توسعه جزیره بوموسی بر اساس الگوی نسل ششم مناطق آزاد

مرکز پژوهش‌های اتاق ایران گزارش «نسل ششم مناطق آزاد و توسعه جزیره بوموسی» را منتشر کرد.

در این گزارش آمده است: اساساً هدف از تأسیس مناطق آزاد قبل از دهه‌های 70-80 میلادی، برای توسعه مناطق محروم بود به همین دلیل این مناطق در کنار مرزها مکان‌گزینی می‌شدند. اما بعد از دهه 80 این مناطق بیشتر با هدف پیوستن به اقتصاد جهانی به وجود آمدند. لذا جنبه جدید بودن و نوآورانه این پژوهش از آن‌رو است که برای نخستین بار در ایران به مناطق آزاد با دیدگاه پیوند به اقتصاد جهانی از طریق تشریح نسل‌های جدید این مناطق به ویژه نسل ششم نگریسته می‌شود.

اقتصاد جهانی که به آن اقتصاد شبکه‌ای و جهانی شدن شرکتی نیز می‌گویند، در اواخر دهه 80 میلادی با توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و گسترش اینترنت و همچنین به موازات آن افزایش خصوصی سازی شرکت‌های بزرگ، شرایطی به وجود آورد که این شرکت‌ها برای استفاده از نیروی کار با دستمزد کمتر، مواد اولیه ارزانتر و هزینه حمل و نقل کمتر اقدام به دورسپاری و برون سپاری شعبه‌های مختلف خود در سراسر جهان کنند.

 در چنین شرایطی مکان‌های محلی مانند شهرها و مناطق آزاد به عنوان مکان‌های پایلوت یا آزمایشی برای مکان‌گزینی آن‌ها در نظر گرفته شدند. از این رو هرچه تعداد این مکان‌های محلی برای پیوند با اقتصاد جهانی در یک منطقه بیشتر شود شکل جدیدی از منطقه‌گرایی در قلب جهانی شدن یا اقتصاد شبکه‌ای به وجود می‌آید که به آن منطقه‌گرایی نوین می‌گویند. در چنین شرایطی است که از دهه 1980 میلادی شاهد انفجار مناطق آزاد و گسترش هرچه بیشتر آن‌ها در سطح جهان هستیم.

مطالعات بیشتر نشان می‌دهد که با تحولات اقتصاد جهانی نسل‌های جدیدی از مناطق آزاد به وجود آمده‌اند که تا کنون شاهد هفت نسل مختلف از این مناطق هستیم. اساساً در کشورهای اروپایی و غربی به مناطق آزاد به عنوان مناطق دروازه‌ای برای ورود به اقتصاد جهانی و در کشورهای آسیای جنوب شرقی به عنوان غازهای پیشرو برای پیوستن به اقتصاد شبکه‌ای تئوریزه شده‌اند. بنابراین در این کشورها برای تشویق به سرمایه‌گذاری در این مکان‌ها اقدام به معافیت‌های مالیاتی و گمرکی می‌کنند و شرایط ویژه‌ای را به وجود می‌آورند که با سایر پهنه‌های سرزمینی آن کشور متفاوت است. در واقع این مناطق به عنوان نقاط گره‌ای در اقتصاد شبکه‌ای عمل می‌کنند و نقش دروازه ورود کشورها به اقتصاد جهانی را برعهده دارند.

یکی از مهمترین نسل‌های مناطق آزاد، نسل ششم است که هدفی فرامرزی دارد و در این پژوهش تلاش شده است که به تشریح این نسل خاص از مناطق آزاد پرداخته شود و سعی کند که آن را به عنوان موضوعی برای بحث‌های اولیه و تلاش برای ایجاد این نسل در جزیره بوموسی برای کاهش اختلافات با نمونه‌ها و تجارب جهانی ارائه دهد و در پایان با دادن پیشنهاداتی ازجمله انجام طرح‌های جامع در آن جزیره جهت اقدامات اقتصادی توصیه‌ای از جنس تولید، مونتاژکاری، واسطه‌گری بین الملل، تجارت خدمات به طور دقیق در آن انجام و تبیین شود.

متن کامل گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران را در اینجا بخوانید.