عبور فعالیت‌های اقتصادی از دوره انقباض

مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران برای نخستین بار در کشور، استخراج و انتشار شاخص مدیران خرید (PMI) با عنوان شامخ را در دستور کار قرار داده و در پنجمین دوره انتشار این شاخص، شامخ اسفندماه 1397 را منتشر کرده است. این شاخص در اسفندماه سال گذشته 55.36 واحد محاسبه شده که نسبت به شامخ بهمن‌ماه 7.73 واحد (معادل 16.22 درصد) بهبود داشته است.

به گزارش پایگاه خبری اتاق ایران، شامخ یا همان شاخص مدیران خرید (PMI) مقیاسی است که مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران از طریق پاسخ بنگاه‌های نمونه در صنایع مختلف به سؤالات مشخص، استخراج و اوایل هرماه منتشر می‌شود و رونق، رکود یا ثبات کسب‌وکارهای موردبررسی را نشان می‌دهد.

در جریان استخراج این شاخص، اگر عدد شاخص بیش از ۵۰ درصد باشد نشان می‌دهد که اقتصاد درحال‌توسعه است درحالی‌که هر رقمی زیر ۵۰ درصد، از قرار داشتن اقتصاد در شرف انقباض و رکود حکایت دارد.

بر اساس محاسباتی که از سوی مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران برای استخراج شامخ اسفندماه 1397 انجام شده، شامخ این ماه 55.36 واحد بوده که هم نسبت به ماه قبل بهبود قابل‌توجه داشته و هم به محدوده بالای 50 واحد، یعنی وضعیت انبساط اقتصادی رسیده است که از حرکت خروج از رکود بنگاه‌های اقتصادی و پیش‌بینی رونق آنها در ماه‌های آتی خبر می‌دهد.

تحلیل اطلاعات بر اساس شاخص‌ها:

• شامخ کل صنعت

عدد کل شامخ صنعت در اسفندماه برای اولین بار در شش ماه گذشته بیشتر از 50 یعنی رقم 55.36 را ثبت کرده است. این عدد به مفهوم وضعیت رونق نسبی و رو به رشد صنعت در این ماه در مقایسه با ماه قبل است. صنایع 1- تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته، 2-تولید ماشین‌آلات، 3- تولید محصولات لاستیک و پلاستیک، 4- تولید محصولات شیمیایی، 5- تولید چوب، کاغذ و مبلمان، 6- تولید محصولات نساجی، 7- تولید محصولات فلزی، 8- تولید مواد غذایی و 9- تولید محصولات پالایشگاهی به ترتیب بیشترین اثر را در بهبود شامخ در این ماه و سیر صعودی آن به عدد بالاتر از 50 داشته‌اند.

1. شاخص تولید

عدد شامخ تولید روندی مشابه با عدد کلی شامخ طی این پنج دوره داشته است. پس از سه دوره روند نزولی، این شاخص، در دی، بهمن و اسفند روند افزایشی را ثبت کرده است و برای دومین بار این شاخص در چند گروه صنعتی رقم بیشتر از 50 (57.23) را کسب کرده که نشان‌دهنده وضعیت مطلوب تولید در این گروه‌های صنعتی در اسفندماه می-باشد. صنایع 1- تولید چوب، کاغذ و مبلمان، 2- تولید و سائل نقلیه و قطعات وابسته، 3- تولید ماشین‌آلات، 4- تولید محصولات لاستیک و پلاستیک، 5- تولید محصولات شیمیایی، 6- تولید مواد غذایی، 7- تولید محصولات فلزی و 8- تولید محصولات نساجی دارای عدد شامخ تولید بالاتر از 50 هستند. در اسفندماه، صنایع تولید کانی غیرفلزی کمترین میزان شامخ تولید را در بین صنایع مختلف به ثبت رسانده است.

• شاخص سفارشات جدید

شاخص سفارشات جدید در این ماه نیز روند صعودی خود را طی کرده و برای دومین بار عدد شامخ بزرگ‌تر از 50 را (66.81) به ثبت رسانده است. لازم به ذکر است با توجه به افزایش کلی تقاضا در ماه‌های انتهایی سال، روند افزایشی این شاخص در این ماه کاملاً منطقی به نظر می‌رسد. نکته قابل‌توجه در این ماه این است که تمام صنایع منتخب در این ماه عدد شاخص سفارشات جدید بیشتر یا مساوی 50 را به ثبت رسانده‌اند که در بین آن‌ها صنعت تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته بیشترین مقدار یعنی عدد 79.17 و صنعت تولید پوشاک و چرم کمترین عدد یعنی عدد 50 را به ثبت رسانده‌اند.

• شاخص مدت‌زمان تحویل سفارش:

عدد شامخ مدت‌زمان تحویل سفارش در این ماه پس از یک دوره نزولی، دوباره روند افزایشی را ثبت کرده و مانند دی‌ماه، به بالای 50 یعنی 50.52 رسیده است؛ اما همچنان بیشترین عدد شامخ این شاخص متعلق به دی‌ماه با عدد 52.46 بوده است. در بین صنایع منتخب، صنعت تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته بیشترین مقدار عدد شامخ را برای این شاخص به ثبت رسانده که به معنی دیرتر رسیدن تولیدات این گروه به دست مشتریان در این ماه علی‌رغم افزایش قابل‌توجه تولید در این صنعت است.

• شاخص موجودی مواد اولیه:

پس از 2 ماه روند کاهشی عدد شامخ موجودی مواد اولیه در ماه‌های دی و بهمن، در اسفندماه شامخ موجودی مواد اولیه روند افزایشی را ثبت کرده است؛ اما همچنان این عدد زیر 50 یعنی 39.96 است. لازم به ذکر است در اسفندماه، بیشترین عدد شامخ برای موجودی مواد اولیه نسبت به دوره‌های پیشین به ثبت رسیده است. صنایع 1- تولید و سائل نقلیه و قطعات وابسته، 2- تولید چوب، کاغذ و مبلمان و 3- تولید کانی غیرفلزی بیشترین و صنعت تولید مواد غذایی کمترین میزان موجودی مواد اولیه در این ماه را به ثبت رسانده‌اند.

• شاخص میزان استخدام:

با توجه به اینکه عدد شامخ میزان استخدام در شش دوره گذشته همچنان کمتر از 50 بوده است، اما این شاخص در اسفندماه بیشترین مقدار نسبت به ماه‌های گذشته یعنی عدد 47.17 را ثبت کرده است. در بین صنایع منتخب، صنایع نساجی بیشترین عدد میزان استخدام یعنی 54.55 را به ثبت رسانده و صنایع تولید و سائل نقلیه و قطعات وابسته کمترین مقدار میزان استخدام را ثبت کرده است.

• شاخص قیمت خرید مواد اولیه:

روند صعودی عدد شامخ قیمت خرید مواد اولیه که از آذرماه شروع شده بود، در این ماه نیز همچنان روند صعودی خود را حفظ کرد اما این عدد از عدد شامخ مهرماه (87.57) کمتر و عدد 81.67 ثبت شده است. تمامی صنایع منتخب مانند ماه گذشته، عدد شامخ قیمت خرید مواد اولیه را عدد بالاتر از 50 ثبت کرده‌اند که به معنی افزایش قیمت مواد اولیه نسبت به بهمن‌ماه است. صنعت تولید محصولات پالایشگاهی بیشترین و تولید محصولات فلزی کمترین میزان افزایش قیمت مواد اولیه را در این ماه تجربه کرده‌اند.

• شاخص موجودی انبار:

عدد شامخ موجودی انبار کمترین میزان خود را در اسفندماه به میزان 39.10 نسبت به پنج دوره گذشته به ثبت رسانده است. تغییرات در موجودی انبار با تأخیر با تغییرات تولید رابطه عکس دارند. در این شش دوره نیز این رابطه برقرار است. صنعت تولید کانی غیرفلزی بیشترین عدد شامخ برای این شاخص یعنی 60.71 را به ثبت رسانده است. قابل‌ذکر است که این صنعت در این ماه کمترین میزان تولید را نیز به ثبت رسانده است.

• شاخص میزان صادرات کالا:

پس از روند نزولی عدد شامخ صادرات کالا در دی‌ماه، نه‌تنها این عدد در اسفند روند صعودی خود را مشابه ماه گذشته تکرار کرد، بلکه بیشترین مقدار عدد شامخ را نیز در این ماه یعنی 49.33 نسبت به پنج دوره گذشته ثبت کرد. صنایع 1- تولید ماشین‌آلات، 2- تولید محصولات لاستیک و پلاستیک، 3- تولید محصولات پالایشگاهی، 4- تولید محصولات نساجی، 5- تولید کانی غیرفلزی، 6- تولید محصولات فلزی و 7- تولید پوشاک و چرم بیشترین مقدار میزان صادرات کالا در این ماه (عدد شامخ بزرگ‌تر از 50) و صنایع 1- تولید مواد غذایی و 2- تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته نیز کمترین مقدار صادرات را در این ماه به ثبت رسانده‌اند.

• شاخص قیمت محصولات تولیدشده:

این شاخص مانند ماه گذشته، روند صعودی خود را طی کرده و عدد بالاتر از 50 یعنی 62.83 را ثبت کرده است. لازم به ذکر است عدد شامخ این شاخص در مهرماه به بیشترین حد خود (67.32) رسیده بود. در بین صنایع منتخب، تولید محصولات نساجی بیشترین و صنایع 1-تولید چوب، کاغذ و مبلمان و 2- تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته کمترین میزان عدد شامخ را برای این شاخص ثبت کرده‌اند.

• شاخص مصرف حامل‌های انرژی:

با افزایش میزان تولید در این ماه، عدد شامخ مصرف حامل‌های انرژی نیز به بیشترین مقدار خود در شش دوره گذشته یعنی 55.74 رسیده است. صنایع تولید چوب، کاغذ و مبلمان و تولید مواد غذایی بیشترین و صنعت تولید پوشاک و چرم کمترین میزان مصرف حامل‌های انرژی در این ماه را به ثبت رسانده‌اند.

• شاخص میزان فروش محصولات:

عدد شامخ این شاخص برای اولین بار در این شش دوره بیشتر از 50 یعنی 63.65 را به ثبت رسانده است. این عدد با توجه به قرار گرفتن در ماه انتهای سال و افزایش تقاضا برای گروه زیادی از کالاها منطقی به نظر می‌رسد. در ضمن رشد 14.12 واحدی این شاخص نسبت به ماه گذشته بدین معنی است که برخی صنایع مانند 1- تولید چوب، کاغذ و مبلمان، 2- تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته، 3- تولید محصولات نساجی، 4- تولید محصولات فلزی، 5- تولید محصولات لاستیک و پلاستیک، شاهد افزایش بیشتری در میزان فروش محصولات خود در این ماه بوده‌اند.

• شاخص انتظارات تولید:

شاخص انتظارات تولید در این ماه نه‌تنها روند نزولی خود نسبت به ماه گذشته را حفظ کرد، بلکه با عدد 39.40 به کمترین میزان خود در 6 دوره گذشته نیز رسید. این به معنی انتظارات منفی فعالان بخش صنعت برای ماه آینده (فروردین 1398) با توجه به تعطیلی‌های قابل‌توجه در روزهای ابتدایی سال جدید است. بااین‌وجود در بین صنایع منتخب، فقط صنعت تولید کانی غیرفلزی عدد 50 را ثبت کرده و بقیه صنایع عدد زیر 50 را ثبت کرده‌اند.

تحلیل اطلاعات بر اساس گروه‌های صنایع:

• صنایع غذایی:

کاهش موجودی مواد اولیه به کمترین میزان خود در سه ماه گذشته و در مقابل افزایش بی‌رویه قیمت مواد اولیه، بزرگ‌ترین مشکل این گروه صنعتی در این ماه بوده است. افزایش میزان فروش محصولات از یک‌سو و کاهش میزان صادرات محصولات غذایی از سوی دیگر، نشان‌دهنده تمرکز این گروه صنعتی به تأمین نیازهای داخلی کشور البته با قیمت‌های بیشتر از ماه قبل بوده است. با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال، موجودی محصول نهایی در انبار نیز در این گروه عدد کمتر از ماه گذشته را نشان می‌دهد. فعالان اقتصادی در این گروه به‌شدت (25) نسبت به بهبود اوضاع در ماه آینده (فروردین 1398) بدبین هستند.

• صنایع نساجی:

با کاهش نسبی در مشکلات تأمین مواد اولیه و افزایش سفارش‌های جدید مشتریان در این ماه، شاهد به‌کارگیری بیشتر نیروی انسانی و به دنبال آن بهبود وضعیت تولید در این گروه صنعتی نسبت به ماه قبل بوده‌ایم. در اسفندماه، قیمت مواد اولیه در این گروه شاهد افزایش قابل‌توجهی بوده لذا بیشترین میزان افزایش قیمت محصولات نیز در بین تمامی گروه‌های صنعتی با شاخص 3.77 در این گروه رقم خورده است. به دلیل افزایش تقاضا در بازار برای محصولات این گروه در روزهای پایانی سال، افزایش قابل‌توجهی در میزان فروش محصولات این گروه پدید آمده است که باعث شده تا موجودی انبار محصولات نهایی در صنایع نساجی به کمترین میزان ممکن (18.2) در بین تمامی گروه‌های صنعتی برسد. فعالان اقتصادی در این گروه نیز با رقم شاخص 22.7 و کاهش 30 واحدی شاخص انتظارات تولید برای ماه آینده در مقایسه با رقم اسفندماه، انتظار اوضاع بدتری را در ماه آینده (فروردین 1398) برای خود ترسیم کرده‌اند.

• صنایع پوشاک و چرم:

با کاهش رقم شاخص تولید محصولات این گروه که طی ماه‌های گذشته به بیشترین مقدار در بین تمامی گروه‌های صنعتی رسیده بود و تأمین موفقیت‌آمیز (افزایش فروش محصولات و کاهش در مدت‌زمان تحویل سفارش به مشتریان) تقاضای بازار در روزهای پایانی سال، شاهد افت نسبی در رقم شامخ در این ماه و رسیدن آن به کمترین رقم (43.9) در بین صنایع مختلف بودیم. با شروع سال جدید و با تغییر فصل، موجودی انبار کاهش قابل‌توجهی نسبت به ماه گذشته داشته و این گروه رکورددار کمترین میزان سفارش جدید مشتریان با رقم 50 در اسفندماه بود. فعالان اقتصادی در این گروه نیز شاخص انتظارات تولید برای ماه آینده را با کاهش 37 واحدی نسبت به ماه قبل، 22.2 ثبت کرده‌اند که وضعیت تولید در فروردین 1398 را به‌مراتب بدتر از اسفند 97 پیش‌بینی می‌کند.

• صنایع شیمیایی:

طی ماه اسفند در این گروه با افزایش نسبی در به‌کارگیری نیروی انسانی، میزان تولید و میزان سفارشات جدید توسط مشتریان و به‌تبع آن افزایش فروش مواجه بوده‌ایم که این عوامل، رقم شامخ بالای 50 یعنی 57.7 را برای این گروه رقم زده است. بااین‌حال، علی‌رغم افزایش میزان سفارشات جدید توسط مشتریان در ماه اسفند، به دلیل افزایش قابل‌توجه در قیمت مواد اولیه و افزایش مدت‌زمان انجام و تحویل سفارش به مشتریان در ماه اخیر از یکسو و فرارسیدن تعطیلات سال جدید از سوی دیگر، شاخص انتظارات تولید در ماه آینده برای این گروه با رقم 31.3، کاهش 33.52 واحدی را نسبت به رقم ماه قبل نشان می‌دهد که بیانگر پیش‌بینی کاهش شدید تولید توسط فعالان اقتصادی در این گروه برای فروردین‌ماه 1398 است.

• صنایع فلزی:

صنایع فلزی نیز در اسفندماه به مدد افزایش میزان سفارشات جدید مشتریان و کاهش زمان انجام تعهدات، با افزایش تولید مواجه بود و این عوامل باعث شد تا عدد شامخ این گروه (54.3) نیز همانند بهمن‌ماه، همچنان بالای 50 بماند. این گروه صنعتی در این ماه، کمترین افزایش در قیمت خرید مواد اولیه (76.1) را نسبت به سایر گروه‌های صنعتی گزارش داده است. در اسفندماه بهبود جزئی در میزان فروش و صادرات این گروه رخ داده، ولیکن شاخص انتظارات تولید در ماه آینده با رقم (28.3) بیانگر پیش‌بینی کاهش شدید تولید توسط فعالان اقتصادی در این گروه برای فروردین‌ماه 1398 است.

• صنایع لاستیک و پلاستیک:

صنایع لاستیک و پلاستیک نیز در اسفندماه به دلیل افزایش میزان سفارشات جدید مشتریان، افزایش نیروی انسانی و افزایش تولید و کاهش مدت‌زمان انجام و تحویل سفارش (کاهش 10 واحدی)، شاهد افزایش فروش و صادرات محصولات نسبت به ماه قبل و درنهایت در وضعیت رونق نسبی با عدد شامخ 58 بود. بااین‌حال، پس از دو دوره متوالی که شاهد بیشترین میزان صادرات کالا در این گروه صنعتی بودیم، در اسفندماه صنایع لاستیک و پلاستیک جایگاه خود را با فاصله اندک به گروه صنعتی تولید ماشین‌آلات و لوازم‌خانگی داده است. شاخص انتظارات تولید در ماه آینده برای این گروه با رقم 42.9 نشان‌دهنده پیش‌بینی فعالان اقتصادی این گروه برای کاهش جزئی در میزان تولید برای فروردین 1398 است.

• صنایع ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی:

افزایش قابل‌توجه در میزان سفارشات جدید به همراه کاهش مدت‌زمان انجام و تحویل سفارش در این ماه باعث شد تا سیر صعودی تولید و فروش محصولات در اسفندماه نیز ادامه یابد. همچنین این گروه صنعتی بیشترین میزان شاخص صادرات کالا را در بین تمامی گروه‌های صنعتی در این ماه را به نام خود به ثبت رسانده است. همچنین میزان انتظارات تولید نیز برای این گروه کاهش 10 واحدی را نشان می‌دهد. شاخص انتظارات تولید در ماه آینده برای این گروه نیز با رقم 45.5 نشان‌دهنده پیش‌بینی فعالان اقتصادی این گروه برای کاهش جزئی در میزان تولید برای فروردین 1398 است.

• صنایع نفت و گاز و پالایشگاهی:

به دلیل افزایش سفارشات جدید مشتریان در این ماه برای نخستین بار در شش ماه گذشته، شامخ کل این گروه، رقم بالای 50 یعنی 51.1 را به ثبت رساند. مشکل اصلی در این گروه افزایش شاخص قیمت خرید مواد اولیه در این گروه صنعتی بود که در اسفندماه به عدد بی‌سابقه 92.1 رسیده است. به نظر می‌رسد با برطرف شدن نسبی مشکلات مربوط به فروش و صادرات محصولات در این گروه، با رشد قابل‌توجه به میزان 18 واحد در شاخص فروش محصولات این گروه (55.3) مواجه بوده‌ایم که البته کمترین میزان شاخص فروش محصولات در بین تمامی صنایع در اسفندماه است. شاخص انتظارات تولید در ماه آینده برای این گروه نیز با رقم 42.9 نشان‌دهنده پیش‌بینی فعالان اقتصادی این گروه برای کاهش جزئی در میزان تولید برای فروردین 1398 است.

•  صنایع کانی غیرفلزی:

هرچند روند صعودی رقم شامخ این گروه طی سه ماه گذشته در این ماه نیز ادامه داشت ولیکن همچنان این رقم (48.8) زیر 50 و نشان‌دهنده وضعیت رکودی این صنعت طی ماه‌های گذشته بوده است که به نظر می‌رسد بی‌ارتباط با رکود موجود در بخش ساختمان کشور نباشد. علیرغم اینکه کمترین شاخص تولید (39.3) در بین صنایع مختلف در اسفندماه متعلق به صنایع کانی غیرفلزی است، اما همین میزان تولید نیز سهم کمی در افزایش شاخص فروش (57.1) داشته و بیشتر منجر به افزایش شاخص موجودی محصول نهایی در انبارها در این گروه با رقم (60.7) شده که بیشترین رقم شاخص در بین تمامی گروه‌های صنعتی در این ماه است. بااین‌حال فعالان اقتصادی در این گروه بیشترین میزان شاخص انتظارات تولید در ماه آینده بین تمامی گروه‌ها را با رقم 50 به نام خود ثبت کرده‌اند تا حداقل امیدها برای پایداری وضعیت تولید و فروش محصولات برای ماه آینده (فروردین 1398) نیز در این گروه صنعتی حفظ شود.

• صنایع تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته:

 با افزایش سرعت تأمین مواد اولیه کارخانه‌های خودروسازی و به‌تبع آن افزایش شاخص موجودی مواد اولیه (54.2) در اسفندماه که بیشترین رقم شاخص در بین تمامی گروه‌های صنعتی است از یکسو و از سوی دیگر، افزایش بی‌سابقه شاخص میزان سفارشات جدید به رقم 79.2، صنایع تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته با بیشترین مقدار رقم کل شامخ (62.6) در اسفندماه رکورددار بخش صنعت بوده‌اند. بااین‌حال، خودروسازان و صنایع وابسته در این ماه، با داشتن کمترین شاخص به‌کارگیری نیروی انسانی (41.7)، بیشترین شاخص مدت‌زمان انجام و تحویل سفارش (56.3) و کمترین شاخص قیمت محصولات تولیدشده (50) نیز در بین تمامی گروه‌های صنعتی رتبه نخست را کسب کرده‌اند. چشم‌انداز ترسیم شده توسط مدیران این گروه صنعتی در قالب شاخص انتظارات تولید در ماه آینده مشخص شده که با رقم 39.6 نشان‌دهنده کاهش میزان تولید برای فروردین 1398 خواهد بود.

• صنایع چوب، کاغذ و مبلمان:

همان‌طور که از رقم شاخص انتظارات تولید در ماه آینده (76.32) این گروه که در بهمن 1397 پیش‌بینی شده بود هم انتظار می‌رفت، بیشترین شاخص مقدار تولید (67.9)، میزان فروش (78.6) و مصرف حامل‌های انرژی (64.3) در اسفندماه و در بین تمامی گروه‌های صنعتی، به صنایع چوب، کاغذ و مبلمان، اختصاص داشت. همچنین این گروه با ثبات نسبی در وضعیت شاخص قیمت محصولات تولیدشده (50) و شاخص موجودی مواد اولیه (50) در اسفندماه مواجه بوده است. آنچه در این گروه حائز اهمیت است وضعیت شاخص انتظارات تولید در ماه آینده (فروردین 1398) است که کمترین میزان (21.4) رقم شاخص در بین کل گروه‌های صنعتی بوده (کاهش 25 واحدی نسبت به ماه قبل) و بیانگر پیش‌بینی کاهش شدید تولید توسط فعالان اقتصادی در این گروه برای فروردین‌ماه 1398 است.

متن کامل گزارش مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران از شاخص مدیران خرید (شامخ) در اسفندماه 1397 را اینجا دریافت کنید.