تولید شکر در کشور به یک‌میلیون و 650 هزار تن رسید؛ این حجم از تولید در طول 120 سال گذشته بی‌سابقه بوده است. شکر محصولی استراتژیک برای کشور، بارها از محل واردات تأمین‌شده است اما با تولید قابل‌توجه چغندرقند در سال گذشته و فراوری آن، می‌توان انتظار داشت که عمده نیاز داخل از طریق تولید ملی تأمین شود.
بهمن دانایی، دبیر انجمن صنفی کارخانه‌های قند و شکر ایران در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران می‌گوید: «تولیدکنندگان شکر فراز و نشیب زیادی را در 10 سال اخیر، در حوزه کار خود دیده‌اند؛ ما می‌توانیم با توجه به توان بالقوه کشور، روزی تمام نیازهای داخلی را با تولید ملی پاسخ گوییم.»
دانایی ادامه می‌دهد: «از سال 1380 تلاش برای خودکفایی در حوزه شکر آغاز شده بود؛ آن زمان مهندس محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی بود؛ او خودکفایی در حوزه شکر را در دستور کار خود قرار دادند.»
دانایی به آمار تولید شکر در پایان سال 1384 اشاره می‌کند: «در پایان دولت هشتم، تولید شکر به یک‌میلیون و 270 هزار تن رسید. اما با استقرار دولت نهم و دهم بحث واردات شکر شدت گرفت. به‌نحوی‌که در سال 1385 که 600 هزار تن شکر نیاز داشتیم، واردات به 2.5 میلیون تن شکر رسید.»
به گفته دانایی همین استراتژی باعث شد که شکر تولیدی کارخانه در انبارها بماند، تسویه‌حساب کشاورزان چغندرقند با تأخیر انجام شود. در همین دوره رشد تولید سیر نزولی پیمود. سال 1388 این حجم تولید به حدود 550 هزار تن رسید.
او به سال 1392 و سیاست‌های دولت یازدهم درباره تولیدات کشاورزی اشاره می‌کند: «در سال 1392 با روی کار آمدن دولت یازدهم و بازگشت مهندس حجتی به وزارت خانه، او کار نیمه‌تمام خود را پیگیری کرد. کار نیمه‌تمام حجتی، خودکفایی گندم، شکر و حوزه‌های دیگر تولید کشاورزی بود.»
نتیجه این سیاست‌ها از چه زمانی شروع شد؟ دانایی پاسخ می‌دهد: «از سال 1393 رشد خیلی خوبی در حوزه تولید شکر دیده می‌شود. در سال 95 به یک‌میلیون و 650 هزار تن شکر دست پیدا کردیم؛ یعنی در حدود 75 درصد مصرف شکر به خودکفایی رسیده‌ایم. امیدوارم به 1800 هزار تن برسیم.»
او به جشن ملی تولید شکر اشاره می‌کند که قرار است در هشتم مردادماه در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران برگزار شود: «نتیجه این سیاست‌ها باعث شد که این آمار، ارقام و موفقیت‌ها را با برگزاری جشن ملی تولید شکر اطلاع‌رسانی کنیم. هدف از این جشن اعلام این است که کشور این توان بالقوه را در حوزه تولید شکر دارد.»
برزیل بزرگترین صادر کننده شکر
واردات شکر از کدام کشورها انجام می‌شود؟ دانایی می‌گوید: «شکر معمولاً از برزیل وارد کشور می‌شود. برزیل بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده شکر در جهان است.»
او ادامه می‌دهد: «قبلاً تعرفه جزئی برای شکر وارداتی می‌گذاشتند برای همین شکر وارداتی ارزان‌تر از شکر تولید داخل بود ولی در این چهار سال، مهندس حجتی با توجه با اختیاراتی که از «قانون تمرکز اختیارات کشاورزی» در وزارت جهاد کشاورزی دارند واردات را محدود کردند. او به‌قدری به واردات اجازه داد که گپ تولید و نیاز مرتفع شود.»
به گفته دانایی، نتیجه این سیاست باعث شد که شکر اضافه بر نیاز به کشور وارد نشود و واردکننده‌ها بر اساس نرخ مصوب، کالا را به بازار ارائه دهند. این تعادل میان تولید و واردات کمک بزرگی به تولیدکننده‌ها بود تا از سرنوشت محصول خود مطمئن شوند.
واردات در دولت دهم بی‌سابق بود
آمار واردات در دولت نهم و دهم چقدر است؟ دانایی می‌گوید: «آمار گمرک نشان می‌دهد در دولت نهم و دهم، 12.5 میلیون تن شکر به کشور وارد شد و حدود 5.5 میلیارد دلار ارز خارج شد. درحالی‌که در چهارساله دولت یازدهم. 2.2 میلیون تن واردات شکر داشتیم و حدود 870 میلیون دلار ارز خارج شد. این مقایسه برای تولیدکننده‌ها شکر در کشور خیلی معنادار است. در این دوره هم کشور به سمت خودکفایی حرکت کرده و هم اشتغال در این حوزه به ثبات رسیده است.»
تولید شکر در 17 استان
در کدام‌یک از استان‌های کشور تولید شکر انجام می‌شود؟ دانایی پاسخ می‌دهد: «این کارخانه‌ها در 17 استان کشور مستقر است. بالاترین تولید نیشکر در خوزستان است؛ در استان آذربایجان غربی چغندرقند تولید می‌شود. سومین تولیدکننده شکر خراسان رضوی است.
ثبات سیاست‌گذاری لازم است
مهم‌ترین مشکلات این حوزه کدام است؟ دانایی عدم ثبات سیاست‌گذاری‌ها را مهم‌ترین مشکلات این حوزه می‌داند. در صورت ثبات سیاست‌ها، کمترین میزان مشکلات را داریم.
دولت و نهادهای عمومی غیردولتی در شکر مستقرند
بخش خصوصی در حوزه تولید قند و شکر چه سهمی دارد؟ دانایی پاسخ می‌دهد: «الان تعدادی از بانک‌ها و نهادهای عمومی غیردولتی در این حوزه فعال هستند. اما همه بنگاهداری مطلق می‌کنند. سیاست دولتی و نهاد عمومی غیردولتی در صنعت قند حاکم نیست. روند کار به شیوه سیاست‌های بخش خصوصی است. یعنی افکار حاکم بر این حوزه دولتی نیست. در صنعت قند روحیه بنگاهداری حاکم است.»
او به مثلاً شرکت توسعه نیشکر اشاره می‌کند که در اختیار بانک صادرات و بانک ملی است. بانک‌ها به‌شدت به دنبال سود خود هستند و حرکت آن‌ها بیشتر سودآفرینی، حفظ بازار و رقابت است.
صادرات شکر در آینده
با توجه به هدف‌گذاری در حوزه تولید شکر، آیا برنامه برای صادرات آن وجود دارد یا نه؟ دبیر انجمن صنفی کارخانه‌های قند و شکر ایران می‌گوید: «هنوز کشور به حجمی از واردات شکر نیاز دارد ولی قطعاً اگر مازاد نیاز داشته باشیم بازارهای آسیای میانه برای صادرات شکر مناسب خواهد بود.»