصادی پوشیده نیست. درباره این مشکلات و راهکارهای پیشنهادی صحبت کنید. در این رابطه دولت به عنوان سیاست‌گذار اصلی چه اقداماتی را باید در اولویت قرار دهد؟
درباره صادرات مشکلاتی وجود دارد و برای افزایش آن به برنامه‌ریزی نیاز داریم. ظرفیت اقتصادی ایران نشان می‌دهد که در کمترین حالت امکان افزایش دو برابری صادرات را داریم به این شرط که همه موانع در مقابل صادرات حذف شود. حرفهای زیادی درباره رشد صادرات زده شده ولی عملی در آنها نبود، حرف بدون عمل هم پوچ است. دولت چهاردهم همین طور که مشخص است علاقه دارد اقداماتی را انجام دهد؛ اما باید رویکرد خود را در بدنه کارشناسی تغییر دهد، پس باید به سمت واقعیت‌ها برویم. یک واقعیت جدی، تحریم است که مانع صادرات می‌شود.
باید کارشناسان اطلاعاتی که در اختیار تصمیم‌گیران قرار می‌دهند برمبنای منطق و استدلال باشد. باید تأکید کرد که نمی‌توان کالا را به نرخ روز و تورم حاکم بر اقتصاد، خریداری کنیم بدون اینکه مشوقی برای صادرات قائل باشیم، صادر کنیم و انتظار رقابت داشته باشیم. در ایران برای صادرات هیچ تشویقی و حمایتی اتفاق نمی‌افتد. نکته اصلی اینجاست که در سایر کشورها، حمایت همه‌جانبه از صادرات شکل می‌گیرد و بنابراین صادرکننده با توان رقابتی وارد عرصه می‌شود.
در ایران فقط شعار حمایت از صادرات را می‌دهیم؛ برای مثال گفته می‌شود که در بودجه عددی به عنوان تشویق صادرات منظور شده است و در نهایت یک ریال هم در این رابطه تخصیص نمی‌یابد. نکته اینجاست که در بودجه منابعی برای صادرات دیده می‌شود؛ ولی در اجرا اتفاقی نمی‌افتد و همه چیز فقط روی کاغذ باقی می‌ماند.
دومین ایراد در بخش صادرات این است که صادرکننده با تلاش و دشواری در کشوری دیگر بازاری برای عرضه محصولات پیدا می‌کند؛ اما برای نقل و انتقال منابع دچار چالش می‌شود. موقعیت امکان تبادل کاغذی منابع درباره برخی کشورها و شرکت‌ها فراهم است؛ اما این شرایط برای همه کشورها و شرکت‌ها صدق نمی‌کند. درست است، تازمانی که مشکل در انتقال منابع را حل نکنیم نباید درباره افزایش صادرات ادعا کنیم. پس باید اول برنامه‌ریزی کرده و زیرساخت موردنیاز برای اتصال به سیستم بانکداری بین‌المللی را مهیا کنیم. در اینجا باید FATF و لوایح دیگر مربوط به این حوزه از جمله پالرمو و CFT را بپذیریم و سپس درباره تقویت صادرات، سخن بگوییم. این موضوعات هم هیچ ارتباطی به تحریم ندارد و دو مقوله مجزا هستند. تلاش برای حل مشکلات بین‌المللی مربوط به خود ایران است و این ما هستیم که باید برای آن تصمیم بگیریم.
چندین سال است که معطل حل همین مسائل هستیم. نکته جالب اینجاست که گاهی صحبت از شرکت‌هایی می‌شود که جزو کشورهای همراه و نزدیک به سیاست‌های ایران نیستند؛ اما حتی شرکت‌های مستقر در کشورهای همراه ایران مانند عراق و روسیه که از منظر سیاسی به ایران نزدیک هستند هم نمی‌توانند خارج از شبکه بانکی بین‌المللی با ایران همکاری تجاری داشته باشند. این شرکت‌ها هم معذوریت‌هایی دارند و قادر به دور زدن آنها و به خطر انداختن منافع خود نیستند. متأسفانه در ایران برخی افراد نااهل و تنگ‌نظر تصمیماتی گرفتند که برای کل نظام آسیب‌زاست. برای حفظ نظام و برای اینکه آسیبی متوجه کشور نشود باید این مشکلات را حل کنیم. جالب اینجاست که بخشی از گرفتاری که امروز داریم را می‌توان با صادرات حل کرد.
مشکل دیگر که صادرات را در ایران سخت و پیچیده می‌کند، غیرقابل پیش‌بینی بودن آن است. صادرکننده، مشتری را پیدا می‌کند، تعهد می‌دهد، کالا یا خدمات را با کیفیت، قیمت و بسته‌بندی مناسب تهیه می‌کند، تمام استانداردها و گواهی بهداشت را رعایت می‌کند؛ ولی نمی‌تواند یک قرارداد ۵ ساله ببندد، اینکه در امر تجارت نتوانی برای 5 سال آینده برنامه‌ریزی کنی که دیگر نمی‌توان به آن گفت تجارت.
تجارت که مانند گرداندن یک مغازه نیست. بسیاری از صادرکنندگان ریسک کردند و تعهد دادند و متأسفانه در نهایت نتوانستند نسبت به قرارداد خود متعهد باشند. اولین مانع در برابر پایبند بودن به تعهد این است که نمی‌توانیم پول را جابه‌جا کنیم. همین الان خود دولت هم نمی‌تواند حتی یک دلار را جابه‌جا کند؛ چون امکان استفاده از کانال سوئیفت برای ایران فراهم نیست.
این شرایطی که توصیف کردیم تنها برای دو الی سه کشور در دنیا مشهود است، یکی از این کشورها ایران است. یعنی کل کشورهای دنیا نمی‌فهمند و فقط ایران و کره شمالی و شاید یک کشور دیگر می‌فهمند. نکته دیگر این است که پذیرفتن FATF هیچ آسیب و خطری برای ایران ندارد بلکه برای سفره مردم خیر هم ایجاد می‌کند. بنابراین باید این مسئله را حل کنیم و این وظیفه ماست و مشکل دنیا نیست.
چالش‌هایی که در حوزه صادرات وجود دارد، صادرات را سخت می‌کند، با این وجود اعتقاد دارید صادرکنندگان و صاحبان بنگاه‌ها باید در ایران اکسپو که با هدف معرفی توانمندی‌های صادراتی برگزار می‌شود، مشارکت کنند. این مشارکت می‌تواند به حل مشکلات کمک کند؟
دولت باید با سرعت بالایی مشکلاتی که برشمردم و آنچه در واقعیت وجود دارد را حل کند. مشارکت در ایران اکسپو فرصتی است تا ضمن بیان مشکلات و راهکارها از دولت بخواهیم که روی تقویت صادرات فکر کند. مطمئن هستم که دولت آقای پزشکیان نسبت به این موضوع معتقد است و به زودی این موانع برطرف می‌شود. ظرفیت صادراتی ایران خیلی بیشتر از این چیزی است که امروز وجود دارد و تقویت آن منوط به شروطی است که تشریح کردم.
در هر صورت نمایشگاه ایران اکسپو امکان صحبت دوباره بین دولت و بخش خصوصی را مهیا می‌کند و در قالب آن می‌توانیم تمام ظرفیت‌های صادراتی خود را به نمایش بگذاریم. برای همین همه اتاق‌های کشور در نمایشگاه مشارکت دارند و تشکل‌ها برای مشارکت جدی در نمایشگاه برنامه ریختند.
دعوت‌های زیادی هم از کشورهای مختلف صورت گرفته و بسیاری از کشورها ورود پیدا می‌کنند. نمایشگاه ایران اکسپو بین‌المللی است و نگاه اتاق ایران در این نمایشگاه این است که فضایی برای عرضه و معرفی حرفهای توانمندی‌های صادراتی کشور طراحی کند. سال‌های گذشته از این مشارکت، نتیجه گرفتیم و هرچه در اینجا گویاتر باشیم خیرش در صادرات نمایان می‌شود. از این فرصت برای اعلام کمک از دولت استفاده می‌کنیم تا برای حل مشکلات قدم بردارد.