به گزارش روابط عمومی اتاق یزد ، رئیس کمیسیون آموزش، پژوهش و فناوری نوآورانه اتاق یزد و رئیس شورای پژوهشی این اتاق، در اولین نشست تخصصی استراتژی‌های تاب‌آوری صنعتی برای تغییر اقلیم از سری نشست‌های تخصصی اتاق یزد ، تأکید کرد: اگر توسعه صنایع استان متناسب با ابعاد اقلیمی یزد نباشد، در آینده با چالش‌های جدی مواجه خواهیم شد.
وی با اشاره به اهمیت انتخاب و توسعه صنایعی که با شرایط اقلیمی استان سازگار هستند، افزودند: خروجی این جلسات باید سیاست‌گذاران را نسبت به صدور مجوز برای صنایع متناسب با اقلیم استان هوشیار نماید.
غضنفر امیر جلیلی با بیان اینکه دانشگاه پتانسیل هشداردهی به مسئولان در این زمینه را دارد، ادامه داد: با توجه به حضور افراد تحصیل‌کرده در استان، باید به سمت صنایع های‌تک حرکت کنیم. وی همچنین بر لزوم ارائه هشدارهای تخصصی توسط نخبگان و جلب نظر سیاست‌گذاران به سمت پایداری استان تأکید کرد.
در ادامه این جلسه، نایب رئیس اول اتاق یزد با اشاره به توجه به راهکارها و جنبه‌های عملی در حوزه صنعت، بیان کرد: انتظار می‌رود نتیجه این نشست‌ها، هشدار به مسئولان برای حفظ وضعیت موجود و پیشگیری از آسیب‌های آتی باشد. این نشست از جمله نخستین جلسات علمی-تخصصی است که به صورت مستمر درباره موضوعات مختلف برگزار خواهد شد.
غلامعلی مظفری عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد نیز در این نشست با اشاره به اینکه تغییر اقلیم یک چالش جهانی است گفت: همه کشورها با موضوع تغییر اقلیم درگیر هستند به‌طوری‌که هر ساله در سطح جهانی اجلاس تغییر اقلیم در سطح سران کشورها بخصوص کشورهای صنعتی جهان برگزار می‌شود، که نشاندهنده اهمیت موضوع هست.
مظفری افزود: شرایط آب‌وهوایی ایران (خشک و نیمه خشک) قاعدتاً شرایط متفاوتی از کشورهای اروپایی است؛ اما در اروپا نیز دارند به این مسئله به‌صورت جدی می‌پردازند بحث گرمایش جهانی بسیار در تمام دنیا موردتوجه است. ما نیز باید روی این موضوع تمرکز کنیم.
وی ادامه داد: کشور ما که در منطقه خشک و نیمه‌خشک واقع شده حساسیت‌های اکولوژیکی خیلی بیشتری دارد و کوچک‌ترین تغییر اقلیمی، پیامدهای سنگین‌تری در این منطقه نسبت به کشورهای اروپایی دارد؛ در نتیجه باید مطالعه جامعی در همه زمینه‌ها داشته باشیم. در واقع باید موضوعات از جنبه‌های مختلف مطرح شود و راهکارهای عملی باتوجه‌به وضعیت موجود ارائه شود.
مظفری گفت: می‌توان این موضوعات را در قالب طرح‌های پژوهشی تعریف کرد و از پژوهشگران و مراکز تحقیقاتی برای مطالعه و ارائه راهکار کمک گرفت.
وی با اشاره به اینکه در حوزه اقلیم قوانین و مقرراتی وجود دارد؛ اما اجرایی نمی‌شود گفت: در حوزه محیط‌زیست، قوانین بسیار خوبی در سطح جهانی وجود دارد، اما ضمانت اجرایی لازم برای پیاده‌سازی آن‌ها اغلب وجود ندارد. مثال‌های متعددی در این زمینه دیده می‌شود که نشان می‌دهد وضعیت به این شکل است. سازمان حفاظت محیط‌زیست قوانین مشخصی دارد، اما اجازه ندارد به یک صنعت به دلیل آلودگی یا شرایط نامناسبی که ایجاد کرده، دستور پلمب بدهد. چه کسی می‌تواند این کار را انجام دهد؟ آیا اصلاً چنین چیزی شدنی است؟ به نظر می‌رسد این موضوع پذیرفته نیست؛ بنابراین، لازم است تغییری در فرایندهای کشور در این حوزه ایجاد شود تا قوانینی که وضع می‌شوند، به طور مؤثر اجرا شوند.
اولین گام در مواجهه با تغییر اقلیم، آگاهی‌بخشی است
محمد شریفی عضو هیئت‌علمی گروه جغرافیا دانشگاه یزد نیز گفت: مهم‌ترین راهکار برای افزایش تاب‌آوری می‌تواند تمرکز بر صنایع کوچک‌تر باشد، (کوچک زیباست). به نظرم حرکت در این مسیر عملی و مؤثر است. از دیدگاه فکری، ابتدا باید این ایده را مطرح کنیم که صنایع کوچک، همان‌طور که در تجربه کشورهایی مثل چین نشان‌داده‌شده، الگوی موفقی هستند. در سطح جهانی نیز الگوهایی از کارگاه‌های کوچک، حتی خانگی، وجود دارند که در آن‌ها هر خانواده محصولی تولید کرده و به فروش می‌رساند. این رویکرد می‌تواند جایگزین بخشی از صنایع بزرگ امروزی شود.
وی ادامه داد: به‌عنوان‌مثال، تنوع‌بخشی به سبد تولیدات می‌تواند تاب‌آوری ما را افزایش دهد. هرچه تنوع محصولاتمان بیشتر باشد، تاب‌آوری اقتصادی و اجتماعی ما نیز تقویت می‌شود. در این راستا، مثلاً در مورد انرژی خورشیدی می‌توان بحث کرد. برخی معتقدند گردوغبار ممکن است طی یکی دو سال هزینه‌های مربوط به این نوع انرژی را بی‌اثر کند، اما سؤالم این است که آیا صرفاً باید به انرژی خورشیدی اکتفا کنیم یا می‌توانیم از سایر منابع انرژی نیز بهره ببریم؟ همچنین، این پرسش مطرح است که در استانی مانند یزد، چه اقداماتی می‌تواند برای بهبود عملکرد در این زمینه‌ها صورت گیرد؟
طاها ربانی آینده پژوه و عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد نیز در این جلسه به ارائه گزارشی در خصوص اثرات تغییر اقلیم و سازگاری صنایع با این تغییر پرداخت و گفت: اولین گام در مواجهه با تغییر اقلیم، آگاهی‌بخشی و هشدار درباره پیامدهای آن است. بررسی‌ها نشان می‌دهد احتمال افزایش ۴.۵ درجه‌ای دمای هوا تا ۱۰۰ سال آینده در بدبینانه‌ترین حالت وجود دارد. در استانی مثل یزد با اقلیم گرم و خشک، این افزایش دما محتمل است و می‌تواند مصرف انرژی را ۲ تا ۳ برابر کند. کاهش ۲۰ تا ۲۵ درصدی بارندگی در ۵۰ سال گذشته و تشدید تبخیر تا ۳۰ درصد در مناطق خشک، منابع آبی را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد. این وضعیت، به‌ویژه با چالش‌هایی مثل فرسودگی زیرساخت‌ها و نشت آب، بحرانی‌تر می‌شود.
ربانی ادامه داد: در یزد، بخش عمده آلایندگی به صنایع بزرگ برمی‌گردد، درحالی‌که ۸۰ درصد مردم نقش ناچیزی در این آلودگی دارند. در سطح جهانی نیز، ۱۰ درصد طبقه بالا اقتصادی- اجتماعی مسئول ۴۵ درصد انتشار کربن هستند، اما کشورهای فقیر (۵۰ درصد جمعیت جهان) تنها ۱۵ درصد در آن نقش دارند. این نابرابری در قوانین بین‌المللی نادیده گرفته شده و محصولات با انتشار کربن بالا از بازار جهانی حذف می‌شوند.
وی تصریح کرد: صنایع پر آلاینده مثل سیمان، آهن و فولاد (۲۷ درصد انتشار کربن صنعتی) با جریمه‌ها و محدودیت‌های سنگین مواجه خواهند شد. برای مثال، مالیات کربن می‌تواند هزینه تولید سیمان را تا ۴۹ درصد افزایش دهد. این امر صادرات را کاهش داده و رقابت‌پذیری صنایع را به خطر می‌اندازد. در یزد، لازم است صنایع پرخطر شناسایی شوند و با فناوری‌های جدید مثل هیدروژن سبز سازگار شوند. این سازگاری نیازمند ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش هزینه تحقیق‌وتوسعه است.
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه یزد افزود: تغییر اقلیم تنها به گرمایش محدود نمی‌شود. تغییر الگوی بارش، یخ‌بندان و سیل نیز چالش‌هایی جدی ایجاد می‌کند. در ایران، این عوامل می‌توانند بهره‌وری صنعتی را تا ۱۵ درصد و درآمد سرانه را کاهش دهند. در یزد، استراتژی‌های صنعتی آب‌بر و انرژی‌بر با اقلیم منطقه سازگار نیست و باید بازنگری شود.
وی به ارائه راهکارهایی دراین‌خصوص پرداخت و گفت: اطلاع‌رسانی دقیق درباره میزان انتشار کربن و آموزش مدیران صنایع، یافتن مشتریانی در مناطقی با قوانین زیست‌محیطی کمتر سخت‌گیرانه، استفاده از فناوری‌های کم‌کربن برای کاهش جریمه‌ها و حفظ رقابت‌پذیری و مدیریت ریسک از جمله راهکارهای پیشنهادی است.
ربانی تأکید کرد: یزد می‌تواند با طراحی داشبورد سازگاری با تغییر اقلیم، اولین استانی باشد که صنایع را ملزم به رعایت شاخص‌های اقلیمی کرده و سالانه عملکرد آن‌ها را رصد کند. این اقدامات، ضمن کاهش هزینه‌ها، تاب‌آوری منطقه را در برابر تغییر اقلیم تقویت می‌کند.
حساسیت‌ها و دغدغه‌ها را به سیاست‌گذاران منتقل کنیم
اکرم فداکار، دبیر اتاق فکر توسعه استان و مشاور استاندار یزد، در این نشست با اشاره به نقش پیش‌گام بخش خصوصی و صنعت در موضوعات زیست‌محیطی عنوان کرد: دغدغه ما این است که حساسیت‌ها و نگرانی‌های موجود به سیاست‌گذاران کلیدی منتقل شده و تأثیرگذار باشد، اما ضمانت اجرایی این موضوع مشخص نیست.
وی با اشاره به نبود قوانین مشخص، به ویژه در بحث کربن، دو راهکار را مطرح کرد: یا باید فرایندهای قانون‌گذاری و مقررات از سوی کشور دنبال شود، یا از نقاطی که تبعات مسائل زیست‌محیطی مستقیماً نمود می‌یابد، اقدام شود. فداکار افزود: امید است با همراهی اتاق بازرگانی و بخش خصوصی، هشدارهای راهبردی به تصمیم‌گیران داده شود و این مسائل در ابتدای جلسات شوراهای اثرگذار استان مطرح گردد.
او ادامه داد: در سطح استان، تدوین و اجرای مقررات و قوانین زیست‌محیطی با محدودیت‌هایی مواجه است. به اعتقاد وی، حساسیت‌زایی، تدوین و مستندسازی موضوعات زیست‌محیطی می‌تواند مؤثر باشد و در صورت نیاز، تعریف طرح‌های پژوهشی جدید نیز باید در دستور کار قرار گیرد.
رحمانی، معاون آمار و اطلاعات استان یزد و عضو شورای پژوهشی اتاق بازرگانی، با تأکید بر نقش دانشگاه در اصلاح مسیر توسعه استان اظهار کرد: دانشگاه نباید منفعل باشد و لازم است مطالبه‌گری خود را با جدیت دنبال کند تا به اصلاح برنامه‌ها کمک شود. وی افزود: گاهی نیاز به تلنگر و هشدار علمی وجود دارد. رحمانی با اشاره به اهمیت استفاده از داده‌ها و آمارهای به‌روز برای تأثیرگذاری بیشتر، خاطرنشان کرد: استان یزد با کسری منابع آب زیرزمینی روبه‌رو است و برای مدیریت آن باید برنامه‌ای دقیق و زمان‌بندی شده تدوین و پیگیری شود.
شیشه‌بری، عضو هیئت نمایندگان اتاق یزد، با اشاره به اهمیت سازگاری صنایع با اقلیم منطقه، گفت: شهر یزد ظرفیت بالایی برای توسعه صنایعی مانند نساجی و برق و الکترونیک دارد که از جمله صنایع کم‌آب‌بر محسوب می‌شوند. وی تأکید کرد: لازم است به‌طور جدی از صدور مجوز برای صنایع پرآب‌بر خودداری شود و در مقابل، شرکت‌هایی که فعالیت آن‌ها با شرایط اقلیمی یزد سازگار است مورد حمایت و تشویق قرار گیرند.
دکتر رضایی، عضو هیئت علمی گروه جغرافیا دانشگاه یزد، با اشاره به تجربه‌های جهانی و داخلی در حوزه اقلیم و محیط زیست، بر ضرورت تدوین برنامه برای اجرای سیاست‌ها و نظارت مؤثر تأکید کرد. وی به این نکته اشاره داشت که توجه اروپا به مسائل زیست‌محیطی زمانی جدی شد که خود این کشورها با پیامدها روبه‌رو شدند و برای کاهش آسیب‌ها، به کشورهای آفریقایی فشار آوردند تا از قطع درختان جلوگیری کنند، چراکه منشأ بخشی از جریان‌های جوی اروپا، آفریقا است. رضایی افزود: اکنون با توجه به شرایط اقلیمی یزد، لازم است توسعه و ترویج واحدهای صنعتی کم‌آب‌بر و کم‌مصرف‌کننده انرژی در دستور کار قرار گیرد و برنامه‌ریزی‌ها بر این اساس انجام پذیرد.
ایجاد الگویی برای واحدهای صنعتی نمونه در زمینه محیط‌زیست
مائده دهقانی، معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی و فعال حوزه محیط زیست، در این نشست با اشاره به توجه بخش خصوصی به مسائل محیط زیستی گفت: این رویکرد ارزشمند است، چراکه معمولاً به دلیل چالش‌ها فعالان اقتصادی کمتر به این حوزه ورود می‌کنند و به نظر می‌رسد اتاق یزد در این زمینه پیش‌گام است.
وی خاطرنشان کرد: توسعه پایدار زمانی محقق می‌شود که اقتصاد، اجتماع و محیط زیست به‌طور متوازن در نظر گرفته شوند. دهقانی با اشاره به وجود حدود سه هزار واحد صنعتی در یزد، ظرفیت علمی و نیروی انسانی موجود و تأمین بودجه، تصریح کرد: باوجود چنین ظرفیت‌هایی، همچنان مشکلاتی مانند کنترل آلاینده‌ها و فیلتراسیون صنایع به‌طور کامل حل نشده که علت اصلی آن ضعف نظارت است، نه نبود شاخص یا دستور‌العمل. او افزود: شاخص‌های مدیریت سبز شامل انرژی، کربن و پسماند تعریف شده و نیازی به تدوین شاخص جدید وجود ندارد. در پایان تأکید کرد اگر این نشست‌ها به تشکیل تیم‌های نظارتی و پیگیری مستمر بینجامد، می‌توان به تحقق اهداف زیست‌محیطی در صنایع استان امیدوار بود.
دکتر شهوازیان، عضو شورای پژوهشی اتاق یزد، با اشاره به تأثیر تغییر اقلیم بر صنایع استان اعلام کرد: شورای پژوهشی اتاق یزد این موضوع را در اولویت‌های پژوهشی خود قرار داده است. وی افزود: خروجی این پژوهش، ابتدا در شورای گفت‌و‌گوی استان مطرح و برای تصویب ارائه خواهد شد و سپس می‌تواند در سطح ملی نیز طرح شود؛ چراکه این مسئله محدود به یزد نبوده و ابعاد ملی دارد.
دکتر شهوازیان همچنین پیشنهاد کرد برای تشویق صنایع به رعایت شاخص‌های محیط زیستی، جایزه یا سازوکاری ویژه معرفی شود. به گفته وی، می‌توان الگو یا لوگویی برای واحدهای صنعتی فعال در حوزه محیط زیست طراحی و رتبه‌بندی صنایع سبز را ترویج کرد. وی تأکید کرد اجرای این اقدامات باید از شعارزدگی فاصله گرفته و به صورت عملیاتی و موثر دنبال شود.
عشقان ملک، عضو هیئت نمایندگان اتاق یزد، با اشاره به اهمیت پیشگیری در حوزه محیط زیست، تأکید کرد: همان‌طور که در بیماری دیابت پیشگیری اهمیت دارد، باید درباره مخاطرات زیست‌محیطی نیز هشدار و آگاهی‌رسانی انجام شود. وی با بیان اینکه تا سال 2026 محصولاتی که استانداردهای زیست‌محیطی را رعایت نکنند از بازارهای جهانی حذف می‌شوند، افزود: ضروری است بررسی کنیم به کدام کشورها امکان صادرات داریم و چه استانداردهایی باید رعایت شود.
عشقان ملک با اشاره به فعالیت دوهزار واحد صنعتی در یزد، گفت: بخش خصوصی در استان برای سلامت و محیط‌زیست هزینه می‌کند. وی خاطرنشان کرد: اگرچه حفظ صنعت اهمیت دارد، اما برخی واحدها می‌توانند با افزایش نظارت، میزان آلودگی را کاهش دهند و اقدامات اصلاحی انجام دهند.