حدود دو ماه از زمانی که آمریکا برخلاف توافق بین‌المللی تأیید شده در قطعنامه 2231، خروج خود را از برجام اعلام کرد، می‌گذرد.
برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام، توافقی که پس از دو سال دیپلماسی فشرده در تیرماه 1394 به امضای ایران و گروه کشورهای 1+5 رسید، با خروج آمریکا از برجام وارد مرحله‌ای تازه شده است.
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران که بلافاصله پس از اعلام خروج آمریکا از برجام، راهی پکن و مسکو شده بود، از آغاز دور تازه‌ای از مذاکرات میان ایران و کشورهای درگیر در برجام خبر داد و اعلام کرد: با حفظ منافع ایران، در برجام میمانیم.
ظریف که در این سفر به گفت‌وگو با خبرنگاران پرداخته بود از ادامه روند مذکرات، اینار با یک عضو کمتر در گروه 1+5 خبر داد و بیان کرد: گروه 1+4 به‌زودی مشخص می‌کند که چگونه منافع ایران ذیل برجام تضمین و این دستاورد منحصربه‌فرد حفظ شود.
در ادامه، حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران در اولین سفر اروپایی خود پس از اعلام خروج آمریکا از برجام، به سوئیس و اتریش سفر کرد و گفت: قرار است در این سفر با سران اتحادیه اروپا بر سر ارائه بسته پیشنهادی از سوی اروپا به‌منظور حفظ برجام مذاکره کنیم.
جمعه گذشته، شهر وین میزبان وزیران امور خارجه کشورهای چین، روسیه، فرانسه، انگلیس و آلمان به همراه وزیر خارجه ایران و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود تا اولین نشست مشترک وزرای خارجه کشورهای امضاکننده برجام بدون آمریکا برگزار شود.
نشستی که به اعتقاد محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران، یک گام سیاسی روبه‌جلو محسوب می‌شود و اگر اراده سیاسی هم در کنار روش‌های عملیاتی که پیشنهاد داده شد، وجود داشته باشد، می‌توان کارها را بدون هیچ مشکلی پیش برد.
گفته‌های وزیر امور خارجه ایران در حالی است که یک روز قبل از اجلاس وزرای 5 کشور اروپایی در وین، روحانی در تماس با آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان، جزئیات بسته پیشنهادی را مایوس کننده نامید که در آن راهکار عملیاتی و شیوه مشخصی برای ادامه همکاری‌ها وجود ندارد.
حفظ و ارتقای روابط گسترده‌تر اقتصادی در حوزه‌های مختلف با ایران، حفظ و استمرار کانال‌های مؤثر مالی برای تعامل با ایران، تداوم صادرات نفت ، میعانات گازی، محصولات نفتی و پتروشیمی، تداوم روابط حمل‌ونقل دریایی (ازجمله کشتیرانی و بیمه)، زمینی، هوایی و ریلی، حمایت روشن و مؤثر از کنشگران اقتصادی که با ایران تجارت می‌کنند، به‌ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط که شاکله اصلی بسیاری از اقتصادها محسوب می‌شوند، تقویت پوشش‌های اعتبار صادراتی، تشویق سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در ایران، حمایت از کنشگران اقتصادی در سرمایه‌گذاری‌ها و دیگر فعالیت‌های تجاری و مالی که با، یا در رابطه با، ایران انجام می‌دهند ، گرد هم آوردن کارشناسان بخش دولتی و خصوصی ازجمله از طریق تقویت شوراهای تجاری، حمایت عملی از تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران و حمایت از شرکت‌ها در برابر آثار فرا سرزمینی تحریم‌های ایالات‌متحده ازجمله مهم‌ترین تعهدات اتحادیه اروپا باهدف تضمین منافع ایران و حفظ برجام اعلام شد.
به اعتقاد برخی فعالان بخش خصوصی که از مدت‌ها قبل منتظر اعلام جزییات بسته پیشنهادی اروپا برای حفظ برجام بودند، عناوین ذکرشده در نتایج کمیسیون مشترک برجام، صرفا کلیاتی هستند که ضمانت و نحوه اجرا دو حلقه اصلی مفقوده آن است.
در همین زمینه، حسین سلاح ورزی نائب‌رئیس اتاق ایران معتقد است که استفاده از گزاره‌هایی مانند «می‌تواند» یا «اجازه داده می‌شود» که در مفاد این بسته پیشنهادی قیدشده، به تنهایی کفایت نمی‌کند و باید تضمینی برای تحقق مفاد گفته شده، حتی به صورت شفاهی وجود داشته باشد.
نایبرئیس اتاق ایران در گفت‌وگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» توضیح می‌دهد: همانطور که در این توافقنامه بر همکاری و حضور بانک سرمایه‌گذاری اروپا یا فعالیت بنگاه‌های کوچک و متوسط اروپایی در ایران تأکید شده، باید مشخص شود که جزئیات این همکاری به چه شکل پیش خواهد رفت. برای نمونه بانک سرمایه‌گذاری اروپا بر اساس یک برنامه زمان‌بندی مشخص متعهد و مکلف به پرداخت چه مبالغی است.
سلاح‌ورزی همچنین تأکید می‌کند: باید سازوکار لازم از سوی این اتحادیه برای جلوگیری از قطع سوئیفت یا ارتباط بانکی ایران با جامعه بانکی بین‌الملل هم اعلام شود.
نایب رئیس اتاق ایران پیشنهاد می‌دهد: بسته پیشنهادی باید به‌دقت از سوی ایران بررسی شود. در همین راستا نقش بخش خصوصی به‌عنوان مشاور تصمیم گیران، بسیار حائز اهمیت است تا هرگونه ابهام و نارسایی در این بسته رفع شود و از آن مهم‌تر برنامه مشخصی در خصوص نحوه اجرای مفاد قیدشده ارائه شود.
سلاح‌ورزی تصریح می‌کند: این نگاه خوش‌بینانه که خروج آمریکا از برجام بر فرآیندهای اقتصادی و توسعه کشور تأثیری نخواهد داشت، تا حدودی زیادی ساده‌انگارانه است. حتی باوجود حمایتی که در حال حاضر اتحادیه اروپا از برجام و ایران کرده است، نتایج خروج آمریکا از برجام در تلاطمات هفته‌های اخیر نمایان شد. بااین‌حال به نظر می‌رسد ارائه مجموعه‌ای از راهکارهای پیشنهادی توسط اتحادیه اروپا می‌تواند تا حد قابل‌توجهی، تبعات خروج آمریکا از برجام را کنترل کند.
نایب رئیس اتاق ایران می‌گوید: فعالیت بنگاه‌های کوچک و متوسط در ایران با توجه به شرایط فعلی به یکی از دغدغه‌های فعالان اقتصادی تبدیل‌شده و این نگرانی وجود دارد که با توقف فعالیت شرکت‌های بزرگ، این شرکت‌ها نیز از ادامه فعالیت در ایران منصرف شوند در حالی که اگر شرکت‌های کوچک زیر چتر حمایتی اتحادیه اروپا باشند، درخطر تحریم‌ها نخواهند بود.
سلاح‌ورزی در پایان خبر می‌دهد: با انتشار کامل بسته و جزئیات مندرج در آن، با همکاری دولت و وزارت امور خارجه، کارگروه مشترکی در اتاق بازرگانی تشکیل خواهد شد تا پیشنهاد‌ها و اصلاحات لازم اعمال شود.