برای رسیدن به توسعه اقتصادی چه اصولی را باید رعایت کرد؟ عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی سابق پاسخ میدهد: مستلزم چه مبادلات جهانی است و نمیتوان اقتصاد را بدون تجارت راهبری کرد. به گفته او، مداخله حاکمیت و اعمال نظام کنترلی در اقتصاد نتایج مطلوب در پی نخواهد داشت. اینکه برخی فکر میکنند، میتوان اقتصاد را بدون تجارت اداره کرد، تفکر اساساً بیبنیانی است.
او ادامه میدهد: الآن که در عصر ارتباطات و پیشرفت وسایل حملونقل عمومی هستیم، طرح چنین ایدهای ممکن نیست. البته این بحث جدیدی نیست؛ قبلاً هم که وسایل ارتباطجمعی گسترده نبود، تمام بحث تاریخی ما حول محور این مسئله است که ایران چهارراه جهان بوده و جاده ابریشم از ایران میگذشت. معنای این گفته چیست؟ یعنی اینکه ایران مرکز مبادله جهانی بوده است. مگر میشود بدون مبادله جهانی حرف از توسعه اقتصادی زد؟
آخوندی میگوید: کسانی که از حذف تجارت و مبادله جهانی حرف میزنند، تاریخ ایران را نمیدانند و دانش اولیه نسبت به توسعه و چگونگی آن ندارند. اگر این افراد تاریخ بدانند و الزامهای توسعه را بشناسند، هرگز به چنین سمت و سویی نمیروند.
او مشکل دیگر اقتصاد ایران را کنترل اقتصادی میداند: وقتی یک عده میخواهند اقتصاد کشور را کنترل کنند و در همهچیز دخالت کنند قاعدتاً از این فرصتهایی که در سیستم کنترل به وجود میآید، همه سوءاستفاده میکنند.
آخوندی ادامه میدهد: یکی در منطقه آزاد اقتصادی سوءاستفاده میکند و دیگری در شهر و آنیکی شاید در اتاق بازرگانی. اما اصل داستان سوءاستفاده بهجای دیگری برمیگردد. یعنی مسائلی که قاعده تجارت را در ایران برهم میزند. اگر به مسئله اولیه توجه نشود و بعد یکسری مقصرهای ثانویه پیدا کنید به نظر من حرف ناصحیح و نادقیقی است.
به گفته آخوندی، باید قاعده بازار و بخش خصوصی را پذیرفت؛ باید این را پذیرفت که دولت قاعدهگذار است؛ دولت نباید در اقتصاد مداخله کند. نهادهای عمومی غیردولتی سیستم چندزیست دارند و هیچکس با آنها امکان رقابت ندارد.
او ادامه میدهد: کدام بخش خصوصی یا کدام بخش اقتصادی میتواند با نهاد عمومی غیردولتی که تمام ریسک سرمایهگذاری و ریسک فعالیت اقتصادی خود را کلاً به حوزه عمومی منتقل میکند و هیچ قاعدهای را نمیپذیرد، رقابت کند؟
به گفته وزیر سابق راه و شهرسازی، وقتی بخش خصوصی یک اشتباه میکند باید تاوان اشتباه خود را از جیب خود بپردازد و این با یک نهاد عمومی غیردولتی که میتواند میلیاردها تومان اشتباه کند و همه این اشتباهها را به جیب دولت منتقل کند، تفاوت دارد؛ مشکلات مؤسسات اعتباری یا نهادهای بزرگ اقتصادی را ببینید، هیچگاه معلوم نمیشود اینها کارایی اقتصادی دارند یا نه؟
او معتقد است: وقتی دولت در همهچیز دخالت میکند و برای هر کالایی از شیر مرغ تا جان آدمیزاد، قیمتگذاری میکند، زمینه برای فساد گسترده باز میشود. در چنین فضایی هست که یک عده سوءاستفاده میکنند و فساد انجام میدهند.
اما چه باید کرد؟ به گفته آخوندی، وقتی اصل قصه و عامل اصلی فسادزا را نمیبینید و فقط ظاهر فساد را میبیند هیچوقت مشکل درست نمیشود. وقتی ارتباط با سیستم مبادله جهانی را قطع میکنید، ارتباط ایران را با FATF قطع میکنید، نتیجه چه میشود؟ نمیگویند ما ارتباط نظام مالی ایران را با سیستم مبادله جهانی قطع کردیم بلکه میگوید چرا فلان فرد فساد کرده یا میگویند کارت بازرگانی قلابی درستشده است. البته منظور من این نیست که این فرد کار درستی کرده، او هم تخلف کرده اما میگویم اینها مقصران دستدوم هستند. این تخلفها درزمینهٔ مساعد تخلف رشد میکند، تخلف در هرجایی رشد نمیکند. باید زمینه فساد و تخلف را از بین برد. وگرنه این رفتارها فرافکنی و آدرس غلط دادن به جامعه است.