صدور گواهی مبدا با دقت و سرعت انجام شود

سومین کارگروه ملی قواعد مبدأ در حوزه اوراسیا برگزار شد؛ در ابتدای نشست، محمدرضا کرباسی، معاون امور بین‌الملل اتاق ایران از تاریخ پیوستن ایران به توافق‌نامه اوراسیا گفت: حدود 15 ماه از پیوستن ایران به موافقت‌نامه گمرکی اوراسیا می‌گذرد، در این مدت روند همکاری‌ها روندی رو به رشد بوده است. آمار میزان صادرات ایران به این کشورها بیشتر شده و در این روند همه مجموعه تصمیم‌سازان از وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت امور خارجه، سازمان گمرک ایران، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و وزارت نیرو دخالت داشتند.

کرباسی گفت: البته در این مدت درباره گواهی مبدأ، قبول این گواهی مبدأ در کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا و قبول این گواهی‌نامه‌ها در کشورهای مبدأ مشکلاتی وجود داشته است اما درنهایت حجم تجارت ایران در سال 1398 نسبت به سال 1397 رشد مناسبی داشته است. در این یک‌سال یکی از پنج آبان‌ماه 1397 تا پنجم آبان‌ماه 1398 حجم صادرات 582 میلیون دلار بوده؛ حدود 57 هزار گواهی مبدأ توسط اتاق ایران صادرشده است که عمده این گواهی مبداها توسط کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا پذیرفته‌شده است.

معاون بین‌الملل اتاق ایران ادامه داد: معتقدیم در چارچوب موافقت‌نامه اوراسیا باید زیرمجموعه IT فعال شوند و در این قالب امکان مبادله آنلاین اسناد فراهم شود و باید بتوانیم با همفکری هم موانع را بررسی کنیم.

زهرا جلیل‌زاده در ادامه نشست درباره لزوم اجرایی شدن توافقنامه و اهمیت آن گفت. کشور ما تجربه موفقی در بهره‌گیری از توافقات تجاری منطقه‌ای نداشته و این توافقات هیچ‌گاه جایگاه مهمی در دیپلماسی تجاری کشورمان نداشته است و این در حالی است که کشوری مثل ترکیه در چندین توافق تجاری منطقه‌ای دو و چندجانبه عضویت دارد.

او گفت: انعقاد موافقت‌نامه تجارت ترجیحی میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) به‌عنوان یک تجربه جدید در همکاری‌های تجاری منطقه‌ای این ظرفیت را دارد که در صورت حمایت دولت و حضور فعال بخش خصوصی در فضای اقتصاد خارجی کشورمان در آینده تغییرات قابل‌توجهی ایجاد کند.

او گفت: براساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران حجم تجارت ایران با مجموع 5 کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا پس از اجرایی شدن موافقت‌نامه تا 5 آبان ۹۹ بالغ‌بر 3 میلیارد و 419 میلیون دلار بوده که نسبت به دوره مشابه قبل (3 میلیارد و 161 میلیون دلار) 8 درصد رشد داشته است. حجم کل صادرات ایران به آن کشورها در زمان مذکور بالغ‌بر یک میلیارد و 91 میلیون دلار بوده که نسبت به دوره مشابه قبل (842 میلیون دلار) 30 درصد رشد داشته است. واردات ایران از آن کشورهای نیز در همان زمان از 2 میلیارد و 319 میلیون دلار به 2 میلیارد و 328 میلیون دلار، شاهد رشد 0.04 درصدی بوده است. به‌این‌ترتیب تراز تجاری از 1477- به 1236- بهبودیافته است. همچنین صادرات ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا در اقلام با تعرفه ترجیحی طی یک سال پس از اجرایی شدن موافقت‌نامه از 321 میلیون دلار به 582 میلیون دلار افزایش‌یافته است و واردات ایران از اتحادیه اقتصادی اوراسیا در اقلام با تعرفه ترجیحی طی یک سال پس از اجرایی شدن موافقت‌نامه از 1973 میلیون دلار به 1658 میلیون دلار کاهش‌یافته است.

کرباسی در ادامه نشست گفت: تابه‌حال این حساسیت درباره صادرات به کشورهای دیگر وجود نداشت و گواهی مبدأ به‌صورت روتین صادر می‌شد ولی امروز به دلیل مبدأ کالا و اختلاف‌های موجود باید مبدأ صادرات مشخص شود؛ برای همین در این زمینه باید تمهیداتی جدی اندیشید.

 میرهادی سیدی، مشاور امور بین‌الملل و توافق‌های تجاری سازمان توسعه تجارت ایران گفت: این برای ما تجربه جدیدی است و اتاق ایران هم به‌ضرورت این موضوع پی برده است. پیشنهاد من این است که در این حوزه خیلی دقیق پیش برویم ولی درنهایت مسائل و مشکلات را پیچیده نکنیم. ما نباید بیش از این هم در حوزه صادرات مشکل تراشی کنیم.

او ادامه داد: برای صدور گواهی مبدأ امکان تأخیر زیاد وجود ندارد و باید در این زمینه پیشینه کالاها بررسی شود، ضرورت ندارد همه تطبیق‌ها و ظرایف را در مرحله اول انجام دهیم. در این موافقت‌نامه تا سه سال فرصت داریم که مبدأ کالاهای صادراتی مشخص شود و ما می‌توانیم اول مسیر و زیرساخت‌ها را آماده کنیم و کارها را به‌تدریج پیش ببریم.

جلیل زاده در ادامه نشست گفت: از بین موارد مختلف مطروحه در موافقت‌نامه‌ایران و اوراسیا، اجرایی نمودن ضوابط قواعد مبدأ و صدور گواهی مبدأ CT3 تحت مسئولیت مستقیم اتاق‌های بازرگانی (به‌عنوان مراجع صادرکننده مستند گواهی مبدأ) است که در فصل ششم موافقت‌نامه به‌تفصیل به آن پرداخته‌شده است و شامل 23 ماده و دو پیوست است.

او ادامه داد: لازم است اتاق‌های بازرگانی و فعالان تجاری که قصد بهره‌مندی از تعرفه‌های اعطایی را دارند، از دستورالعمل تکمیل فرم گواهی مبدأ آشنایی کامل داشته باشند. درصورتی‌که گواهی مبدأ CT3 با موارد قیدشده در فصل ششم مطابقت نداشته باشد کالای صادرشده مشمول تعرفه‌های ترجیحی نخواهد شد.

او اشاره کرد: درصورتی‌که مستند گواهی مبدأ دارای نواقص باشد، کالا بدون اعمال تعرفه ترجیحی ترخیص می‌شود و تا 12 ماه فرصت وجود دارد گواهی مبدأ که در آن الزامات فصل 6 رعایت شده باشد ارائه و درخواست رفتار تعرفه‌ای ترجیحی و استرداد هرگونه عوارض گمرکی اعلام شود. یکی از مهم‌ترین موارد، آگاهی اتاق‌های بازرگانی و فعالین اقتصادی از معیارهای احراز مبدأ کالاست.

بعد از آن بابک ولی‌زاده درباره صدور گواهی مبدأ به‌صورت الکترونیکی گفت که بیش از 90 درصد فرآیند صدور گواهی‌نامه‌های مبدأ به‌صورت آنلاین صادر می‌شود و مراجعه‌ها برای دریافت هولوگرام است ولی در گواهی‌نامه CT3 باید برخی از فیلدها ستاره دارد شود و در این زمینه آموزش‌های لازم داده شود؛ از طرفی باید با گروه آی‌تی اتاق ایران هماهنگی لازم انجام شود. البته در گروه سوم و چهارم که تخصصی‌تر است نیاز به زمان داریم تا این موضوع برای صادرکننده‌ها جا بیفتد.

به گفته ولی‌زاده گواهی مبدأ CT3 تفاوت‌هایی با گواهی مبدأ A دارد که اغلب آن‌ها تفاوت‌های شکلی هستند غیر از بند 9 گواهی مبدأ CT3 که نیازمند آموزش مراجع صادرکننده گواهی مبدأ و همچنین صادرکنندگان کالاست و نشان‌دهنده احراز/عدم احراز معیار مبدأ کالا بر اساس توافقنامه است.

در ادامه بار دیگر جلیل‌زاده درباره معیارهای احراز مبدأ کالا گفت: در صورتی کالاها به‌عنوان کالاهای دارای مبدأ محسوب می‌شوند که یک از شروط زیر را رعایت کرده باشند:

الف) به‌طور کامل در قلمرو یکی از طرفین به‌دست‌آمده یا تولیدشده باشند (WO)؛ یا

ب) با استفاده از مواد واجد شرایط مبدأ یک‌طرف یا طرفین به‌طور کامل در قلمرو یک‌طرف یا طرفین موافقت‌نامه تولیدشده باشد (PE)؛ یا

پ) با استفاده از مواد فاقد مبدأ در هر طرف تولیدشده باشد، مشروط بر آن‌که ارزش‌افزوده محتوای داخلی آن‌طرف کمتر از 50 درصد ارزش تحویل در محل کار (EXW) نباشد (X% VAC)؛

به‌استثنای مواردی که معیار تعیین مبدأ خاص در پیوست (2) این موافقت‌نامه برای کالاهای مزبور بیان‌شده است (PSR).

در ادامه جلیل زاده تاکید طی اولین کمیته فرعی قواعد مبدأ مطابق با ماده ۶.۳۱ موافقت‌نامه موقت در ۱۲ شهریور ۹۹ با مسئولیت اتاق ایران در خصوص نحوه ارزیابی مبدأ کالا، تبادل نظرات جهت ایجاد پایگاه اطلاع‌رسانی اینترنتی، اعلام به‌موقع اطلاعیه‌ها و نحوه تصدیق گواهی مبدأ مذاکراتی انجام شد. بر اساس مصوبات جلسه مذکور، نقاط تماس طرفین جهت تسریع در فرآیند تصدیق اعتبار گواهی مبدأهای صادره از طریق ایمیل مبادله شد. همچنین لینک الکترونیکی ایجادشده توسط اتاق ایران که امکان اعتبارسنجی آنلاین گواهی مبداهای صادرشده را به‌صورت آنلاین ایجاد می‌کند به‌طرف اوراسیایی ارسال شد و طرف اوراسیایی لینک مربوط به کشورهای روسیه، قزاقستان و بلاروس را ارسال نمود و اعلام کرد دو کشور قرقیزستان و ارمنستان در حال ایجاد پایگاه داده آنلاین خود هستند. (اطلاعات نقاط تماس و لینک‌های مربوطه به سازمان توسعه، وزارت امور خارجه و گمرکات ارسال شد)

علاوه بر این، پس از برگزاری جلسه توسط گمرک در خصوص بررسی پروپوزال طرف اوراسیایی در مورد نحوه عملکرد سیستم آنلاین اعتبارسنجی گواهی مبدأ بین مراجع صادرکننده گواهی و گمرکات، نظرات تجمیع شده در خصوص سیستم مذکور به‌طرف اوراسیایی ارسال شد.

اخیراً نامه‌ای توسط نقطه تماس دبیرخانه اوراسیا به این معاونت ارسال‌شده است و در آن به عدم امکان حذف نسخه اصلی گواهی مبدأ در صورت ایجاد سیستم EOVS اشاره‌شده است که مطابق با بند 6.22 موافقت‌نامه نیست.

بااین‌وجود همچنان این اتاق پیشنهاد می‌نمایند کارگروه IT جهت ایجاد زیرساخت‌های لازم متشکل از نمایندگان اتاق‌های بازرگانی و گمرکات کشورها ایجاد شود.

در ادامه نشست علی زاهدطلبان. سرپرست گروه مطالعات و پژوهش‌های حقوق اقتصادی و بازرگانی کشور در این زمینه مبتدی است، احراز گواهی مبدأ به واسطه این موافقت‌نامه پیش آمده و ما می‌توانیم با همکاری سازمان‌ها و استفاده از تجارب کشورهای مختلف این چالش‌ها را حل کنیم. وظیفه احراز گواهی از مبدأ به عهده کسی است که امکان و توان و البته اشراف به پروسه تولید کالا را داشته باشد و ما باید بتوانیم در این مسیر به تولیدکننده‌های خود اعتماد کنیم.

او ادامه داد: ما می‌توانیم بخشی از فرآیند را به کمک تولید کننده‌ها شناسایی کنیم؛ البته همه محصولات کد شناسه دارند و قابل ردیابی هستند.

در ادامه کرباسی از تجربه جدیدی گفت که باید این مسئولیت به نحو احسن انجام شود و درنهایت به نفع روند تولید و صادرات در کشور باشد.

او ادامه داد: ما مجری هستیم و باید فرایندها را قابل‌اجرا و قابل دفاع طراحی کنیم. باید از منافع ملی توجه کنیم و روندها را برای دفاع از کلان اقتصاد ملی تعریف کنیم.

در ادامه میرزاخانی، نماینده وزارت نیرو گفت: روس‌ها اقدامات تنبیهی را در سطح گسترده انجام می‌دهند و در صورت خطا جلوی کل صادرات را می‌گیرند. برای همین موضوع گواهی مبدأ فرابخشی است و باید گمرک، استاندارد، وزارت صنعت، معدن و تجارت وزارت نیرو اتاق ایران در این دخالت داشته باشند و درنهایت دستورالعمل نحوه تعیین مبدأ کالا در گواهی مبدأ CT3 تصویب شود.

بعد از آن درباره بررسی دستورالعمل ارزیابی مبدأ در حوزه اوراسیا بررسی شد و در ادامه نشست درباره ارزشیابی کالاها در گمرک و چگونگی انجام آن گفت‌وگو شد.

در این نشست عنوان شد که لیست پیشنهادی بخش خصوصی در حوزه ارزش‌گذاری پایه کالای صادراتی ایران به کشورهای اوراسیا در آذرماه به دفتر ارزش‌گذاری گمرک ایران اعلام شد؛ درصورتی‌که ارزش‌گذاری غیرمنطقی بر روی کالای ایرانی در حوزه اوراسیا انجام شود و منجر به VAT شود، سازمان توسعه تجارت اعلام آمادگی کرده که با ارائه مستندات این قضیه را پیگیری می‌کند.