رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران گفت: عامل اصلی بحران آب در ایران، سیاست‌های نادرست خودکفایی کشاورزی است؛ بدون آنکه در نظر بگیریم خودکفایی در بخش کشاورزی و تولید محصولات استراتژیک، بیرون از توان اکولوژیک ایران قرار دارد.
به گزارش اتاق ایران آنلاین، کورش صادق‌زاده در نشست «هم‌گفت» افزود: این سیاست‌های نادرست باعث شده است هر جا رودخانه‌ای وجود داشته، سد ساخته شود و منابع آب زیرزمینی برای کشت محصولاتی مانند برنج، مثلاً در اصفهان و مناطق جنوب کشور صرف شود؛ در حالی که به‌جز گیلان و مازندران، سایر استان‌ها مناسب کشت برنج نیستند.
صادق‌زاده اظهار کرد: این رویکرد باعث شد پس از استفاده از آب‌های سطحی، سراغ منابع آب زیرزمینی برویم و آن‌ها را تخلیه کنیم. در خوش‌بینانه‌ترین حالت، اضافه‌برداشت از آب‌های زیرزمینی حدود ۱۵۰ میلیارد مترمکعب است، اما پژوهش‌های دانشگاهی نشان می‌دهد این رقم به عدد وحشتناک و ترسناک ۳۵۰ میلیارد مترمکعب رسیده که معنای آن «تاراج» منابع است.
وی ادامه داد: نتیجه این اتفاق، فرونشست زمین و بروز ریزگردهایی است که پیامدهای بهداشتی به دنبال دارد. اکنون ۶۰۹ دشت در کشور داریم که اغلب آن‌ها با مشکل مواجه‌اند و در بسیاری از آن‌ها پدیده فرونشست زمین مشاهده می‌شود؛ به‌ویژه در کرمان که بیشترین میزان فرونشست را دارد و از این نظر در رتبه نخست قرار دارد.
رئیس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران تصریح کرد: زمانی که زمین دچار فرونشست می‌شود، حتی اگر بارش خوبی داشته باشیم و آب زیاد شود، دیگر امکان احیای سفره‌های زیرزمینی وجود ندارد.
وی با اشاره به بحران ریزگردها گفت: ریزگردها نیز پیامدهای شدید بهداشتی و بیماری‌های تنفسی به همراه دارند.
صادق‌زاده همچنین اظهار کرد: نکته نگران‌کننده دیگر این است که در ۳۰ سال گذشته، از حدود ۴۰۰ میلیارد مترمکعب آب حاصل از بارش، حدود ۷۳ درصد آن تبخیر می‌شود و از ۱۳۰ میلیارد مترمکعب باقی‌مانده، به دلیل افزایش دما، این میزان به حدود ۹۰ تا ۱۰۰ میلیارد مترمکعب کاهش یافته است.
وی افزود: آب تجدیدپذیر ما با افزایش دما کاهش پیدا کرده و در عین حال مصرف برق هم افزایش یافته است. این مسئله باعث افزایش تولید گازهای گلخانه‌ای می‌شود که خود مجدداً موجب گرمایش و افزایش دماست. این چرخه معیوب در حال تکرار است و متأسفانه به نقطه‌ای رسیده‌ایم که ریشه آن همان سیاست‌های نادرست خودکفایی کشاورزی است.
وی تأکید کرد: ایران نمی‌تواند در تولید گندم و گوشت قرمز خودکفا شود؛ زیرا فقط برای تولید یک میلیون تن گوشت قرمز، حدود ۱۵ میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌شود، در حالی که این میزان تولید تنها ۵ میلیارد دلار در تولید ناخالص داخلی کشور سهم دارد و واقعاً از نظر اقتصادی به‌صرفه نیست.
وی درباره راهکارهای مقابله با بحران آب گفت: یکی از راهکارها کاهش شدید مصرف آب در بخش کشاورزی و اجرای یک دوره ۱۰ تا ۱۵ ساله «ریاضت آبی» در این بخش است.
وی افزود: راهکار دوم، بازتخصیص منابع آب در کشور است؛ به‌طوری‌که از مصرف آب در بخش کشاورزی کاسته شود و آن را به سایر بخش‌های اقتصادی و محیط‌زیستی تخصیص دهیم تا سهم آن‌ها در تولید ناخالص داخلی افزایش یابد.
رئیس مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اظهار داشت: راهکار سوم، افزایش بهره‌وری است. بهره‌وری بر اساس میزان محصول به ازای مقدار آب مصرف‌شده، یا مقدار پول یا کالری به‌دست‌آمده در ازای هر مترمکعب آب تعریف می‌شود. با افزایش بهره‌وری می‌توان سطح زیرکشت را کاهش داد، آب کمتری مصرف کرد و درعین‌حال محصول بیشتری به‌دست آورد.
وی در پایان گفت: راه‌حل دیگر این است که دولت و فعالان بخش خصوصی، به مفهوم «آب مجازی» توجه بیشتری داشته باشند. در شرایطی که ایران کشوری خشک است، باید محصولاتی را وارد کنیم که پرآب‌بر هستند و در مقابل، محصولاتی را صادر کنیم که کم‌آب‌برند. همچنین باید تمرکز را بر تولید محصولات کم‌آب‌بر، مانند گیاهان دارویی و کالاهایی با ارزش افزوده بالا و مصرف آب پایین قرار دهیم.