چابهار، به آفتابش معروف است و چهار بهار بودنش؛ شهری در منتهی‌الیه جنوب شرقی ایران، آرام‌گرفته بر کرانه اقیانوس، با مردمانی که لباس بلوچی سفید و آسمانی می‌پوشند و چنان مهمان‌نوازند که در خیال آدمی هم نمی‌گنجد اینجا، منطقه‌ای محروم و توسعه‌نیافته باشد.
حالا اما، قرعه توسعه به نام چابهار و مردمان نجیبش خورده و مقرر شده است سواحل آرام مکران، محور توسعه باشد و بندر شهید بهشتی چابهار، دروازه آن؛ بندری که طرح توسعه آن از سال 1352 در دستور کار قرار گرفته و پس از فراز و نشیب بسیار، امروز حسن روحانی، رئیس دولت دوازدهم روبان افتتاح آن را قیچی می‌کند.
به گزارش پایگاه خبری اتاق ایران، نکته قابل‌توجه در بندر شهید بهشتی چابهار، به‌عنوان یگانه بندر اقیانوسی ایران این است که خارج از خلیج‌فارس و تنگه هرمز قرار گرفته و با محدودیت‌هایی که یک بندر داخل خلیج‌فارس می‌تواند با آن روبرو باشد، بیگانه است.
این بندر استراتژیک، در سال‌های 60 تا 62 نیز که بنادر مهم کشور در شرایط جنگی به سر می‌بردند، تنها بندری بود که توانست رگ حیات کشور را با مهیاکردن امکان واردات و صادرات زنده نگه‌دارد؛ در آن سال‌ها یک اسکله نصب سریع، توسط شرکت سنگاپوری در این منطقه ایجاد و تخلیه کالاهای اساسی مورد نیاز کشور به این سامان سپرده شد.
پس از سال‌های جنگ اما؛ در سال1384 بود که بر اساس مصوبه هیأت وزیران، طرح توسعه بندر شهید بهشتی با عنوان دروازه توسعه محور شرق دوباره در دستور کار قرار گرفت و دو سال بعد، در سال1386، با به پایان رسیدن مطالعات مربوط به این طرح توسعه، سازمان بنادر و دریانوردی یک مناقصه بین‌المللی برگزار کرد تا پیمانکار عملیات اجرایی فاز یک توسعه بندر شهید بهشتی مشخص شود.
در آن برهه، قرارگاه خاتم‌الانبیا اجرای این پروژه را با اعتبار 341میلیون دلار بر عهده گرفت و دست‌به‌کار شد اما بنا بر اظهارات بهروز آقایی، مدیرکل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان، محدودیت‌های تحریم سرعت کار را کاهش می‌داد به‌گونه‌ای که برای دور زدن تحریم به‌منظور وارد کردن تجهیزات جزئی مورد نیاز بندر، باید از چند واسطه استفاده می‌شد.
آقایی، حالا از ورود بی‌واسطه تجهیزات به بندر شهید بهشتی چابهار خبر می‌دهد؛ تجهیزاتی که برخی از آنها به‌صورت مشترک بین ایران و آلمان ساخته می‌شوند.
به گفته او تاکنون نزدیک به یک میلیارد دلار در بندر شهید بهشتی چابهار سرمایه‌گذاری شده است که اقلام عمده آن شامل 300 میلیون دلار از محل منابع داخلی سازمان بنادر و دریانوردی، 403 میلیون دلار به‌صورت مشترک از محل صندوق توسعه ملی و سازمان بنادر، 150 میلیون دلار سرمایه‌گذاری از محل فاینانس دولت هند و 85 میلیون دلار در قالب BOTبا هندی‌ها بوده است.
بی‌رقیب‌ترین بندر منطقه
مدیرکل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان، بندر شهید بهشتی چابهار را سوپاپ اطمینان بنادر کشور لقب می‌دهد که از امروز رسماً اعلام وجود می‌کند و قرار است دروازه دسترسی افغانستان و همسایگان شمالی ایران (کشورهای CIS) به آب‌های آزاد باشد.
به گفته او، آنچه این بندر را بی‌رقیب می‌کند، 3شاخصه امنیت، نزدیکی و ارزانی ترانزیت از مسیر این بندر و کریدوری است که در پس‌کرانه آن قرار دارد؛ محاسبات نشان می‌دهد که هزینه حمل هر کانتینر کالا از بندر چابهار به مقصد افغانستان، هزار دلار نسبت به مسیر پاکستان و 1.5میلیون تومان ارزان‌تر از مسیر بندر شهید رجایی تمام می‌شود.
از سوی دیگر رونق ترانزیت از بندر چابهار به سمت کشورهای افغانستان و CIS کسب‌وکار این منطقه محروم را نیز رونق می‌بخشد. برآوردهای مقدماتی اثرگذاری شگفت‌انگیز ترانزیت از این مسیر را تأیید می‌کند. به‌عنوان نمونه، هندوستان قرار است حدود یک‌میلیون و 100هزار تن گندم از مسیر بندر و کریدور چابهار به افغانستان ترانزیت کند که کل این محموله در قالب 47هزار کانتینر ترانزیت خواهد شد.
مدیرکل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان می‌گوید: در نخستین گام، به‌واسطه این ترانزیت باید 47هزار تریلر، این 47هزار کانتینر را حمل کنند و جدای از اشتغال‌زایی و ایجاد ارزش‌افزوده‌ای که از این محل محقق می‌شود، برآوردهای مقدماتی نشان می‌دهد که تردد این وسایل در حوزه حمل‌ونقل جاده‌ای سیستان و بلوچستان، گردش مالی رستوران‌های این استان را حدود 5میلیارد تومان افزایش می‌دهد.
این در حالی است که ظرفیت بندر چابهار قبل از افتتاح فاز اول توسعه بندر شهید بهشتی 2.5میلیون تن بوده و فعلاً با افتتاح فاز نخست به 8.5میلیون تن رسیده که در همین فاز به 15میلیون تن می‌رسد. ضمن اینکه در ادامه مقرر شده ظرفیت این بندر فاز دوم توسعه به 27میلیون تن و تا فاز پنجم به 83 میلیون تن در سال افزایش یابد و روند توسعه این منطقه و کل کشور را شتاب بخشد.
عملیات اجرایی و توسعه‌ای انجام شده در بندر شهید بهشتی
بر اساس این گزارش، در عملیات اجرایی فاز یک توسعه بندر شهید رجایی، 5هزار و 30 متر دایک حفاظتی دورتادور محوطه بندر ایجاد شده است که محیطی بالغ‌بر 203 هکتار را محصور می‌کند.
این محیط 203 هکتاری که اکنون به محوطه بندر شهید بهشتی محسوب می‌شود با استفاده از 158 میلیون مترمکعب لایروبی حوضچه آرامش بندر پر و استحصال شده است.
از سوی دیگر، با استفاده از 1.5میلیون تن سنگ، هزار و 470 متر موج‌شکن در این بندر ایجاد شده که حوضچه آرامش 300 هکتاری این بندر را شکل می‌دهد که در مقابل امواج 10.5 متر نیز وضعیت آن باثبات و آرام باقی می‌ماند. آبخور این حوضچه آرامش به 16.5 متر می‌رسد و کشتی‌های بزرگ 100هزار تنی با درافت 16 متر را پهلو می‌دهد.
بندر شهید بهشتی چابهار به‌واسطه آبخور 16.5 متری، در جرگه بنادر بزرگ دسته‌بندی می‌شود و ازآنجاکه در فرایند ساخت آن، 32هزار کلونی مرجانی با حفظ حیات، از محل فعلی بندر به فاصله 5 کیلومتری آن منتقل شده‌اند، جزو بنادر سبز نیز محسوب می‌شود.
تجهیزات نصب‌شده در بندر
بر اساس اطلاعات منتشرشده از سوی سازمان بنادر و دریانوردی، تاکنون 10 دستگاه جرثقیل ساحلی با تناژ 36 تا 140 تن و 7 دستگاه ریچ استکر 45تن در بندر شهید بهشتی چابهار نصب‌شده ست.
13 دستگاه جرثقیل محوطه‌ای با تناژ 25 تا 130 تن و 2دستگاه مکنده غلات با ظرفیت 600تن در ساعت نیز از دیگر تجهیزات نصب‌شده در این بندر هستند.
همچنین 14 دستگاه لیفتراک 3 تا 45 تن نیز وارد محوطه بندر شده و حمل و جابجایی کانتینرهای ورودی و خروجی بندر بر عهده آنها گذاشته شده است.
این بندر اقیانوسی، 15 پست اسکله به طول 3 کیلومتر دارد و ظرفیت ترمینال کانتینری آن نیز به 740هزار TEU می‌رسد.
این بندر پس از کامل شدن روند توسعه، دارای 33هزار و 300 مترمربع انبار ملکی خواهد بود و ترمینال مسافری آن نیز با 4هزار مترمربع مساحت، به‌طور هم‌زمان بیش از 600نفر ظرفیت خواهد داشت.
بر اساس این گزارش، مساحت باراندازهای زیرسازی شده در بندر شهید بهشتی چابهار به 600هزار مترمربع می‌رسد و ظرفیت نهایی فاز یک توسعه این بندر به 15 میلیون تن در سال خواهد رسید؛ ظرفیتی که فعلاً حدود 8.5 میلیون تن آن محقق شده است.
موقعیت بندر شهید بهشتی چابهار
چابهار به‌عنوان محل ایجاد بندر اقیانوسی ایران و سرزمین موج و مرجان، واقع در قلب مکران بلوچستان (به گویش محلی: مَکُّران) و در فاصله 645 کیلومتری جنوب زاهدان مرکز سیستان و بلوچستان از 2 شهر به نام‌های چابهار و نگور، سه بخش مرکزی، دشتیاری و پلان، 6 دهستان و 438 روستا تشکیل شده است.
بندر شهید بهشتی چابهار با قرار گرفتن در شمال اقیانوس هند و شرقی‌ترین نقطه سواحل کشور موسوم به سواحل مکران از نظر جایگاه حمل‌ونقل چندوجهی بین‌المللی در مسیر 2 کریدور شمال - جنوب و شرق - غرب دروازه طلایی ترانزیت به کشورهای GIS ( کشورهای آسیای میانه) و افغانستان به‌حساب می‌آید.
بندر چابهار با بندر کاندلا هند 575 مایل دریایی فاصله دارد و با 6هزار 220 مایل دریایی با بندر هامبورگ آلمان، 5هزار و 970 مایل با بندر روتردام هلند و 5هزار 470 مایل با بندر بیلبائو اسپانیا و 4هزار 135 مایل دریایی با بندر جنوا ایتالیا می‌تواند نقش مهمی را در جابجایی کالا بین کشورهای جنوب شرقی آسیا به اروپا ایفا کند.
با توجه به فاصله 315 مایلی بندر چابهار با بندر شهید رجایی، 560 مایلی با دوحه قطر575 مایل با منامه ، 360 مایل دریایی با دبی ، 235 مایل با فجیره ، 150 مایل با مسقط ، کراچی با 358 مایل و بمبئی با 785 مایل دریایی می‌تواند نقش مهمی را در ترانشیب کالا به این بنادر داشته باشد.
مزایا و قابلیت‌های بزرگ‌ترین بندر اقیانوسی ایران
بندر شهید بهشتی چابهار، با قابلیت پهلودهی به کشتی‌های بزرگ با درافت 16 متر، بزرگ‌ترین بندر اقیانوسی کشور است و به‌واسطه اینکه خارج از خلیج‌فارس و تنگه هرمز قرار دارد، هیچ محدودیتی مواجه نیست.
این بندر، دروازه ترانزیتی کشورهای عضو IORA به کشورهای CISو افغانستان بوده و برای همسایگان شمالی و شرقی ایران، دروازه نزدیک‌ترین مسیر دریایی به کشورهای جنوب شرق آسیا، اروپا و آفریقا محسوب می‌شود.
بندر شهید بهشتی چابهار، بهینه‌ترین بندر برای ترانشیپ بار و کالا عنوان شده که از قابلیت منحصربه‌فرد در بانکرینگ و خدمات‌رسانی به کشتی‌ها برخوردار است و کشتی‌ها می‌توانند با طی کوتاه‌ترین مسیر ممکن، بدون صف انتظار وارد آن شوند و خدمات دریافت کنند.
به گزارش پایگاه خبری اتاق ایران، منطقه مکران و چابهار با دارا بودن بیش از 541 کیلومتر مرز دریایی، دروازه توسعه شرق کشور لقب گرفته و نقش مهمی در کریدور بین‌المللی شمال- جنوب بر عهده دارد.