مصرف بالای انرژی ارزان، یکی از مسائلی است که از سالها پیش گریبان‌گیر اقتصاد ایران شده است؛ مساله‌ای که قرار بود با اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها در مسیر اصلاح حرکت کند. در این میان گرچه هدفمندی یارانه حاملهای انرژی در گام اول توانست روزنه‌های امیدی برای اصلاح الگوی انرژی ایجاد کند اما دیری نپائید که به‌دلیل نسبی بودن قیمت‌ها، اثربخشی هدفمدی یارانه‌ها و افزایش قیمت حاملهای انرژی خنثی و قیمت انرژی در مقایسه با سایر کالاها ارزان شد.
از دیگر سو، بهره‌وری در صنایع و تولیدات ایران پائین است. براساس آمارهای موجود، مصرف منابع انرژی در ایران به نحو غیرقابل باوری نسبت به سایر کشورها بالا بوده تا حدی که در برخی موارد به چندین برابر می‌رسد. به‌عنوان مثال براساس آمارهای منتشر شده در حالی که میانگین مصرف مشترکان خانگی در دنیا ۹۰۰ کیلووات است در ایران این میزان به ۳برابر استاندارد جهانی رسیده است.
شاخص مصرف انرژی در ایران 5 برابر میانگین جهانی است
چندی پیش، حامد حوری جعفری، مشاور مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت شاخص مصرف انرژی را در ایران 9 برابر ژاپن و انگلیس و پنج برابر متوسط میزان این شاخص در جهان اعلام کرد
به گفته جعفری، 99.3 درصد حاملهای اولیه انرژی در ایران نفت و گاز هستند و میانگین سوخت و ضایعات پالایشگاه‌های نفت در کشور نیز 8.5 درصد اما این میزان در دنیا چهار درصد و در برخی کشورها به زیر یک درصد می رسد
تلفات 19 درصدی انرژی در شبکه انتقال برق
مشاور مدیرعامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت شاخص مصرف انرژی، میانگین بازده کل در نیروگاه‌های حرارتی ایران را نیز 36.3 درصد عنوان کرد در حالی که همین شاخص در دنیا 45 درصد و برای نیروگاه‌های سیکل ترکیبی 55 درصد است.
مسئول هماهنگی قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی متوسط تلفات انرژی را در شبکه انتقال برق ایران را نیز 19 درصد اعلام کرد که البته به‌دلیل بهسازی اعلام می‌شود این تلفات تا 15 درصد کاهش یافته، اما همین متوسط تلفات انرژی برای شبکه برق استاندارد اروپا 7.5 تا 8 درصد است.
به گفته جعفری، در بخش مصرف نهایی انرژی، میانگین مصرف در بخش ساختمان و مسکن ایران نیز به ازای هر مترمربع در سال حدود 500 کیلووات ساعت اما این رقم در دنیا 160 کیلووات ساعت است.
نسبی بودن قیمت‌ها؛ مشکل اساسی اقتصاد ایران
جمشید پژویان، اقتصاددان، با تاکید بر اینکه اجرای درست طرح هدفمندی یارانه‌ها می‌توانست حداقل مشکل جدی اقتصاد ایران در حوزه مصرف انرژی را رفع کند، می‌گوید: قیمت‌های نسبی، یکی از مشکلات اساسی و جدی در اقتصاد کشور ماست که بدترین کارکرد آن، دادن علایم غلط به اقتصاد است. در این مقوله، نسبی بودن قیمت حاملهای انرژی، مهمترین بحثی است که وجود دارد؛ علایم غلطی که قیمت غیرواقعی حاملهای انرژی به کل اقتصاد ایران داده باعث می‌شود برای مطبوع کردن دمای خانه، به جای تنظیم سیستم حرارتی به باز کردن پنجره متوسل شویم.
پژویان معتقد است همین علامت‌دهی غلط قیمت‌های نسبی است که باعث شده همه صنایع ایران و تولیدات این صنایع انرژی‌بر باشند و در نهایت، مصرف کننده نیز وقتی برای خرید یک کالای انرژی‌بر اقدام می‌کند، توجهی به میزان مصرف انرژی محصول نداشته باشد در حالی که در کشورهای پیشرفته اولین مساله که هنگام خرید این محصولات سراغ می‌گیرند میزان مصرف آن است.
وضعیت بالای مصرف انرژی در ایران به‌گونه‌ای است که مدیردفتر مطالعات بهره‌وری انرژی بخش ساختمان و لوازم خانگی سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا) می‌گوید: نتایج آزمون تعیین مصرف انرژی دستگاه‌های فرسوده نشان می‌دهد که با تعویض ایخچال‌های فرسوده، حدود 55 درصد در مصرف انرژی یخچال‌ها صرفه جویی می‌شود.
به گفته سعید امانی با تعویض هر یخچال فرسوده با یک یخچال جدید دارای راندمان بالا، به طور میانگین مصرف انرژی سالانه هر یخچال برای یک خانوار از 866 به 387 کیلووات ساعت کاهش پیدا می‌کند.
طرح تعویض یخچال فرسوده با نوع راندمان بالا، از سال گذشته در دستور کار قرار گرفت و دوره آزمایشی آن اجرایی شد؛ در این طرح، یخچال فرسوده از متقاضیان تحویل گرفته شده و یخچال جدید با تسهیلاتی ارزان قیمت به آنها تحویل داده می‌شود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو، امانی می‌گوید: با درنظر گرفتن تعداد کل یخچال‌های تعویض شده در این طرح ( 2 هزار و 280 دستگاه)، در مجموع سالانه حدود یک هزار و 100 مگاووات ساعت در مصرف انرژی برق کشور صرفه جویی شده که این میزان صرفه جویی معادل کاهش تولید سالانه یک هزار و 400 تن گاز دی‌اکسید کربن (CO2 ) است.
مدیردفترمطالعات بهره وری انرژی بخش ساختمان ولوازم خانگی ساتبا گفت: تجارب موجود نشان می‌دهد که برخی از خانواده‌‌ها بعد از خرید یخچال فریزر جدید، همچنان وسایل قدیمی خود را در مکانی دیگر به برق زده و روشن نگه م دارند، که بیشتر، مواد غذایی غیرضروری و مازاد بر نیاز خود را در آن نگهداری می‌کنند.
وی تاکید کرد: این امر باعث می‌شود مصرف برق وسیله جدید به مقدار مصرف قبل افزوده شود و اگرچه وسیله جدید دارای رتبه انرژی بالاتر و مصرف انرژی کم تری است، ولی درمجموع مصرف برق افزایش پیدا می کند.
امانی گفت: در اجرای این طرح ازسوی ساتبا پیش بینی شده تا متقاضی در مرحله دریافت یخچال فریزر جدید، الزاما یخچال فریزر قدیمی خود را تحویل داده تا وسیله فرسوده به شیوه مطمئنی اسقاط و امحا شود.