مسئله نقض حقوق مالکیت فکری توسط چینی‌ها جزو مهم‌ترین دستاویزهای دونالد ترامپ برای آغاز جنگ تجاری علیه چین در سال گذشته میلادی بود.
مدت‌هاست که چین به سرقت ایده‌های کارآفرینان و مخترعان غربی متهم می‌شود و اخیراً یکی از ستون‌نویسان نشریه آمریکایی وال‌استریت ژورنال مدعی شده بود که چینی‌ها این کار (سرقت ایده‌های غربی‌ها) را برای خود یک وظیفه میهن‌پرستانه تلقی می‌کنند. البته باید اذعان داشت که چنین اتهامات بزرگی اغلب ساده‌اندیشانه هستند.
درست است که دولت چین الگو گرفتن از ایده‌های غربی را ترویج می‌کند و شرکت‌های خارجی فعال در چین را برای واگذاری حق مالکیت فکری تحت فشار قرار می‌دهد اما در سال‌های اخیر حمایت از حقوق مالکیت فکری در چین با سرعتی نجومی پیشرفت کرده است. شرکت‌های چینی امروز بیش از هر زمان دیگری ابداعات خود را به ثبت می‌رسانند و برای حفظ حقوق مالکیت فکری اشتیاق نشان می‌دهند. حتی برخی از مدیران شرکت‌های چینی به‌طور تلویحی از فشارهای آمریکا بر دولت کشورشان در راستای اجرای قوانین مرتبط با حفظ حقوق مالکیت فکری حمایت کرده‌اند.
نقض مکرر و آشکار حقوق مالکیت فکری توسط چینی‌ها در دهه‌های گذشته باعث شده است که بسیاری فکر کنند این رویه هنوز با همان شدت ادامه دارد. عدم رعایت کپی‌رایت نرم‌افزارها و استفاده غیرمجاز از علائم تجاری شرکت‌های دیگر (از جمله شرکت والت دیزنی) زمانی به دفعات در چین اتفاق می‌افتاد. مایکل جردن، بسکتبالیست افسانه‌ای آمریکایی، سال‌ها تلاش کرد تا از درج نامش بر روی محصولات یک شرکت چینی تولیدکننده البسه ورزشی جلوگیری کند. تلاش‌های این بسکتبالیست آمریکایی سرانجام در سال 2016 تا حدی به نتیجه رسید.
چین هنوز هم برای عمل به تعهداتی که در زمان پیوستنش به سازمان تجارت جهانی در سال 2001 به این سازمان سپرده بود، باید راه درازی را بپیماید. دولت چین هنوز هم شرکت‌های خارجی که اقدام به راه‌اندازی کسب‌وکار مشترک (جوینت ونچر) با شرکت‌های دولتی این کشور می‌کنند را مجبور به واگذاری حقوق مالکیت فکری خود می‌کند. اما ذهنیت شرکت‌های چینی در مورد حقوق مالکیت فکری کاملاً در مسیر تغییر قرار گرفته است؛ همان‌طور که شرکت‌های ژاپنی که آنها نیز زمانی ایده‌های آمریکایی‌ها را سرقت می‌کردند، بالاخره تغییر رویه دادند.
از طرفی خود چینی‌ها امروز بیش از سایرین ابتکارات و اختراعاتشان را در پایگاه‌های بین‌المللی به ثبت می‌رسانند. بر اساس آمارهای سازمان جهانی مالکیت فکری، در سال 2017 حدود 44 درصد از اختراعات به ثبت رسیده در جهان مربوط به چینی‌ها بوده است؛ چینی‌ها در سال 2017 دو برابر آمریکایی‌ها ابداعات و اختراعات به ثبت رساندند. از طرفی شرکت‌های چینی بیش از شرکت‌های فعال در سایر کشورهای جهان، یکدیگر را به دلیل نقض حقوق مالکیت فکری تحت پیگرد قرار می‌دهند که این مسئله نشان‌دهنده حساسیت آنها به حقوق مالکیت فکری است؛ چیزی که چند دهه قبل برای آنها مهم قلمداد نمی‌شد.
به گفته مقامات شرکت Rouse که یک شرکت مشاوره حقوقی بین‌المللی است، وقتی شرکت‌های خارجی در دادگاه‌های چین علیه شرکت‌های چینی به دلیل نقض حقوق مالکیت فکری اقامه دعوی می‌کنند، نرخ پیروزی آنها بیشتر از دعاوی مشابهی است که بین خود شرکت‌های چینی اتفاق می‌افتد و غرامت بیشتری نیز به آنها تعلق می‌گیرد. اگرچه مبلغ این غرامت‌ها هنوز با توجه به استانداردهای بین‌المللی چندان قابل‌توجه محسوب نمی‌شوند اما رقم آنها در حال افزایش و نزدیک شدن به استاندارهای بین‌المللی است. علاوه بر این، اخیراً در راستای تقویت نظام قضائی حمایت از حقوق مالکیت فکری، امکان فرجام‌خواهی در دادگاه عالی خلق چین برای چنین پرونده‌هایی فراهم شده است.
جالب اینجاست که اخیراً شرکت‌های چینی نیز با مشکل سرقت ایده‌هایشان توسط سایرین مواجه شده‌اند. یکی از مدیران شرکت علی‌بابا- از بزرگترین شرکت‌های تجارت الکترونیک جهان- می‌گوید با گسترش دامنه فعالیت شرکت‌های چینی به‌ویژه در مناطق جنوب شرق آسیا، این شرکت‌ها نیز شاهد به سرقت رفتن ایده‌های خود توسط دیگران هستند و به همین دلیل دفاع از حقوق مالکیت فکری خود را با جدیت بیشتری دنبال می‌کنند. یکی از مدیران شرکت چینی فوتون موتور (تولیدکننده اتوبوس و خودروهای سنگین) نیز با اشاره به اینکه رونق اقتصاد چین در قیاس با گذشته کاهش یافته است، تأکید می‌کند که در این شرایط نیاز به حفظ حقوق مالکیت فکری در برابر رقبا بیشتر احساس می‌شود.
البته مدیران شرکت‌های چینی همچنان به ضعف‌های نظام حمایت از حقوق مالکیت فکری در این کشور اذعان می‌کنند؛ ضعف‌هایی که به‌ویژه در استان‌های غیرساحلی و غیرمرزی واقع در مرکز این کشور به دلیل دخالت‌های سنگین مقامات استانی برای حمایت از شرکت‌های محلی که محصولات دیگران را کپی می‌کنند، مشهودتر هستند. به همین دلیل است که مدافعان حقوق مالکیت فکری در چین، دلایل آمریکا برای تحت فشار گذاشتن دولت کشورشان را می‌پذیرند و بعضاً اعتراف می‌کنند که اگر فشارهای آمریکا نبود چین تا این حد در زمینه به رسمیت شناختن حقوق مالکیت فکری پیشرفت نمی‌کرد. البته این بدان معنا نیست که آنها با رویکرد تهاجمی و گزافه‌گویی‌های ترامپ در مورد چین –که شاید با هدف سرکوب رشد اقتصادی این کشور باشد- موافقند.
در هر صورت هم عوامل داخلی و هم عوامل خارجی به تغییر رویکرد چین در قبال حقوق مالکیت فکری کمک کرده‌اند. شرکت‌های چینی در آرزوی این تغییرات بوده‌اند زیرا همان‌طور که مدیر یکی از شرکت‌های چینی می‌گوید، هیچ‌کس حتی یک کودک دوست ندارد که دیگران او را دزد خطاب کنند.