این روزها موضوع انرژی به یکی از مهم‌ترین کلیدواژه‌های حاکمیت و جامعه بدل شده است و رفع چالش‌های این حوزه در اولویت کاری دولت و نمایندگان مجلس قرار دارد. به دلیل همین اهمیت، بی‌توجه بودن نسبت به انرژی در نمایشگاه ایران‌اکسپو که توانمندی‌های صادراتی ایران را تعریف می‌کند، جایز نیست.
آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران در گفت‌وگویی آنچه ایران اکسپو را از سایر نمایشگاه‌ها ممتاز می‌سازد، تمرکز بر صادرات دانست که می‌تواند در شرایط تحریم‌های بین‌المللی زمینه را برای همکاری برون‌مرزی ایران با کشورهای دیگر فراهم کند.
او خاطرنشان کرد: ایران در حوزه انرژی، ظرفیت‌های بسیاری دارد که می‌توان آن را در چارچوب جذب سرمایه، تولید و صادرات به بازاری بزرگ در همسایگی آن تعریف کرد.
به نظر شما علت اهمیت و وجه تمایز ایران اکسپو با سایر نمایشگاه‌ها در چه موضوعی است؟
ایران اکسپو فرصتی برای معرفی محصولات و خدمات ایران و سنجش ظرفیت‌های صادراتی ایران از سوی هیات‌های خارجی از یک سو و جذب سرمایه‌گذاران خارجی و زمینه‌سازی مشارکت خارجی از سوی دیگر است. این نمایشگاه را که برای هفتمین سال در اردیبهشت ماه سال جاری در تهران برگزار می‌شود، می‌توان بزرگترین اجتماع صادرکنندگان، کارآفرینان و شرکتهای صاحب دانش فنی و محصول در زمینه‌های متنوع ایران در نظر گرفت. آنچه این نمایشگاه را نسبت به سایر نمایشگاه‌ها ممتاز می‌سازد، تمرکز بر صادرات است که می‌تواند در شرایط تحریم‌های بین‌المللی زمینه را برای همکاری برون‌مرزی ایران با کشورهای منطقه و سایر کشورها بهویژه کشورهای درحال‌توسعه و کمتر توسعه‌یافته فراهم کند.
آیا حوزه انرژی ایران با توجه به موضوع ناترازی انرژی، مجالی برای معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این نمایشگاه دارد؟
موضوع انرژی، یکی از مهم‌ترین کلیدواژه‌های دولت و جامعه است که بر همه بخش‌های اقتصاد و جامعه اثرگذار است و رفع ناترازی انرژی مهم‌ترین هدف دولت چهاردهم در راستای پایداری تولید و حفظ جایگاه صنعت در تولید ناخالص داخلی است. بخش انرژی کشور علی‌رغم چالش‌های جدی اعم از عدم یکپارچگی در حکمرانی و سیاست‌گذاری، عدم ساختار برای بهینه‌سازی در سطح ملی و همچنین نیاز روزافزون به فناوری‌های جدید و به‌کارگیری گسترده از انرژی‌های پاک، کماکان برای سرمایه‌گذاری و مشارکت خارجی حائز اهمیت و جذاب است تا جایی که غیر از موضوع حکمرانی تمامی چالش‌های روز صنعت نفت و صنعت برق از مهم‌ترین محل‌های جذب سرمایه و مشارکت بین‌المللی می‌تواند تعریف شود که مستلزم تعریف دقیق مسئله و نظارت بر حسن انجام تعهدات با همکاری و تسهیل دولت است.
برخی زمینه‌های مستعد سرمایه‌گذاری کشور را در حوزه انرژی توضیح دهید.
بعضی از مهم‌ترین زمینه‌های سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی شامل رئوس کلی 1- بخش بالادستی صنعت نفت 2- صنایع پتروشیمی 3- سرمایه‌گذاری در کاهش انتشار کربن برای دریافت اعتبارات کربن 4- توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و به‌روزآوری نیروگاه‌ها و 5- بهره‌مندی از فرصت‌های منحصربه‌فرد ژئوپلیتیکی ایران می‌شود.
1- بخش بالادستی صنعت نفت
در حوزه صنعت نفت امروز تعداد شرکتهای اکتشاف و تولید کشور طی آخرین اعلام معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت به 21 شرکت رسیده و جدا از فراهم بودن دانش فنی لازم برای توسعه میادین اعم از میادین قدیمی و جدید، به‌واسطه نیروی انسانی تحصیل‌کرده وآماده‌به‌کار، زمینه را برای همکاری‌های بین‌المللی و مشارکت با شرکتهای بزرگ بیش از پیش فراهم کرده است. همکاری در توسعه میادین و رشد تولید نفت و گاز با وجود قراردادهای داخلی منعطف موسوم به IPC از نقاط قوت جلب همکاری و فرصتی خوب برای ارائه در این نمایشگاه است. همچنین حوزه بهینه‌سازی و تجهیزات و ادوات این حوزه به‌علاوه دانش فنی لازم و بهروز برای بهینه‌سازی بهویژه در حوزه ساختمان، امری است که یکی از جذابترین حوزهها برای همکاری با شرکتهای کوچک و متوسط خارجی است که از تحریم‌ها نیز تأثیر نمی‌پذیرند. توجه به توسعه خدمات فنی و مهندسی و ظرفیت‌های بینظیر این حوزه به واسطه حداقل 14 شرکت فنی و مهندسی بزرگ و صاحب‌نام و برند کشور که در سال‌های گذشته با شرکتهای بزرگ بین‌المللی همکاری داشته‌اند از نقاط قوتی است که باید به خوبی در این حوزه مورد توجه قرار گیرد.
2- صنایع پتروشیمی
موضوع دیگر در حوزه زنجیره صنعت نفت، توجه به همکاری‌های بین‌المللی و فرصت‌های بی‌بدیل همکاری با شرکتهای پتروشیمی ایرانی است که ضمن بهره‌گیری از فناوری بهروز و نیروی انسانی آموزش‌دیده و متخصص، آماده هر نوع همکاری برای توسعه پایین‌دست محصولات و حتی همراهی با روند گذار انرژی جهانی برای تولید محصولات سبز و هیدروژن هستند. البته بخشی از نقشه راه این شرکت‌ها با حرکت به سمت کاهش انتشار مستقیم و غیرمستقیم کربن و تولید محصولات باارزش از مسیر جمع‌آوری گازهای فلر محقق شده است.
3- سرمایه‌گذاری در کاهش انتشار کربن برای دریافت اعتبارات کربن
آنچه در این مورد به عنوان فرصتی جدید و بکر قابل ذکر است، معرفی بازار جذاب اعتبار کربن ایران برای شرکتهای بزرگ منطقه برای بهره‌برداری از فرصت‌های ایران در این زمینه است. بازارهای کربن داوطلبانه در کنار بازارهای اجباری کربن در دنیا به عنوان ابزاری سیاستی برای تأمین مالی فناوری‌های سبز و کنترل آلایندگی در کنار سایر روش‌های قیمت‌گذاری کربن از جمله مالیات کربن درحال‌توسعه‌اند. در سال 2021 شاهد پیشی گرفتن استقبال سرمایه‌گذاران از سیستم‌های تجارت انتشار (ETS) به عنوان یکی از ابزارهای قیمت‌گذاری نسبت به روش مالیات کربن بودیم و بزرگترین بازار تجارت انتشار دنیا متعلق به چین است. در حال حاضر همه کشورهای پیشرفته از ابزارهای قیمت‌گذاری کربن به عنوان یکی از روش‌های تأمین مالی مقابله با گرمایش جهانی و سازگاری با تغییر اقلیم استفاده می‌کنند. در همسایگی ایران عربستان بازار داوطلبانه کربن خود را در سال گذشته راه‌اندازی کرده و تاکنون بزرگترین حراج‌های اعتبار کربن جهان را برای 5/3 میلیون اعتبار کربن برگزار کرده است. پاکستان نیز قوانین حوزه تجارت انتشار حاکم بر این کشور را در کاپ 29 رونمایی کرد. به علاوه سایر کشورهای خاورمیانه نیز نسبت به استقرار نظام اندازه‌گیری، پایش و صحت سنجی (MRV) انتشار گازهای گلخانهای اقدام کرده‌اند که از مهم‌ترین آنها می‌توان از کشور قطر نام برد. امارات متحده عربی نیز از این اعتبارات به نفع تأمین مالی طرح‌های کلان از جمله صادرات گاز طبیعی به سایر کشورها به‌عنوان سوخت فسیلی کم کربن بهره برده است.
4- توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و به‌روزآوری نیروگاه‌ها
در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر نیز شرایط اقلیمی بینظیر کشور زمینه را برای توسعه تجدیدپذیرها فراهم کرده و با ظرفیت 124 گیگاواتی پیش‌بینی شده برای این نوع انرژی در کشور و حمایت دولت و تسهیل‌گری قوانین و مقررات مرتبط در حال حاضر، زمینه بیش از پیش برای همکاری بین‌المللی فراهم است. مضاف بر اینکه این حوزه معاف از تحریم‌ها نیز است. همچنین سرمایه‌گذاری در به‌روزرسانی نیروگاه‌های حرارتی و افزایش راندمان نیروگاه‌های حرارتی در صورت حمایت دولت برای تغییر در قیمت برق و یا فراهم کردن سوخت صرفه‌جویی شده طی این فرآیند به نفع سرمایه‌گذار، موضوع دیگری است که از نقاط مهم معرفی فرصت‌های همکاری در حوزه برق است.
5- بهره‌مندی از فرصت‌های منحصربه‌فرد ژئوپلیتیکی ایران
علاوه بر فرصت‌های ذاتی این حوزه اصلی در کشور، ظرفیت‌های مشارکت باید در حوزه امکان صادرات پس از مشارکت، برای مخاطبان تبیین شود تا بدانند اگر روی صنایع ایران سرمایه‌گذاری و مشارکت کنند، می‌توانند چه بازارهای هدف دیگری را در اختیار بگیرند. در این خصوص نقش ژئوپلیتیکی ایران در منطقه یکی دیگر از مواردی است که در صورت تعریف صحیح برای سرمایه‌گذاران و بهره‌گیری از این ویژگی، فرصت بی‌بدیلی را برای صادرات انرژی کشور به خصوص صنعت بانکرینگ فراهم می‌آورد. تأکید برنامه هفتم بر تبدیل شدن به هاب انرژی و توسعه مکران از جمله زمینه‌های فراهم آوری سرمایه‌گذاری در کشور می‌توانند باشند.
همانطور که ذکر شد؛ فرصت‌های حوزه انرژی ایران متعدد و به قدمت این صنایع در ایران است و اولویت اول دولت باید جلب اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی با خروج از حوزه انرژی بهویژه صنعت برق و صنایع پایین‌دستی و بالادستی صنعت نفت با ایجاد نهاد رگلاتور باشد که وظیفه ذاتی دولت برای افزایش رقابت‌پذیری و رفع انحصار است.