مسئولیت اجتماعی، وظیفه‌ای در جهت افزایش سرمایه اجتماعی

کمیسیون مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی اتاق ایران که قرار است به‌صورت فصلی، سلسله نشست‌هایی تخصصی در حوزه مسئولیت اجتماعی برگزار کند، اولین نشست خود را با عنوان «ضرورت و نیازهای توسعه مسئولیت اجتماعی در شرایط کنونی» با حضور اعضای هیات رئیسه این کمیسیون، کارآفرینان، فعالان اقتصادی و محمدرضا انصاری نایب‌رئیس رئیسه اتاق ایران برگزار کرد.

در ابتدای این نشست جمشید گراوند کارشناس حوزه جامعه‌شناسی به تشریح چالش‌های مسئولیت اجتماعی در کشور پرداخت و خاستگاه مسئولیت اجتماعی را به‌صورت تاریخی موردتوجه قرارداد.

گراوند افزود: در تشریح اهمیت مسئولیت اجتماعی ابتدا باید به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که مسئولیت اجتماعی امری اخلاقی است یا نمایشی؟ از طرف دیگر این مقوله وظیفه به شمار می‌‎رود؟ و سازمان‌ها چه چالشی برای پیاده کردن مسئولیت اجتماعی دارند؟

به باور این جامعه‌شناس، بدون دادن پاسخ شفاف به این پرسش‌ها و درک این موضوع که مسئولیت اجتماعی جزوی از ارزش‌های فرهنگی یک سازمان به شمار می‌‎رود، اساساً هر تلاشی در راستای پیاده کردن این مفهوم بی‌نتیجه خواهد بود.

به عقیده او، توجه به مسئولیت‌‏های اجتماعی تبدیل به یک گفتمان فراگیر نشده است و ممکن است به‌محض تغییرات مدیریتی دچار بی‌تفاوتی شود. از طرفی جایگاه مسئولیت اجتماعی در نظام سلسله مراتبی بنگاه‌ها فاقد پست سازمانی است.

گراوند خاطرنشان کرد: ما در جامعه دچار نوعی غفلت اجتماعی شده‌ایم. غفلتی که عوارض و پیامدهای آن اینقدر سنگین و پیچیده شده‌ که نیازمند یک برنامه مشارکتی و پیچیده است.

او همچنین از فشارهای سیاسی، فشارهای حامیان محیط زیست، فشار رسانه‌های و فشارهای صاحبان قدرت غیر رسمی به عنوان مهم‌ترین چالش‌های نهاد قدرت رسمی و غیر رسمی برنامه مسئولیت اجتماعی نام برد.

گراوند احترام به حقوق بشر، احترام به هنجارهای بین‌المللی، احترام به حاکمیت قانون و ذینفعان، رفتار اخلاقی، شفافیت و پاسخگویی را به عنوان مهم‌ترین اصول مسئولیت اجتماعی شرکتی معرفی کرد و گفت: مجموعه صنعت طی سال‌های اخیر تجربیات  و خدمات متعددی در راستای پاسخگویی به حوزه مسئولیت‌های اجتماعی سازمانی داشته است که این خدمات و تجربیات بیش از آنکه بر اساس برنامه‌ای جامع و رعایت دقیق اصول مسئولیت اجتماعی باشند، مبتنی بر خلاقیت فردی مدیران و  برخورد موردی با مسایل به وجود آمده در جامعه محلی است که گاها انتظام مفهومی سیستماتیکی با مسئولیت اجتماعی ندارند.

مسیر مسئولیت اجتماعی، باید در راستا افزایش سرمایه اجتماعی باشد

در ادامه محمدرضا انصاری نایب رئیس اتاق ایران تاکید کرد: «مسئولیت اجتماعی»به رغم اهمیتی که دارد، مفهوم گمشده‌ای در کشور است. پس از ترجمه این مفهوم از سوی ادبیات خارجی، بدون اینکه درک درستی از آن داشته باشیم، به تقلید می‌پردازیم و به فکر نوآوری در این خصوص نیستیم.

او تاکید داشت: در حالی که مسئولیت اجتماعی متکی به وظیفه‌ای مبتنی بر اخلاق است و همین اخلاق است که ارزش سرمایه اجتماعی را دو چندان می‌کند.

انصاری خاطرنشان کرد: Social Responsibility  یک تجربه جهانی است که وارد ادبیات مدیریتی شده است و هدف اصلی آن به زیر سوال بردن هرچیزی بر مبنای پول است. بنابراین بررسی این مفهوم نشان می‌دهد که مسیر آن اقتصادی بوده است.

او تاکید کرد: مسئولیت اجتماعی یا عناوین مشابهی که امروز در ادبیات ما وجود دارد، ثروتی ملی و حاصل جمع عاطفه‌هاست. پرداختن به این مفهوم و عمل بر مبنای آن به مثابه چراغی است که به عقیده من برای زندگی لازم است. به همین دلیل باید آن را به عنوان وظیفه انجام داد نه اقدامی مدیریتی که صرفا به منظور بهره‌برداری از منابع صورت می‌گیرد.

نایب رئیس اتاق ایران خاطرنشان کرد: مسئولیت اجتماعی هرچند ترجمه social responsibility است. اما بر خلاف تکنولوژی که ما وارد می‌کنیم، نمی‌توانیم ادعا کنیم که این مفهومم عینا وارداتی و تقلید از ادبیات خارجی است.

به باور انصاری، مسئولیت اجتماعی یک ثروت است که در همه انسان‌ها وجود دارد و پایه و  اساس مقبولیت اجتماعی است. بر همین مبنا او بر این باور است که امروز آنچه با عنوان مسئولیت اجتماعی یا توسعه انسانی پایدار وجود دارد، خاستگاهی ایرانی دارد.

نایب رئیسه اتاق ایران در ادامه به تجربه شرکت کیسون در حوزه مسئولیت اجتماعی و نحوه پیاده‌سازی این مفهوم اشاره و تاکید کرد: مردم، چه در داخل سازمان و چه بیرون از آن از مهم‌ترین عناصر مسئولیت اجتماعی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.

در ادامه این نشست علی‌رضا نبی کارآفرین و کارخانه‌دار از تجربه مسئولیت اجتماعی در بنگاه خود سخن گفت و پس از آن طاهره خارستانی عضو کمیسیون مسئولیت اجتماعی و حاکمیتی شرکتی اتاق ایران در تعریف مسئولیت اجتماعی گفت: مسئولیت اجتماعی عبارت است از مسئولیت پذیری یک سازمان در قبال تاثیرات تصمیمات و فعالیت‌هایش بر جامعه و محیط زیست از طریق اتخاذ رفتاری اخلاقی و شفاف.

به باور او، مسئولیت اجتماعی نقشی اساسی در توسعه پایدار دارد و اهمیت مسئولیت اجتماعی در سازمان‌ها از آن روست که سازمان‌ها هم به مثابه انسان، وظیفه‌ای اخلاقی دارند.

او تاکید کرد: مسئولیت‌پذیری اجتماعی یک شرکت به چگونگی مدیریت و عملیات مسئولانه کسب و کار می‎‌پردازد نه اینکه با درآمد حاصل از کسب و کار چه می‌توان کرد.

خارستانی در ادامه به اهداف توسعه پایدار سازمان ملل اشاره کرد و افزود: این سازمان 17 هدف را در حوزه توسعه پایدار و  حوزه‌های مختلف تببین کرده است که هدف آخر به بحث‌های مربوط به مشارکت اختصاص دارد که این امر اهمیت مسئولیت اجتماعی را دو چندان می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد هرکس در هر جایگاهی که قرار دارد، چه وظایف و مسئولیت‌های اخلاقی بر دوش دارد.

او سپس به روند شکل‌گیری استاندارد ایزو 26000 پرداخت و تاکید کرد: اگر می‌خواهیم توسعه سیستمی به مدیریت پایدار  و مشارکت فعالانه در حوزه مسئولیت اجتماعی فکر کنیم، این استاندارد بسیار کمک کننده است.