شاخص‌های ارزیابی نظام مالیاتی ایران نظیر سهم پایین مالیات‌ها از تولید ناخالص داخلی و منابع تأمین بودجه، فشار مالیاتی بر شرکت‌ها در بخش مالیات‌های مستقیم و تمرکز بر مالیات بر واردات در بخش مالیات‌های غیرمستقیم، بیانگر آن است که نظام مالیاتی کشور از ساختار مطلوبی برخوردار نیست.
مهدی پازوکی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت مالیات است؛ طبق قانون برنامه چهارم، پنجم و ششم توسعه، دولت باید پول نفت را صرف پروژه‌های زیربنایی و بین نسلی انجام دهد. بودجه جاری کشور باید از طریق مالیات تأمین شود.»
پازوکی تصریح می‌کند: «در همه جای دنیا، به‌خصوص در دولت‌های توسعه‌خواه، مالیات منبع اصلی درآمد و محل تأمین مخارج جاری است. در ایران، به دلایل متعدد تاریخی، فرهنگی، ساختاری و سیاسی هنوز مالیات منبع اصلی هزینه جاری دولت‌ها نیست.»
چرا؟ او درباره دلیل این مسئله توضیح می‌دهد: «در دنیا و در اقتصادهایی مشابه ما نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی، حدود 20-25 درصد GDP است ولی در ایران این نسبت حدود 7.5 درصد است.»
او ادامه می‌دهد: «فرار مالیاتی و معافیت‌های مالیاتی در ایران به‌شدت بالاست. راهکار توسعه کشور، فقط افزایش گستره مالیاتی است. در شرایط امروز اقتصاد ایران، مشکلات حوزه تولید و رکود حاکم بر بازار، افزایش نرخ مالیاتی به هیچ سیاست درستی نیست. باید جلوی فرار مالیاتی را گرفت و گستره مالیاتی را روی همه مردم باز کرد.»
پازوکی تأکید می‌کند: «من معتقدم ایران بهشت پولدارهاست؛ یعنی خیلی‌ها در ایران در سایه فرار مالیاتی یا معافیت مالیاتی به ثروت‌های کلانی دسترسی دارند. اگر این گروه در کشورهای توسعه‌یافته فعالیت می‌کردند هرگز نمی‌توانستند به چنین امتیازی دست یابند.»
به گفته پازوکی، ما با استفاده تجارب بشری و دانش کارشناسی، سیستم مالیاتی کارایی را طراحی و اجرا کنیم؛ همین نمونه موفق را در حوزه گمرک تجربه می‌کنیم. یا در حوزه مالیات کشورهای توسعه‌یافته مثل کشورهای اسکاندیناوی، کشورهای اتحادیه اروپا، ژاپن و کانادا سیستم مالیاتی کارایی دارند و این سیستم خیلی خوب پاسخگوی نیاز دولت‌هاست.
او می‌گوید: «در دنیای پیشرفته با روش و مدیریت سنتی نمی‌توان جامع صنعتی و فوق صنعتی را مدیریت کرد. لذا ضرورت طراحی سیستم مالیاتی کارا بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. باید توسط این سیستم گستره مالیاتی افزایش یابد و همچنین شفافیت در این سیستم بالا باشد.
استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی ادامه می‌دهد: «اگرچه در این سال‌ها درآمدهای دولت از محل وصول مالیات‌ها بیشتر شده ولی هنوز بیش از 50 درصد بودجه جاری کشور از درآمدهای نفتی تأمین می‌شود. درامدهای حاصل از نفت به‌هیچ‌وجه نباید صرف هزینه جاری دولت شود؛ ما باید بدانیم که منابع نفتی به پایان خواهد رسید. باید برای نظام مالیاتی کشور چاره‌جویی جدی انجام شود.»
به گفته پازوکی، در بین انواع درآمدهای دولت، مالیات قابل‌قبول‌ترین و مناسب‌ترین نوع آن ازنظر اقتصاد یاست. مالیات به‌عنوان ابزار کارآمد در جهت اجزای سیاست‌های اقتصادی، اعم از توزیعی و مالی و حتی هدایت اقتصاد در مسیر اهداف کلان اقتصادی مانند تثبیت اقتصادی، ایجاد اشتغال، رشد اقتصادی و بهبود رفاه اجتماعی است. برای همین نظام مالیاتی کارآمد از ضروریاتی است که باید دولت دوازدهم در پی آن باشد.