اصلاح ساختار بودجه از فروردین سال 1398 در دستور کار دولت و سازمان برنامه‌وبودجه قرار گرفته است؛ به گفته کارشناسان اقتصادی اصلاح نظام یارانه پنهان، مولدسازی دارایی‌های دولت، انتشار اوراق بدهی و افزایش مودیان مالیاتی راه‌کارهای دولت برای قطع وابستگی بودجه به نفت است.
جمعه ۲۴ آبان‌ماه سال 1398 نخستین روز اجرای سهمیه‌بندی بنزین و افزایش قیمت آن بود؛ تصمیمی که به نظر می‌رسد نخستین گام اصلاح نظام یارانه پنهان باشد. هادی حق‌شناس، اقتصاددان در این‌باره به «پایگاه خبری اتاق ایران» می‌گوید: با اصلاح قیمت بنزین دو اتفاق افتاده است؛ منابع در اختیار دولت در نتیجه افزایش قیمت بنزین، بالا رفته و قرار است دولت این منابع را بین دهک‌های کم‌درآمد توزیع کند. یعنی از این منابع چیزی به بودجه دولت اضافه نخواهد شد. اما آنچه مهم است اینکه هر گاه قیمت بنزین افزایش می‌یابد، به همراه خود مصرف بنزین نزولی می‌شود.
او ادامه می‌دهد: میزان تولید بنزین با افتتاح پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به بالای 100 میلیون لیتر در روز رسیده است. با اصلاح قیمت بنزین، پالایشگاه‌ها با افزایش فرآورده مواجه می‌شوند. این افزایش تولید با مازاد فرآورده‌ها، محلی برای صادرات بنزین خواهد بود.
او درباره ممنوعیت تحریم‌های ایران می‌گوید: فروش فرآورده‌های نفتی تحریم نیست و دولت می‌تواند از محل کاهش مصرف و افزایش تولید فرآورده، منبع جدیدی در بودجه داشته باشد. تاکید می‌کنم از محل فروش بنزین چیزی به بودجه اضافه نخواهد شد؛ دولت آن منابع را بین دهک‌های پایین درآمدی توزیع خواهد کرد.
او گام دوم در اصلاح ساختار بودجه و تأمین کسری بودجه را اجرای اصل 44 قانون اساسی می‌داند. در این شرایط دولت باید بنگاه‌های دولتی را به بخش خصوصی واقعی واگذار کند. این اقدام می‌تواند منبع درآمد خیلی خوبی برای دولت باشد.
حق‌شناس درباره گام سوم می‌گوید: درآمدهای دولت در حوزه نفت به‌شدت کاهش‌یافته و صادرات نفت به زیر 300 هزار بشکه در روز رسیده است و طبق این درآمد به‌اجبار بودجه بدون احتساب درآمدهای نفتی بسته خواهد شد. از میان راه‌کارهای موجود برای تنظیم بودجه بدون نفت، راه‌حل درست ساماندهی درآمدهای مالیاتی و حذف معافیت‌های مالیاتی است.
حق‌شناس گفت: ساختار خود دولت باید به عنوان گام اساسی مد نظر باشد. قرار بر این بود دولت بودجه شرکت‌ها، مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت و بانک‌ها را زودتر به مجلس تقدیم کند تا در زمان مناسب برررسی شود و دولت هم زمان مناسب برای اصلاح ساختار داشته باشد. به نظر می‌رسد اگر در این مؤسسات وابسته به دولت اصلاحاتی اتفاق افتد و دولت مالیاتی در آنجا وصول کند، کمک موثری به ساختار بودجه خواهد بود.
حق‌شناس تاکید می‌کند: بودجه بدون نفت برای دولت یک الزام و اجبار است و دولت اختیاری در انتخاب آن ندارد. زمانی می‌توانستیم از اختیار دولت برای انتخاب بین بودجه با نفت و بودجه بدون نفت حرف بزنیم که درآمدهای نفتی بالا بود ولی الآن دولت هیچ اختیاری ندارد و امکان بسته شدن بودجه با درآمدهای نفتی وجود ندارد.
او می‌گوید: در شرایط تحریم و رکود اقتصادی دولت نمی‌تواند از بنگاه‌ها مالیات بیشتری بگیرد؛ مگر اینکه معافیت مالیاتی را حذف کند و ساختار اخذ مالیاتی اصلاح شود.
به‌گفته حق‌شناس، گام بعدی این است که دولت باید منابع و بانک اطلاعاتی و آماری خود را تکمیل کند اما در همین شرایط باز هم می‌تواند از منابع اطلاعاتی موجود استفاده کند تا فرار مالیاتی را کنترل کند. کنترل فرار مالیاتی یکی از ساده‌ترین راهکار برای افزایش پایه درآمدی دولت است به‌شرط اینکه در درون نظام سیاسی اراده‌ای به این کار وجود داشته باشد.
این اقتصاددان می‌افزاید: اگرچه اصلاح نظام یارانه پنهان یکی از گام‌های اساسی است اما در شرایط فعلی در حوزه اصلاح نظام یارانه پنهان نمی‌توان گام بیشتری برداشت. اصلاح قیمت بنزین گام مهم و موثری بود و بعد از این دولت باید به سراغ بهینه‌سازی مصرف برود.
او تاکید می‌کند: الآن نیروگاه‌ها در ایران مصرف بهینه ندارند، مهم‌ترین گام اصلاح الگوی مصرف نیروگاه‌ها و شبکه‌های توزیع است. بهینه‌سازی مصرف به کاهش هزینه‌های دولت کمک خواهد کرد.