در نشست هم‌اندیشی تشکل‌های فرش دستبافت سراسر کشور درباره آینده این صنعت از انتقال مرکز ملی فرش ایران به معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست‌جمهوری گفتند.
مرتضی حاجی‌آقا میری، رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران در ابتدای نشست با اشاره به جایگاه تاریخی و هنری فرش دستباف ایران، گفت: فرش در سال‌های اخیر با افول در تولید، صادرات و سیاست‌گذاری مؤثر مواجه شده است. مرکز ملی فرش ایران که متولی اصلی این حوزه است، علیرغم تلاش‌های پراکنده، به دلایل ساختاری، مالی و نبود هماهنگی با سیاست‌های توسعه روستایی و تولید بومی، نتوانسته نقشی مؤثر ایفا کند.
او ادامه داد: با توجه به شرایط فرش دستبافت ایران، برخی از انتقال مرکز ملی فرش ایران به زیرمجموعه معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست‌جمهوری، به‌عنوان نهاد هماهنگ‌کننده سیاست‌های ملی در حوزه روستا، می‌گویند که می‌تواند نقطه عطفی در بازتعریف مأموریت‌های این نهاد و ارتقاء جایگاه فرش ایرانی باشد.
حاجی‌آقا میری درباره وضعیت فعلی صنعت فرش ایران گفت: کاهش تولید در اثر مهاجرت از روستاها، نبود حمایت مالی و کاهش انگیزه نسل جدید، سقوط ارزش صادرات از ۴۰۰ میلیون دلار در سال 1396 به کمتر از ۴۰ میلیون دلار در سال 1402، نبود ساختار سازمانی منسجم و وابستگی غیر شفاف به وزارت صمت، عدم پوشش بیمه‌ای مؤثر بافندگان و نبود حمایت معیشتی پایدار و عدم تطابق سیاست‌ها با توسعه پایدار روستاها و فقدان نگاه بین دستگاهی مشکلات این صنعت است.
او درباره دلایل ضرورت انتقال مرکز ملی فرش به معاونت توسعه روستایی هم عنوان کرد: پوشش جغرافیایی هم‌راستا که اغلب بافندگان فرش در روستاها و مناطق کم برخوردار هستند؛ توانایی سیاست‌گذاری بین بخشی معاونت روستایی در حوزه‌هایی چون اشتغال، صندوق‌های خرد، بیمه روستاییان، و تسهیلات توسعه؛ افزایش چابکی تصمیم‌گیری نسبت به ساختار وزارت صمت؛ ارتباط با نهاد ریاست‌جمهوری برای ایجاد هماهنگی ملی بین وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها و رویکرد توسعه‌گرایانه این معاونت در جهت مردمی‌سازی و حفظ مشاغل سنتی.
حاجی‌آقا میری افزود: پیشنهاد اول کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران این است که سازمان ملی فرش و صنایع‌دستی زیرنظر ریاست جمهوری تأسیس شود.
رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران ادامه داد: این طرح باید به‌صورت پایلوت در 5 استان اجرا شود و مشکلات و موانع آن احصا شود.
حاجی‌آقا میری هم عنوان کرد: هدف اقتصاد این است که دولت مداخله‌گر از اقتصاد کنار بکشد و بخش خصوصی کار خود را در دست گیرد.
در ادامه علانور توکلی، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستبافت ایران گفت: مرکز ملی فرش ایران در چند سال اخیر بازدهی لازم را نداشته است؛ البته در ابتدای تأسیس این مرکز کارایی خوبی داشت.
او ادامه داد: در حال حاضر شاید زیرنظر معاونت رئیس‌جمهور بودن مرکز ملی فرش فرصتی است که ممکن است باعث بهبود شرایط فرش دستبافت بشود یا مرکز ملی فرش را به تحرک وادارد. ولی اینکه زیرنظر معاونت توسعه روستایی باشیم، هم نکته‌ای است که باید موردتوجه قرار گیرد.
حسین وثوقی، عضویت نمایندگان اتاق اردبیل در ادامه گفت: مأموریت معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست‌جمهوری، توسعه جغرافیاست. قبل از هر تصمیمی باید ببینیم در کشورهایی مانند ترکیه، پاکستان، هند جمهوری آذربایجان و ترکمنستان در بخش فرش چگونه سیاست‌گذاری می‌کنند. البته فرش ایران، جایگاه بالایی دارد. فرش چند سالی است که با فقر و بیکاری عجین شده و انگار ما مسئول رفع فقر و بیکاری هستیم.
او تصریح کرد: قرار گرفتن در زیرمجموعه معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست‌جمهوری ازنظر برندینگ به صنعت فرش لطمه می‌زند. فرش نماد ثروت و زندگی لوکس است. البته شوک‌درمانی برای فرش لازم است. جای فرش میراث فرهنگی نیست.
وثوقی تصریح کرد: برخی قرار گرفتن در زیرمجموعه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی را توصیه می‌کنند؛ البته این هم به دلیل مشکلات این حوزه شاید خیلی قابل‌قبول نباشد. باید نگاه بالاتری به فرش داشته باشیم. توصیه می‌شود در صنعت فرش بخش خصوصی در رأس سیاست‌گذاری باشد.
در ادامه حامد چمن‌رخ رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق بجنورد هم گفت: مهم‌تر ین مشکل فرش دستبافت ساختاری است. در حال حاضر مرکز ملی فرش در خود وزارت صمت جایگاه مناسبی ندارد و همه سعی بخش خصوصی این است که این جایگاه به اعتبار واقعی خود بازگردد.
چمن رخ ادامه داد: در حال حاضر دغدغه ما این نیست که مرکز ملی فرش زیرمجموعه کدام وزارتخانه یا سازمان باشد، خواسته ما این است که فرش دستبافت به جایگاه واقعی خود بازگردد. شاید فعالیت مرکز ملی فرش در زیرمجموعه رئیس‌جمهوری، راه را برای توسعه این صنعت باز کند.
در ادامه سعید عصاچی، رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستبافت اصفهان گفت: باید تغییراتی در مسیر سیاست‌گذاری صنعت فرش صورت گیرد. فرش در حال حاضر، بافت شهری است ولی تمام امکاناتی که معاونت توسعه روستایی دارد، طبق تعرفه روستایی است و این ممکن است در وضعیت فرش مشکلات ایجاد کند.
در ادامه حاضران در نشست عنوان کردند: باید ابتدا مشخص شود که مرکز ملی فرش با چه هدفی تأسیس شد و چرا در ادامه عملکرد این نهاد تضعیف شد؟ آیا با تغییر جایگاه دوباره، فرش دستبافت تضعیف می‌شود یا خیر؟ باید به فرش نگاه حاکمیتی داشته باشیم. همچنین عنوان شد که در حال حاضر در وزارت صمت، فرش دستبافت جایگاه خوبی ندارد و باید بازبینی در مرکز ملی فرش انجام شود. باید سعی شود صادرات فرش دستبافت به دوران طلایی خود بازگردد.
در این نشست فعالان حوزه تشکلی فرش دستبافت عنوان کردند: اول باید ببینیم معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست‌جمهوری چه مؤلفه‌هایی دارد؟ باید مسائل تولید و صادرات فرش دستبافت را احصا کنیم. ساختار مورد نظر را مشخص کنیم و برای عملیاتی شدن آن، مطالبه‌گری کنیم.
همچنین گفته شد که باز شدن گره فرش از مسیر دولت نمی‌گذرد. هیچ دردی از جامعه فرش به دست دولت دوا نشده و بیشتر در سطح دولت کارشکنی شده است. بخش خصوصی به مرکزیت اتاق بازرگانی، حوزه فرش را در اختیار گیر د. اوج اقدام دولت تأسیس مرکز ملی فرش بوده که الآن به این مرحله رسیده‌ایم.
یکی از حاضران در این نشست گفت: با تغییر اسم سازمان هیچ تغییری در عملکرد این سازمان معیوب و مریض رخ نمی‌دهد. پیوندی بین اتاق اصناف و بازرگانی برقرار شود و با هم‌اندیشی برای این حوزه، فکری شود. باید دولت به توانمندی بخش خصوصی اعتماد کند.
دولت تا به امروز چه کمکی به فرش عشایری کرده که بخواهد معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست‌جمهوری به فرش شهری کمک کند. امور عشایر چه کاری برای فرش عشایری کرده است؟ امور عشایری اصلاً اطلاع ندارد که ما چه می‌کنیم؟ هنوز نمی‌دانند ما سیاه‌چادر نداریم.
در ادامه عنوان شد: برای تصمیم‌گیری دقیق و درست لازم است تشکل‌های بخش خصوصی فرش دستبافت در این زمینه بیشتر به مفاهمه برسند. باید درنهایت مشخص شود که چه نهادی، با چه مشخصه‌ای می‌تواند به توسعه فرش دستبافت کمک کند.