بازگشت مجدد تحریم‌ها و هراس سرمایه‌گذاران خارجی از تهدیدهای آمریکا، مسئولان و فعالان اقتصادی را به تکاپو انداخته تا به دنبال راه‌های جایگزین برای مواجه با تحریم‌ها باشند. در این میان SMEها یا بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط اروپایی برای تدام همکاری با شرکت‌های ایرانی بسیار موردتوجه قرارگرفته‌اند.
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشور که در سی‌وهفتمین نشست هیات نمایندگان اتاق ایران حضور یافته بود، در پاسخ به نگرانی‌های فعالان اقتصادی از آینده روابط اقتصادی با توجه به خروج آمریکا از برجام، از تشکیل هسته‌ای از شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی که قادر به همکاری با طرف‌های ایرانی هستند خبر داد و تأکید کرد: «در همکاری با اروپا شرکت‌های کوچک و متوسط جایگزین شرکت‌های بزرگ خواهند شد.»
غلامحسین شافعی رئیس اتاق ایران هم که ماه گذشته به فرانسه سفر کرده بود، در دیدار با فعالان اقتصادی اروپایی بر توسعه و گسترش همکاری‌های میان شرکت‌های کوچک‌ومتوسط اروپایی با شرکت‌های ایرانی تاکید کرد.
«پایگاه خبری اتاق ایران» در گفتوگو با فعالان اقتصادی، نظرات آنها را در خصوص شرایط بنگاه‌های کوچک و متوسط داخلی و نقش آنها در تقویت روابط اقتصادی جویا شده است.
به اعتقاد این فعالان اقتصادی، بنگاه‌های کوچک و متوسط باوجود نقشی که در اقتصاد کشور ایفا می‌کنند اما در سیاست‌گذاری‌های دولتی همیشه مورد غفلت قرار گرفته‌اند و باید زیرساخت‌های توسعه این بنگاه‌ها هرچه سریع‌تر فراهم شود.
لاهوتی: از بنگاه‌های کوچک و متوسط حمایت نمی‌شود
محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات می‌گوید: تقویت زیرساخت‌های بنگاه‌های کوچک و متوسط موضوعی بود که از ابتدای دولت یازدهم به دنبال تحقق آن بودیم. متأسفانه زمانی‌که مانعی بر سر روابط اقتصادی نیست، دولت‌ها بنگاه‌های کوچک و متوسط و همچنین بخش خصوصی را که بیشترین سهم در اقتصاد کشور دارند، نادیده می‌گیرند. در این شرایط توجه به صنایعی مانند خودرو یا پتروشیمی معطوف است که اتفاقا در دوران تحریم‌ها آسیب‌پذیرتر از دیگر صنایع هستند.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران با تاکید بر ظرفیت بنگاه‌های کوچک و متوسط داخلی در صنایعی مانند کفش، سنگ‌های زینتی و ساختمان، کاشی، لوازم خانگی و چرم تصریح می‌کند: 80 درصد اقتصاد کشور دولتی است و همیشه سهم 20 درصدی بخش خصوصی واقعی تحت تاثیر فضای این ۸۰ درصد قرار دارد. متأسفانه دولت هم به‌رغم شعارهایی که داده اما در سیاست‌گذاری خود از بنگاه‌های کوچک و متوسط حمایتی نکرده است. دلیل هم این است که دولت بخش دولتی و خصولتی را بزرگ دیده و این تصور را دارد که به‌وسیله این شرکت‌ها می‌تواند به اهداف خود برسد. درصورتی‌که در کشورهای پیشرفته مثل ایتالیا، این SMEها هستند که اقتصاد کشور را می‌چرخانند.
لاهوتی در پاسخ به این سوال که شرایط همکاری بنگاه‌های کوچک و متوسط اروپایی با SMEهای داخلی در دوران تحریم‌ها به چه شکل خواهد بود، توضیح می‌دهد: در همکاری با شرکت‌های اروپایی باید اول از همه بپذیریم که شرکت‌های اروپایی، شرکت‌های خصوصی هستند که از دولت‌ها دستور نمی‌گیرند و از طرفی دولت آنها هم کاملاً مغایر با مفهوم دولتی در ایران است که می‌تواند یک‌شبه تصمیم بگیرد و اجرا کند. بنابراین شرکت‌های کوچک‌مقیاس اروپایی به صورت دستوری اقدام به همکاری با شرکت‌های ایرانی نخواهند کرد.
او تأکید می‌کند: اولین اقدامی که برای همکاری با شرکت‌های کوچک‌ومتوسط اروپایی می‌بایست انجام داد، اعتمادسازی است و همچنین باید این ضمانت را بدهیم که اصل سود سرمایه حفظ خواهد شد. علاوه بر این، باید حامی شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی با شرکت‌های ایرانی باشیم و قوانین را بر اساس شرایط جدید اصلاح کنیم.
احتشام‌زاد: شرایط برای فعالیت بنگاه‌های کوچک و متوسط مناسب نیست
فرهاد احتشام‌زاد نایب رئیس کمیسیون واردات اتاق ایران با بیان این موضوع که متاسفانه تحریم‌های خارجی در کنار تحریم‌های داخلی به بدنه نظام اقتصادی کشور ضربه می‌زند، در گفتوگو با پایگاه خبری اتاق ایران می‌گوید: در شرایط فعلی، امیدی به موفقیت بنگاه‌های کوچک و متوسط نیست. دلیل این موضوع هم تقابل دولت با بخش خصوصی است و ترکیب این دو عامل باعث شده تا نتوانیم از بخش خصوصی انتظار داشته باشیم در فضایی که فاقد زیرساخت‌های مناسب است، به فعالیت خود ادامه دهد. حال این بخش خصوصی می‌تواند شرکت‌های کوچکی باشد که به عنوان نهادهای جدید آسیب‌پذیرتر هستند و نیاز به مراقبت بیشتری دارند.
او ضمن انتقاد از سیاست‌های دولت، بیان می‌کند: در طوفان فعلی اقتصادی امیدی به موفقیت SMEها نیست. برای نمونه در صنعت خودرو 96 درصد بازار در اختیار تولیدکنندگان داخلی است که از همین درصد هم 92 درصد دولتی هستند و تقابل بخش خصوصی با دولتی باعث شده تا شانسی برای بخش خصوصی وجود نداشته باشد. در همین زمینه شاهدیم به بهانه‌های متعدد، بخش خصوصی متحمل هزینه‌های مختلف می‌شود.
احتشام‌زاد ادامه می‌دهد: از آنجا که اقتصاد ما سیاست‌زده است و هر موضوعی با دید امنیت ملی دیده می‌شود، فضا برای حضور بنگاه‌های کوچک و متوسط مناسب نیست تا با توجه به قدرتی که دارند در این بازی سیاسی- امنیتی بتوانند نقشی ایفا کنند.
نایب‌رئیس کمیسیون مدیریت واردات اتاق ایران به مهمترین موانع کسب‌وکار اشاره کرده و می‌گوید: بر اساس گزارشات بین‌المللی، سه عاملی که در سال گذشته مانع کسب وکار شده بود، عبارت است از: محدودیت نقدینگی، بوروکراسی اداری و عدم ثبات قوانین. در حال حاضر شاهدیم که همه این عوامل با شدت قبل در جریان است و شرایط بهتری حاصل نشده است.
مستوفی: ایجاد زیرساخت آماری برای توسعه فعالیت SMEها
فریال مستوفی عضو هیات نمایندگان اتاق ایران معتقد است: بزرگترین معضل بنگاه‌های کوچک و متوسط تامین مالی است. در کنار این مشکل باید به ضعف مدیریتی و همچنین عدم تولید کالاهای رقابت‌پذیر اشاره کرد. این فعال اقتصادی پیشنهاد می‌کند که پلت‌فرمی زیرساختی برای توسعه فعالیت بنگاه‌های کوچک و متوسط ایجاد شود.
مستوفی می‌گوید: در همه جای دنیا بانک‌ها معمولا به شرکت‌های کوچک و متوسط وام می‌دهند در حالی‌که در کشور ما این شرکت‌های بزرگ هستند که بانک‌ها را تخلیه کرده و از آنها تسهیلات دریافت می‌کنند.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران با بیان این نکته که یکی از مهمترین معضلات کشور «ضعف اطلاعاتی و آمار صحیح» است و بنگاه‌های کوچک و متوسط هم از این معضل مستثنی نیستند، ادامه می‌دهد: تهیه زیرساختی اینترنتی که ارایه‌دهنده اطلاعات و آمار صحیح به بنگاه‌های کوچک و متوسط است در همین زمینه راهکار اثربخشی است. ضمن اینکه با رفع موانع و تحریم‌های داخلی می‌توان شاهد توسعه فعالیت SMEها بود.
پورقاضی: SMEهای اروپایی تمایلی به همکاری با SMEهای ایرانی ندارند
مهدی پورقاضی عضو هیات نمایندگان اتاق ایران، معتقد است: همکاری بنگاه‌های کوچک و متوسط اروپایی با SMEهای داخلی بعید است.
این عضو هیات نمایندگان اتاق ایران در توضیح این گفته خود به پایگاه خبری اتاق ایران می‌گوید: موضوعات مرتبط با SMEها به دو بخش تقسیم می‌شود. یکی بخش قوانین و مقررات است که بر اساس آن هیچ SME اروپایی با ایران کار نمی‌کند مگر اینکه روابط بانکی، پروژه‌ها و سایر موارد به خوبی تعریف شده باشد. دومین موضوع این است که آیا زمینه‌های همکاری SMEهای خارجی با بنگاه‌های کوچک و متوسط ایرانی فراهم است؟
او تاکید می‌کند: واقعیت این است که SMEهای اروپایی تمایلی به همکاری با SMEهای ایرانی ندارند. مهمترین دلیل این موضوع هم به دور بودن فضای کاری SMEهای ایرانی از فضای بین‌المللی و عمل کردن جزیره‌ای آنها برمی‌گردد. به ندرت بنگاه کوچک و متوسطی پیدا می‌شوند که در فضای رقابتی عمل کرده باشند. بنابراین، اروپایی‌ها فقط می‌خواهند کالایشان را در ایران بفروشند و همکاری بعید به نظر می‌رسد.
پورقاضی در انتقاد از بنگاه‌های کوچک‌ومتوسط داخلی بیان می‌کند: SMEهای ترکیه یا مالزی در سطح جهانی هستند اما متاسفانه بنگاه‌های کوچک و متوسط ایران در ۴۰ سال اخیر یاد گرفته‌اند که تنها برای خود امتیاز بگیرند و این مساله اصلا برای اروپایی‌ها جذاب نیست.
به اعتقاد این عضو هیات نمایندگان اتاق ایران تا زمانی‌که دولت خودش را مسئول توزیع پول و رانت می‌شناسد نه مسئول بهبود بهره‌وری و رقابتی‌شدن بنگاه‌ها، نمی‌توانیم شاهد توسعه فعالیت SMEهای داخلی باشیم.