حدود سه ماه از تحریم قطر می‌گذرد؛ تحریمی که توسط پنج کشور عربی، شامل عربستان، امارات، بحرین، مصر و لیبی کلید خورد. تهدید قطر از سوی کشورهای عربی، فرصتی است برای بازار ایران. همزمان با تحولات منطقه خلیج فارس و قطع روابط دیپلماتیک برخی از کشورهای عربی با قطری‌ها، این سؤال مطرح بود که آیا ایران می‌تواند به شریک مهم تجاری قطر تبدیل شود؟ وقتی موضوع اختلاف قطر با عربستان و دولت‌های عربی به اوج رسید، جدای از نقش سیاسی ایران در مسائل منطقه‌ای، عده‌ای به دنبال پررنگ شدن تعامل دوجانبه اقتصادی ایران و قطر، تأمل کردند.
از همان زمان شروع تحریم، ایران صادرات کالا به قطر را از راه دریایی و هوایی شروع کرد؛ اگرچه آمارها ارزش دلاری مبادلات برون‌مرزی ایران و قطر را بسیار پایین و حداقلی می‌خوانند اما در این میان این فرصت برای ایران فراهم است تا در کنار سایر رقبا، سهم خود را در مبادلات غیرنفتی با قطر به‌خصوص در گروه کالاهایی چون چدن، آهن، فولاد، محصولات شیمیایی آلی، گچ، آهک، سیمان، محصولات لبنی و دیگر محصولات غذایی افزایش دهد. در کنار این موارد، همکاری در حوزه انرژی، سرمایه‌گذاری‌های مشترک، جذب سرمایه‌های سرمایه‌گذاران قطری، تعاملات دوجانبه بخش خصوصی ایران و قطر، فعالیت در حوزه کشاورزی و توسعه تعاملات گردشگری از دیگر زمینه‌های همکاری با قطری‌ها به حساب می‌آید.
جمال رازقی‌جهرمی، رئیس اتاق شیراز در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران می‌گوید: «باید دولت به وظایف خود عمل کند و بخش خصوصی هم وظایفی دارد؛ اما آنچه مشخص است، این است که مشکلات جدی بر سر راه تجارت ایران با قطر قرار گرفته است.»
رازقی جهرمی عضو هیات مدیره کانون عالی کارفرمایان معتقد است: «مشکلات صادرات یا به طور کلی روابط اقتصادی با قطر در چند سطح قابل بررسی است؛ هزینه حمل و نقل، بسته بندی محصولات، نبود یک استراتژی منسجم صادراتی و بروکراسی‌های اداری.»
او از بخش خصوصی شیراز می‌گوید که با اجاره هواپیمای «کارگو» صادرات هوایی به قطر را انجام می‌دهند؛ ولی هزینه نگهداری، پارکینگ و حمل بار بسیار بالاست؛ طوری که بخش خصوصی توان پرداخت این هزینه‌ها را ندارد.
به گفته عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران دولت باید در زمینه حمل و نقل به بخش خصوصی سوبسید دهد. اگر واقعاً ایران قصد دارد که در بازار قطر نقش جدی ایفا کند باید از بخش خصوصی خود، حداقل در گام اول حمایت جدی داشته باشد.
استراتژی بخش خصوصی چه باید باشد؟ رازقی جهرمی پاسخ می‌دهد: «بخش خصوصی باید کالای با کیفیت و با بسته بندی مناسب ارئه دهد. بازار قطر کالای لوکس و گران را پذیراست نه کالای فله‌ای و ارزان قیمت؛ راهی که ما به دلیل قیمت بالای حمل و نقل و هزینه تمام شده تولید در پیش گرفته ایم.» او به حمل بار با لنج اشاره می‌کند: «اگر هندوانه‌های ایرانی به دلیل نوع بسته‌بندی برگشت داده می‌شود در عوض محصولات ترک یا آمریکایی با قیمت بالا و بسته‌بندی لوکس، جای این کالاها را گرفته است.»
او به بروکراسی‌های زاید هم نگاهی انتقادی دارد: «همین چند روز قبل شنیده شد که در شیراز گمرک برای صادرات محصولات لبنی مجوز صادر نمی‌کند؛ یا اینکه وزارت صنعت، معدن و تجارت با وزارت جهاد کشاورزی درباره متولی بودن این مسئله اختلاف نظر دارند. همین اختلاف‌ها باعث شده که مجوز صادرات لبنیات داده نشود. این همان مسئله‌ای است که ما باید بگوییم راه و اصول تجارت خارجی را هنوز نیاموخته‌ایم. تجارت با سرعت همراه است نه با بروکراسی زاید.»
رئیس اتاق شیراز می‌گوید: «سیاست باید به کمک اقتصاد بیاید نه اینکه سیاست برای اقتصاد مانع تراشی کند؛ ما باید بتوانیم از روابط مثبت سیاسی خود به نفع گسترش بازارهای اقتصادی بهره بگیریم.»
آیا ایران می‌تواند به شریک مهم تجاری قطر تبدیل شود؟
با توجه به میزان واردات قطر و تأمین نیاز این کشور از کشورهای عربی که این روزها قطر را تحریم کرده‌اند، فرصت‌های جدیدی برای ورود به بازار قطر در اختیار سایر شرکای تجاری آن قرار گرفته است. ایران نیز یکی از کشورهایی است که می‌تواند در کنار ترکیه و عمان از این فرصت استفاده کند. اما ایران تجربه مشابه‌ای را بین ترکیه و روسیه در پیش دارد و در آن زمان نتوانست از فرصت پیش‌آمده برای اقتصاد خود بهره بگیرد. اگرچه روسیه هم در این مسیر سنگ‌اندازی زیادی می‌کرد و این فرصت به‌دلیل وجود برخی چالش‌ها از بین رفت و صادرکنندگان ایرانی نتوانستند از فرصت طلایی به‌دست‌آمده استفاده کنند.
رازقی‌جهرمی معتقد است: «اختلاف قطر با کشورهای عربی، تا ابد ادامه نخواهد داشت، ما باید از این فرصت پیش آمده بهترین بهره را می‌بردیم ولی در عمل اینگونه نبود. همان اتفاقی که در گذشته درباره روسیه افتاده بود در اینجا هم در حال تکرار شدن است.»
حال با توجه به ائتلافی که علیه قطر در بین برخی از کشورها شکل گرفته، بازاری کوچک‌تر از بازار روسیه پیش روی ایرانی‌ها قرار دارد و فرصتی دیگر برای صادرکنندگان مهیا شده است. قطر چهاردهمین شریک تجاری ایران است. اما پتانسیل خوبی برای افزایش مراودات تجاری بین دو کشور موجود است.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران می‌گوید: «ایران ارسال کالا به قطر را شروع کرده است؛ بوشهر، شیراز، بندر لنگه، اصفهان در ردیف اولین جاهایی است که برای تأمین نیاز قطر اقدام کرده است؛ اما اید موانع بر سر راه تجارت با قطر بر سرعت مرتفع شود؛ زیرساخت‌ها در این حوزه نیاز به بازنگری دارند.»
بازار قطر فرصتی برای اقتصاد ایران است، نباید این فرصت طلایی از دست برود؛ باید برای حفظ این بازار تصمیم جدی گرفت.