نیمه بهمن‌ماه امسال وزارت نفت برای جذب سرمایه‌گذاری در طرح پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی فراخوان داد. هوشنگ فلاحتیان، معاون برنامه‌ریزی وزیر نفت در شانزدهم بهمن‌ماه در نشستی خبری درباره فراخوان احداث طرح‌های پالایشگاهی گفته اسست: مجلس شورای اسلامی در نیمه نخست امسال قانون حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت‌خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی را تصویب کرد که براساس آن وزارت نفت موظف شد ظرف حداقل دو ماه آیین‌نامه اجرایی این ماده قانونی را به تصویب هیئت وزیران برساند و حداکثر یک ماه پس از آن برای جذب سرمایه‌گذار احداث پتروشیمی و پتروپالایشگاه‌ها فراخوان دهد.
حالا پرسش این است: بخش خصوصی چقدر برای حضور در طرح‌های پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی آمادگی دارد؟ رضا پدیدار، عضوهیات نمایندگان اتاق ایران در گفت‌وگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» می‌گوید: بخش خصوصی ایران برای حضور در طرح‌های پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی وزارت نفت آمادگی کامل دارد. اصل این طرح گامی برای جذب سرمایه مردمی و سرمایه سرگردان مردمی و سرمایه خاموش است و برای همکاری با بخش خصوصی است.
پدیدار می‌گوید: شناسایی و حصول اطمینان بخش خصوصی گام اول در این طرح است؛ باید سرمایه‌های خاموش را جذب کنیم؛ اقتصاد ما اقتصاد نفتی است نه بدون نفت؛ باید با سرمایه‌گذاری مردمی و دولتی برای حفظ سطح نگهداشت موجود تلاش کنیم و مراقب باشیم تا وضعیت موجود تخریب نشود؛ صنعت نفت ایران به توسعه سرمایه‌گذاری نیاز دارد.
او سرمایه‌گذاری در این حوزه را اقدامی ملی می‌داند؛ چون اقتصاد ما در تعامل اقتصاد بین‌الملل تخریب شده، باید نفت خام را به فرآورده‌های هیدروکربنی تبدیل کنیم و آن را با ارزش افزوده بالا و حاشیه سود پایین به کشورهای منطقه‌ای صادر کنیم.
پدیدار ادامه می‌دهد: روح حمایت از بخش خصوصی با استفاده از سرمایه مردمی در این طرح مشهود است؛ تا آنجا که ۳۰ درصد سرمایه مورد نیاز از سوی سرمایه‌گذار و ۷۰ درصد باقی مانده از مسیرهای مختلف مانند مشارکت مردم و یا اعتبارات صندوق توسعه ملی تامین می‌شود.
پاییز سال گذشته و هم زمان با اعلام تحریم‌های نفتی از سوی آمریکا، کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی طرحی را با نام «افزایش ظرفیت پالایشی و پتروپالایشی نفت و میعانات گازی با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی» ارائه داد. برخی معتقد هستند که آن طرح بیشتر یک طرح بلندمدت با هدف مقابله با تحریم نفتی بوده ولی ممکن است تحول بزرگی در بازار سرمایه ایران نیز ایجاد کند.
به گفته پدیدار این طرح در کنار جنبه‌های اقتصادی و ابهام درباره امکان‌سنجی از بعد اقتصادی، فنی-مهندسی و مدیریت پروژه از مدل مالی قابل توجه و خلاقانه‌ای استفاده می‌کند. سوددهی پایین پالایشگاه‌های قدیمی ایران، ضعف مدیریت پروژه و دوره طولانی احداث طرح‌های صنعتی بزرگ در کشور، مشکل تأمین تجهیزات پالایشگاه در دوران تحریم و… همه از ابهامات این طرح بوده که باید آن مشکلات برطرف شود.
او ادامه می‌دهد: این طرح از مزیتی تحت عنوان «تنفس خوراک» استفاده کرده که از منظر علم مدیریت مالی از ابعاد مختلف قابل بررسی است. تا مدتی خوراک به صورت نسیه تحویل می‌شود و بعد از آن سرمایه‌گذار باید تسهیلات خوراک را بازپرداخت کند.
او تاکید کرد: بخش خصوصی اعلام آمادگی می‌کند که شرکت‌های این بخش در حوزه‌های مختلف آمادگی کامل دارند در این طرح مشارکت مستقیم داشته باشند.
رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران معتقد است: با توجه به افزایش ظرفیت تولید و سیاست‌های انقباضی توزیع، همچنین قیمت تمام شده پایین، در تولید فرآورده‌های نفتی مزیت نسبی انرژی به مزیت رقابتی تبدیل شده است.
او یکی از اهداف امضای قراردادهای مختلف نفتی با پیمانکاران ایرانی را تحرک در بخش تولید می‌داند و می‌گوید: هدف اصلی این است که باتوجه به توقف حاصل شده در تولید، واحدها را نیمه فعال نگه دارند.
او راهکار را اجرایی کردن قراردادهای همکاری با بخش خصوصی واقعی می‌داند تا صنعت نفت دچار رکود نشود.
از طرفی مدتی است که از جدایی بودجه از درآمدهای نفتی می‌گویند؛ پدیدار می‌گوید: اگرچه قرار است بخش درآمد دولت از طریق مالیات و عوارض گمرکی تأمین شود اما همچنان نفت بخش اصلی درآمد بودجه سال آینده را تشکیل می‌دهد. البته درآمدهای مالیاتی، درآمدهای حاصل از عوارض و گمرک همیشه کمتر از پیش‌بینی‌ها وصول می‌شود.
به گفته پدیدار، بودجه‌ای که بدون مشورت با بخش خصوصی یا بدون استفاده از ظرفیت بخش خصوصی تنظیم شده بار دیگر ما را با چالش جدی مواجه خواهد کرد. نفت مزیت اقتصاد ایران است، نه بلایی برای اقتصاد؛ ما باید تلاش کنیم تا پتانسیل اقتصاد نفتی به اقتصاد ملی و توسعه کشور تبدیل شود. ما باید از منابع هیدروکربنی خود به درستی استفاده کنیم.
او به موقعیت ارتباطی ایران اشاره می‌کند: ایران از نظر جغرافیایی به بازارهای بزرگی دسترسی دارد. از یک سو به پانزده کشور خاورمیانه و از سوی دیگربا ۱۴ کشور اوراسیا ارتباط دارد؛ همچنین ۱۲ کشور شمال آفریقا نیز می‌تواند بازار خوبی برای ایران باشد. علاوه‌بر تعامل تاریخی و گسترده با این کشورها، صادرات محصولات تکمیلی با ارزش‌افزوده بالا می‌تواند دستاورد خوبی برای اقتصاد ایران باشد.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران معتقد است: ظرفیت بلااستفاده در کشور در بخش سازندگان، پیمانکاران، انرژی‌های تجدیدپذیر و مشتقات نفتی را می‌توانیم تبدیل به ارزش‌افزوده کنیم.
به گفته پدیدار، اقتصاد بدون نفت شعار مناسبی نیست، بلکه باید تلاش کنیم تا اقتصاد نفت را در اختیار گرفته و پتانسیل ملی را در استفاده از انرژی افزایش دهیم. باید این ارزش افزوده در تولید انرژی را به سایر صنایع مادر و واسطه‌ای منتقل می‌کنیم و نسبت به تولید کالا و تجهیزات مورد نیاز همسایگان اقدام کنیم.
رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران با بیان اینکه حدود 75 درصد از ظرفیت ۳ هزار و ۳۰۰ شرکت پایین‌دستی صنعت نفت در بخش خصوصی خالی است، تصریح کرد: باور به توان و ظرفیت بخش خصوصی، اعتماد و اعتبار دادن به این بخش، راهی برای نجات اقتصاد ملی است.