چین از اواخر دهه 1970 میلادی با اتخاذ سیاست درهای باز (Open Door Policy) رشد اقتصادی خارق‌العاده‌ای را تجربه کرده و اکنون با گذشت چهار دهه از آن زمان به دومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شده است.
البته این رشد اقتصادی خارق‌العاده عوارض جانبی خاص خود را نیز داشته است که یکی از آنها وابستگی روزافزون چین به واردات نفت بوده است. حدود 25 سال قبل چین روزانه 4 میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد که پاسخگویی به نیازهای داخلی این کشور کافی بود؛ اما اینک مصرف نفت و فرآورده‌های نفتی در چین به حدی رسیده که این کشور روزانه بیش از 10.5 میلیون بشکه نفت وارد می‌کند. در سال 2018 نسبت وابستگی چین به نفت وارداتی حدود 70 درصد بود و انتظار می‌رود این رقم باز هم افزایش پیدا کند.
از آنجا که نفت یک کالای استراتژیک برای حفظ ثبات و امنیت اقتصادی به شمار می‌رود، وابستگی زیاد به نفت وارداتی به یک نگرانی بزرگ برای چینی‌ها بدل شده است. چینی‌ها به‌خوبی از آسیب‌پذیر بودن خود در این زمینه آگاهند زیرا عمده نفت وارداتی چین از طریق دریا به بنادر این کشور حمل می‌شود و مسیرهای استراتژیک کشتی‌رانی هم اغلب تحت کنترل نیروی دریایی آمریکاست. نگرانی از این تهدید امنیتی جدی باعث شده است که دولت چین از شرکت‌های نفتی بزرگ این کشور بخواهد که برای افزایش ظرفیت تولید داخلی وارد عمل شوند.
ظرف پنج سال آینده سه غول نفتی چین یعنی پتروچاینا، سینوپک و شرکت ملی نفت فلات قاره چین (Cnooc) قرار است 517 میلیارد یوان (77 میلیارد دلار) برای توسعه میادین نفتی این کشور سرمایه‌گذاری کنند. برخلاف شرکت‌های نفتی غربی، غول‌های نفتی دولتی چین روی میادینی سرمایه‌گذاری می‌کنند که اصطلاحاً بالغ هستند و برای افزایش ظرفیت تولید آنها باید هزینه بیشتری (بین 13 تا 27 درصد در قیاس با میادین نفتی جوان‌تر) صرف شود.
اگرچه پتروچاینا، سینوپک و شرکت ملی نفت قلات قاره چین شرکت‌هایی دولتی محسوب می‌شوند اما بخشی از سهام این شرکت‌ها در بازارهای بورس چین و آمریکا عرضه شده و به همین دلیل سایر سهامداران نیز در مورد سرمایه‌گذاری‌های پرریسک این شرکت‌ها احساس نگرانی می‌کنند. صرف کردن هزینه‌های گزاف برای توسعه میادین نفتی بالغی که طبیعتاً بهره‌وری پایینی دارند، سرمایه‌گذاران و سهامداران خصوصی را نگران کرده است که مبادا نتوانند به سود موردنظر خود از سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها دست پیدا کنند. پایین بودن بازدهی بالقوه سرمایه‌گذاری در این میادین باعث شده است تا ارزش سهام غول‌های نفتی چین در بازارهای بورس کاهش چشمگیری داشته باشد.
اما در هر صورت این شرکت‌ها مصمم به انجام این سرمایه‌گذاری هستند زیرا در پی شدت گرفتن جنگ تجاری با آمریکا، نگرانی‌های دولت چین از وابستگی نفتی به کشورهای خارجی دوچندان شده و شخص رئیس‌جمهور شی جین‌پینگ مستقیماً از شرکت‌های نفتی کشورش خواسته است که تولید داخلی را افزایش دهند.
نیل بِوِریج، تحلیل‌گر شرکت مدیریت سرمایه‌گذاری سانفورد برن‌اشتاین، در این خصوص می‌گوید: «شکی نیست که این شرکت‌ها به‌شدت برای افزایش سریع تولید داخلی نفت تحت فشار قرار گرفته‌اند. در شرایط فعلی که قیمت کالاهای خام از جمله نفت پایین است، این نوع سرمایه‌گذاری باعث کاهش بازدهی آنها خواهد شد، در حالی که سهامداران خصوصی خواستار انضباط در سرمایه‌گذاری هستند.»
غول‌های نفتی چین با سرمایه‌گذاری برای افزایش تولید نفت در میادینی که بهره‌وری پایینی دارند، دست به ریسک بزرگی می‌زنند اما در عین حال باید در نظر داشت که هدف آنها از این اقدام کاهش وابستگی چین به نفت وارداتی است. با توجه به شرایط چین، نفت برای این کشور نه‌تنها یک منبع حیاتی انرژی است بلکه یک دارایی راهبردی نیز قلمداد می‌شود.
نفت و گاز شیل
غول‌های نفتی چین علاوه بر سرمایه‌گذاری در میادین نفتی قبلی، به‌نوعی تلاش می‌کنند تا تجربه آمریکایی‌ها در توسعه میادین نفت شیل –که وابستگی این کشور به واردات نفت را به میزان چشمگیری کاهش داد- را تکرار کنند. اما آنها در این مسیر با دشواری‌های زیادی روبه‌رو هستند زیرا ساختار شیل‌های نفتی در چین و آمریکا متفاوت است. ذخایر نفت و گاز شیل چین، در عمق بیشتری از زمین قرار گرفته و پراکندگی بیشتری نیز دارد؛ به همین دلیل استخراج این ذخایر بسیار دشوارتر و پرهزینه‌تر است. از طرفی شرکت‌های غربی به دلیل مسائل مرتبط با حقوق مالکیت فکری، تمایلی ندارند دانش فنی خود در این زمینه را در اختیار چینی‌ها بگذارند.
چین علاوه بر وابستگی به نفت وارداتی، برای تأمین گاز خود نیز به دیگر کشورها وابسته است. در این میان سیاست استفاده از گاز به جای زغال‌سنگ برای تأمین انرژی صنایع و نیروگاه‌های برق به‌منظور کاهش آلودگی هوا نیز مصرف گاز را در چین به‌طور چشمگیری افزایش داده است.
در سال 2017 تنها 7 درصد از کل انرژی مصرفی در چین از طریق گاز طبیعی تأمین می‌شد اما بر اساس برنامه‌ریزی‌های دولت چین، این رقم باید در افق 2030 به 15 درصد برسد. این تحول مهم می‌تواند چین را به بزرگترین واردکننده گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) در جهان تبدیل کند. در واقع چین در سال‌های آتی به‌تنهایی تقریباً یک‌چهارم از گاز مایع تولیدی در جهان را وارد خواهد کرد.
چین نمی‌خواهد برای رونق بخشیدن به اقتصاد خود بیش از حد روی کالاهای خام خارجی حساب کند و همان‌طور که اشاره شد، رویارویی تجاری با آمریکا بیش از پیش چینی‌ها را برای کاهش وابستگی به واردات انرژی مصمم ساخته است. از این رو دولت چین به غول‌های نفتی این کشور فشار می‌آورد تا حتی با وجود بالا بودن پایین بودن بهره‌وری و بالا بودن هزینه استخراج نفت در میادین داخلی، تولید نفت را به هر نحو ممکن افزایش دهند.