انتقال کالاهای اساسی از بنادر به داخل کشور همواره یکی از مسائلی است که مشکلاتی را در چند ماه ابتدایی سال به وجود می‌آورد. از آنجایی که یک یا دو بندر خاص، مقصد تخلیه کالاهای اساسی کشور هستند و عملیات واردات این محصولات تنها در چهار یا پنج ماه ابتدایی سال انجام می‌شود، از نظر تامین ارز، تخلیه و ترخیص کالا، حمل آن به شهرها و غیره محدودیت‌ها و فشاری را شاهد هستیم.
در این راستا پیشنهادهایی که با هدف رفع فشارهای این دوره زمانی خاص مطرح است، ایجاد زیرساخت‌های لازم در بنادر مختلف کشور در شمال و جنوب کشور برای کاهش فشار بار بر یک یا دو بندر و از سویی تقویت ناوگان حمل‌ونقل کشور برای انتقال به موقع و سریع کالاها به ویژه کالاهای فسادپذیر به داخل شهرهاست.
استفاده از ظرفیت ریلی کشور در کنار ناوگان جاده‌ای، موضوع دیگری است که به شدت از سوی بخش خصوصی دنبال می‌شود.
در این بین فرهاد منتصر کوهساری، معاون امور بندری و اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی در خبرگزاری مهر، به تشریح جزئیات ترخیص و خروج کالاهای اساسی از بنادر پرداخته و معتقد است، تأمین ارز، اولویت اصلی واردات کالاهای اساسی است و اگر ارز تأمین شود، در خصوص سایر زیرساخت‌ها مشکلی نداریم.
او تصریح کرد: با اقداماتی که سازمان بنادر با همکاری ارگان‌های ذی‌ربط شامل سازمان ملی استاندارد، سازمان راهداری، شرکت راه آهن، شرکت بازرگانی دولتی (GTC)، شرکت پشتیبانی امور دام و غیره انجام داد، با توجه به اینکه حدود ۲ میلیون کالای ترخیص شده از سوی گمرک در بندر امام خمینی (ره) قرار داشت، تلاش کردیم این کالاها هر چه سریع‌تر ترخیص شود.
این مقام مسئول با اعلام این مطلب که میانگین تخلیه کالای اساسی از روزانه ۱۵۰۰ کامیون به ۲۵۰۰ کامیون افزایش یافته است، تاکید کرد: در خرداد ماه میانگین تعداد کامیون‌های خروجی از بنادر کشور در روز ۱۵۰۰ دستگاه کامیون بود اما در پی برگزاری جلسات منظم با دستگاه‌های مرتبط به میانگین روزانه ۲۵۰۰ دستگاه کامیون رسیده‌ایم حتی در برخی روزها در مرداد ماه به ۲ هزار و ۷۳۶ دستگاه کامیون و ۷۵ تا ۹۰ دستگاه واگن، خروجی از بندر امام (ره) در روز هم رسیدیم.
بر اساس اظهارات این مقام مسئول میزان کالاهای اساسی ذخیره شده در بنادر کشور از ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تن به ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار تن کاهش پیدا کرده است.
منتصر کوهساری درباره حجم کالاهای رسوبی در بنادر نیز گفت: در بندر امام خمینی ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تن کالای اساسی رسوبی داشتیم که به کمتر از ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار تن رسیده است و این روند نزولی همچنان ادامه دارد. یعنی خروجی کالا از بنادر به سرعت در حال پیشروی است.
عضو هیات عامل سازمان بنادر و دریانوردی تصریح کرد: کاری که باید انجام دهیم این است که باری که از کشتی‌ها تخلیه و به سیلوها، انبارها و مخازن روغن می‌رود با خروجی که از بنادر کشور به مقاصد بازار، سیلوداران، مرغداران و دامداران حمل می‌شود، به یکدیگر نزدیک شوند.
او تأکید کرد: از دید ما اگر بتوانیم میانگین بارگیری کامیون‌ها از بندر امام خمینی (ره) را به روزانه ۲ هزار و ۵۰۰ دستگاه کامیون برسانیم به شدت در تخلیه کالاهای اساسی مؤثر است. همچنین باید بارگیری کامیون‌ها در بندر امیرآباد را به ۴۰۰ دستگاه و بندر شهید رجایی را به ۶۰۰ دستگاه برسانیم.
منتصر کوهساری در پاسخ به این پرسش که چرا بیشتر کشتی‌های حمل کالاهای اساسی به بندر امام خمینی (ره) می‌روند و این همه رسوبی کالای اساسی در این بندر داریم؟ گفت: ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار تن، موجودی بندر امام خمینی (ره) است که رسوبی محسوب نمی‌شوند ولی به هر حال بندر امام خمینی (ره) هاب غلات است و همه کالاهای اساسی بلافاصله به انبارها و سیلوها منتقل می‌شوند؛ اما در بندر شهید رجایی بیشتر مخازن روغن و برای بندر بوشهر انبارهای ذخیره برنج داریم در بندر چابهار هم انبار داریم اما ظرفیت این بندر بیشتر برای حمل یکسره کالاست و انبارهای آن برای ذخیره غلات ظرفیت کافی ندارد. اگر بندری آمادگی حمل یکسره داشته باشد، به بندر هدف اعزام می‌شود.
او یادآور شد: در بنادر کشور موجودی کالاهای اساسی به شدت در حال کاهش است؛ در بندر امیرآباد از ۴۰۰ هزار تن به ۲۸۸ هزار تن موجودی رسیده‌ایم؛ این روند خوبی است؛ موجودی در نوشهر از ۲۱۰ هزار تن به ۱۶۷ هزار تن کاهش پیدا کرده است؛ بندر آستارا هم به تازگی برای تخلیه کالاهای اساسی آماده سازی شده که ۱۸ هزار تن غلات در این بندر دپو و ۶ فروند کشتی دیگر هم به این بندر اعزام شده است؛ بندر فریدونکنار نیز در زمره بنادر مقصد کالاهای اساسی قرار گرفته است.
تقویت تجهیزات تخلیه غلات در بنادر شمالی و جنوبی
این مقام مسئول درباره تقسیم تجهیزات تخلیه کالاهای اساسی بین بنادر تصریح کرد: ۴ دستگاه مکنده غلات و یک دستگاه جرثقیل موبایل (قابل جابجایی) به بندر امام خمینی (ره) منتقل شده است؛ یک دستگاه مکنده به شهید رجایی، دو دستگاه مکنده غلات به بندر انزلی، دو دستگاه مکنده غلات به بندر امیرآباد، یک دستگاه مکنده را بخش خصوصی برای بندر فریدونکنار و یک دستگاه مکنده ۳۰۰ تنی را نیز بخش خصوصی برای بندر آستارا تجهیز کرد.
وی تأکید کرد: در حال شناسایی نقاط ضعف بنادر از نظر تجهیزات هستیم؛ به عنوان مثال اگر تجهیزاتی را در بندری ببینیم که کاربری کمتری دارد، به بندر دیگری منتقل می‌کنیم تا بهره وری آنها افزایش یابد.
معاون امور بندری سازمان بنادر و دریانوردی در پاسخ به این پرسش که علت افزایش ورودی کالاهای اساسی به بنادر شمالی چیست؟ خاطرنشان کرد: در حال واردات این کالاها از روسیه و قزاقستان هستیم؛ روسیه در حال حاضر به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان غلات جهان تبدیل شده است؛ توجهی که در چند سال گذشته به تولید غلات کرده بود، اینک به بار نشسته است؛ قزاقستان هم یکی از بزرگترین تولیدکنندگان غلات در منطقه است.
او ادامه داد: قزاقستان سالانه حدود ۲۰ میلیون تن غلات تولید می‌کند ولی مصرف داخلی اش حداکثر ۶ میلیون تن است و بقیه آن را به ایران، چین، روسیه، عراق و ترکیه صادر می‌کند؛ روس‌ها هم تا چند سال قبل ۸۵ میلیون تن غلات تولید می‌کردند که ۵ تا ۶ میلیون تن آن را صادر و ۸۰ میلیون تن را به مصرف داخلی می‌رساندند اما در حال حاضر تولیدات آنها به ۱۴۰ میلیون تن رسیده است و صادرات زیادی در غلات دارند.
منتصر کوهساری در پاسخ به این پرسش که آیا بنادر ما نقش ترانزیتی کالاهای اساسی به کشورهای همسایه هم دارند یا خیرگفت: فعلاً از این ظرفیت استفاده‌ای نکرده‌ایم و فقط واردات برای مصارف داخلی داریم؛ اما با توجه به سیلوهایی که در چند سال اخیر در بنادر احداث کرده‌ایم و نیز افزایش ظرفیت تخلیه و بارگیری اسکله‌ها و نیز کارخانجات آردی که در بنادر ساخته شده، می‌توانیم از ظرفیت ترانزیت کالاهای اساسی به کشورهای همسایه استفاده کنیم.