توسعه یعنی بالا رفتن متوازن و پایدار سطح رفاه افراد جامعه. اگر در دورهای نسبتاً طولانی سطح رفاه افراد در جامعهای بهصورت پایداری افزایش یابد میتوان گفت آن جامعه وارد فرایند توسعهیافتگی شده است. اما توسعه ابعاد متعددی دارد؛ توسعه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی. بدون در نظر گرفتن این ابعاد، نمیتوان تعریف جامعی از توسعه ارائه داد. رشد اقتصادی را زمانی میتوان به توسعه تعبیر کرد که توزیع درآمد در آن جامعه برابرتر شده باشد یا بهعبارتدیگر نابرابری در توزیع درآمدها کمتر شود. اما آنچه مهمتر است بالا رفتن سطح رفاه مردم نسبت به زندگی گذشته خودشان است.
سید بهادر احرامیان، عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران در گفتوگو با پایگاه خبری اتاق ایران از توسعه اقتصادی میگوید. او توسعه را در دو بعد بررسی میکند: «یکی بعد مادی، مثل خیابانکشیها، ماشینها، تولید انبوه کالاهای تکنولوژیک پیشرفته و امثال اینها.»
او میگوید:«این بعد مادی توسعه محصول دو سرمایه است: سرمایه اقتصادی و سرمایه انسانی؛ سرمایه انسانی شامل نیروی انسانی آموزشدیده و ورزیده. محصول این بعد مادی رفاه، آسایش، حذف محدودیتهای مادی است.»
احرامیان ادامه میدهد: «بعد دوم توسعه، بعد ذهنی، روانی و رفتاری توسعه است. این بعد توسعه را سرمایههای اجتماعی، فرهنگی و نمادین میآفرینند. وقتی این سرمایهها در جامعه رشد پیدا میکند، ما به امنیت و آرامش میرسیم. سرمایه اجتماعی، دوستی، اعتماد، صداقت و قانون پذیری منجر به رسیدن به آرامش میشود و در نتیجه آرامش ابعاد متعدد ظرفیتهای جامعه شکوفا میشود.»
احرامیان بعد مادی توسعه را رشد مینامد و میگوید: «علاوه بر پیشرفت در بعد مادی، باید امنیت و آرامش هم در جامعه ایجاد شود که نیازمند سرمایههای اجتماعی و نمادین فرهنگی است.»
راهکارهای توسعه مالی کدماند؟
عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران، برای رشد اقتصادی یا بعد مادی توسعه از چند راهکار عملی میگوید: «رشد اقتصادی به نیروی انسانی و سرمایههای انسانی بستگی دارد. ما باید بتوانیم سرمایه انسانی متخصص، کارآمد، باتجربه، بامهارت و دانش کافی در اختیار داشته باشیم که بتوانند خلاق باشند و در مسیر توسعه از این نیروی انسانی بهره برد.»
احرامیان عامل دوم را فضای رقابتی در محیط اقتصاد میداند؛ حاکم بودن فضای بازار بر فضای نا بازار. او میگوید: «در این فضا، بنگاههای اقتصادی یا تمام عوامل درگیر در اقتصاد در فضای سالم به رقابت با همدیگر میپردازند و عامل موفقیت بنگاهها در این زمان رانتهای قدرت یا ثروت نیست بلکه تکیه به توانمندی فرد یا بنگاه در محیط رقابتی و سالم بازار است.»
عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران، عامل بعدی را محیط کسبوکار میداند: «تجارب کشورهای توسعهیافته و مطالعات نهادهای بینالمللی مانند بانک جهانی و WTO نشان میدهد که محیط کسبوکار، بر توسعه کارآفرینی تأثیر مستقیم دارد. محیط نامساعد کسبوکار، شرکتهای کوچک و متوسط و کارآفرینان را در مقایسه با شرکتهای بزرگ در معرض مشکلات بیشتر قرار میدهد.»
او تأکید میکند: «توجه به محیط کسبوکار بهعنوان یکی از پیشنیازهای توسعه کارآفرینی و توسعه اقتصادی است. به دلیل اهمیت محیط کسبوکار، هرساله گزارشهای متعدد بینالمللی درزمینهٔ رتبهبندی محیط کسبوکار کشورها منتشر میشود. ما باید بتوانیم از تجارت جهانی در این راستا بهره بگیریم.»
او در ادامه تأکید میکند: «هر کشوری که بخواهد به توسعه متوازن و توسعه اقتصادی دست یابد، باید نظام حقوقی توسعهیافتهای داشته باشد تا در زمانهای لازم بتواند از تولید، کارگر، کارفرما و اقتصاد سالم حمایت کند؛ مقابل رانت و فساد با قاطعیت بایستد و فضا را برای رقابت امن و آماده سازد.»
توسعه مالی و رشد اقتصادی لازم و ملزوم همدیگرند
بین دو عامل توسعه مالی و رشد اقتصادی ارتباط معناداری وجود دارد. او عامل دیگر در رشد و توسعه اقتصادی را سرمایه کافی بنگاههای اقتصادی عنوان میکند: «رشد اقتصادی بلندمدت و رفاه یک کشور، علاوه بر سایر عوامل مهم دیگر، به درجه توسعهیافتگی مالی آن کشور مربوط است. برای همین دولتها باید بتوانند منابع مالی خوبی در اختیار داشته باشند و بتوانند این منابع را در مواقع لزوم در اختیار بنگاههای اقتصادی قرار دهند.»
او به نقش زیرساختها و نهادهای تأثیرگذار در اقتصاد هم تأکید دارد؛ اما نقش اصلی و واقعی را رقابتپذیری در تمام ابعاد توسعه از توسعه نظام آموزشی تا نظام اقتصادی میدهد و آن را الزامی میداند.