با فروکش کردن بحران 2 ماهه پیک پنجم کرونا، شاخص مدیران خرید اقتصاد (PMI) در شهریورماه با جهش ۸.۹۶ واحدی (معادل ۱۹.۲ درصد) به ۵۵.۵۵ واحد رسیده و همه زیرشاخص‌های آن نیز بالای 50 واحد ثبت شده‌اند. البته همچنان آمارها از تداوم رشد قیمت خرید مواد اولیه و لوازم موردنیاز تولید و شیب تند افزایش قیمت محصولات و خدمات حکایت دارد و این مسئله می‌تواند چالش‌های جدید برای تولید و بازار به همراه داشته باشد.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران گزارش دوره بیست و چهارم طرح شاخص مدیران خرید (PMI) کل اقتصاد و گزارش دوره سی و ششم طرح شاخص مدیران خرید (PMI) بخش صنعت را بر اساس اظهارنظر فعالان اقتصادی از وضعیت بنگاه‌ها در شهریورماه منتشر کرد.
این دو گزارش از شروع مجدد فعالیت اکثر کسب‌وکارها پس از دو ماه محدودیت جدی در پیک پنجم کرونا حکایت دارد؛ اما هم‌زمان مسائلی نظیر افزایش شدید قیمت مواد اولیه و لوازم موردنیاز تولید، نوسانات نرخ ارز، کمبود مواد اولیه، رشد قیمت کالا و خدمات و همچنین کمبود شدید نقدینگی در برخی از بنگاه‌های اقتصادی نیز به‌عنوان تهدیدهای تولید باقی مانده است.
شاخص مدیران خرید کل اقتصاد
طبق نظرسنجی انجام شده از بنگاه‌های اقتصادی کشور، شاخص مدیران خرید (تعدیل فصلی نشده) برای کل اقتصاد ایران در شهریورماه ۵۵.۵۵ به دست آمده است که نسبت به مردادماه (۴۶.۵۹) افزایش قابل‌توجه داشته است و به یکی از بیشترین مقدار خود از ابتدای شروع طرح رسیده است. البته دلیل عمده این افزایش شاخص و زیرشاخص‌های آن در شهریورماه شروع مجدد فعالیت اکثر کسب‌وکارها در کشور بعد از رکود شدید ۲ ماه اخیر (به دلیل تعطیلات ناشی از پیک پنجم کووید و شرایط سیاسی کشور) بوده است. در شهریورماه عدد همه زیرشاخص‌های اصلی بالای ۵۰ ثبت شده‌اند. در این ماه شامخ بخش‌های خدمات، کشاورزی و صنعت نسبت به ماه قبل بهتر شده و فقط شامخ بخش ساختمان زیر 50 ثبت شده است.
شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکار در شهریورماه ۵۷.۶۴ بعد از دو ماه کاهش پیاپی به بیشترین مقدار خود طی ۴ ماه اخیر رسیده است. به‌خصوص که بازگشایی مجدد کسب‌وکارها بعد از پیک پنجم کووید ۱۹ در افزایش فعالیت‌ها تأثیرگذار بوده است بااین‌حال فعالیت‌ها در بخش ساختمان با رکود همراه بوده است.
شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان (۵۷.۴۳) در شهریورماه افزایش داشته و به بیشترین مقدار خود از ابتدای شروع طرح رسیده است. افزایش این شاخص هم که در بخش صنعت و خدمات و کشاورزی بوده است بیشتر متأثر از شرایط بعد از رکود شدید دو ماه قبل و کمتر شدن تردید در تصمیم‌گیری مشتریان است.
شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (۵۲.۶۵) نسبت به مردادماه افزایش داشته و شیب آن اندکی نسبت به ماه قبل بیشتر شده است. افزایش این شاخص علی‌رغم کاهش در بخش ساختمان ناشی از افزایش استخدام در بخش‌های خدمات، کشاورزی و صنعت است.
شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده (۸۰.۱۳) همچنان با شدت زیاد در حال افزایش است. شاخص قیمت مصرف‌کننده در شهریورماه به ۳۵۱.۱ رسیده که نسبت به ماه قبل 3.۹ درصد افزایش نشان می‌دهد. این در حالی است که نرخ تورم 12 ماهه منتهی به شهریورماه برای خانوارهای کشور به رقم 45.۸ درصد رسیده است.
شاخص قیمت محصولات تولیدشده یا خدمات در شهریورماه (۶۲.۵۲) با افزایش شدید قیمت مواد اولیه و لوازم موردنیاز با شیب بیشتری افزایش یافته و طی ۵ ماه اخیر به بیشترین مقدار خود رسیده است.
شاخص میزان فروش کالاها و خدمات نیز (۵۷.۶۴) که طی ۲ ماه اخیر به‌شدت کاهش یافته بود بیشترین مقدار ۶ ماهه اخیر را ثبت کرده است.
به‌طورکلی بر اساس نظرسنجی انجام شده از فعالان اقتصادی در شهریورماه همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد شاخص مدیران خرید از حالت رکود شدید ۲ ماه اخیر خارج شده و اکثر فعالیت‌های کسب‌وکار، بعد از تعطیلات ناشی از پیک پنجم کووید ۱۹، فعالیت خود را مجدداً از سر گرفتند. هرچند بنا به گفته فعالان اقتصادی همچنان با مشکلات زیادی اعم از افزایش شدید قیمت‌های مواد اولیه و لوازم موردنیاز و مشکل تأمین آن، کمبود شدید نقدینگی و بی‌ثباتی شدید نرخ ارز و کاهش تقاضای مشتریان، دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
شاخص مدیران خرید در بخش صنعت
بر اساس داده‌های به دست آمده از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید صنعت در شهریورماه عدد ۵۷.۶۶ به‌دست آمده است و بعد از ۲ ماه پیاپی رکود فعالیت‌ها، روند بهبود در فعالیت‌های بخش صنعت مشاهده می‌شود. بااین‌حال همچنان حدود نیمی از شرکت‌کنندگان وضعیت را مانند ماه قبل ارزیابی کردند. در بین زیرشاخص‌های اصلی شاخص صنعت، فقط شاخص موجودی مواد اولیه عدد زیر ۵۰ را به ثبت رسانده و سایر زیرشاخص‌ها بالای ۵۰ بوده‌اند. در شهریورماه همه رشته فعالیت‌های صنعتی به‌جز صنایع نساجی و پوشاک و چرم، عدد شاخص کل صنعت بالای ۵۰ را ثبت کرده‌اند.
شاخص مقدار تولید محصولات در شهریورماه (۶۱.۹۶) بیشترین مقدار خود را طی ۴ ماه اخیر به ثبت رسانده است. افزایش این شاخص به دلیل بازگشایی صنایع بعد از تعطیلات ناشی از پیک پنجم کرونا بوده است.
شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان در شهریورماه (۵۸.۹۳) افزایش داشته است و طی ۴ ماه اخیر به بیشترین مقدار خود رسیده است. البته فعالان اقتصادی با کاهش قدرت خرید مشتریان و کمبود شدید نقدینگی آن‌ها مواجه هستند.
شاخص موجودی مواد اولیه در شهریورماه (۴۸.۷۵) برای چهارمین ماه پیاپی همچنان روند کاهشی داشته است هرچند شدت کاهش آن نسبت به ماه قبل اندکی کمتر بوده است. افزایش شدید قیمت مواد اولیه و نوسانات نرخ ارز، دلیل اصلی کمبود مواد اولیه در بخش صنعت است. از سوی دیگر بسیاری از مواد اولیه داخلی با افزایش قیمت شدید همراه بوده‌اند. (برخی از صنایع مانند پتروشیمی‌ها قیمت فروش محصولات خود را به‌شدت افزایش داده‌اند که صنایع وابسته در تأمین مواد اولیه داخلی با مشکل روبرو شده‌اند.)
شاخص قیمت خرید مواد اولیه (۷۹.۷۳) در شهریورماه همچنان به‌شدت در حال افزایش است به‌خصوص که افزایش نرخ ارز از یک‌سو و افزایش شدید قیمت مواد اولیه داخلی از سوی دیگر بر این روند افزایشی تأثیرگذار بوده است. اما به علت کاهش سطح عمومی تقاضا و کمبود نقدینگی از سوی مشتریان، تولیدکنندگان، قیمت فروش محصولات تولید شده (۵۶.۰۷) را متناسب با افزایش قیمت مواد اولیه افزایش نداده‌اند.
شاخص میزان صادرات کالا (۵۱.۳۶) با اندکی افزایش طی ۶ ماه اخیر به بیشترین مقدار خود رسیده است. اگرچه شاخص صادرات در صنایع لاستیک و پلاستیک، صنایع شیمیایی و پوشاک و چرم به‌شدت کاهش یافته است و به اعتقاد فعالان این حوزه افزایش شدید قیمت مواد اولیه توان رقابت با سایر کشورها را از آن‌ها گرفته است.
شاخص میزان فروش محصولات در شهریورماه (۵۸.۱۹) نسبت به تیر و مردادماه که با افت شدید (به دلیل تعطیلات کرونا و تغییرات فضای سیاسی کشور) روبرو شده بود مجدداً بهتر شده اما همچنان بسیاری از تولیدکنندگان از کمبود شدید نقدینگی شکایت دارند که در تأمین مواد اولیه آن‌ها را دچار مشکل کرده است. در شهریورماه شاخص میزان فروش محصولات به ترتیب در صنایع چوب، کاغذ و مبلمان بیشترین و در صنایع فلزی کمترین مقدار را داشته است.
به‌طورکلی در شهریور همان‌طور که شاخص انتظارات ماه قبل نشان می‌داد شاخص مدیران خرید افزایش یافته و تولیدکنندگان در بخش صنعت بعد از رکود شدید فعالیت‌ها در تیر و مرداد، مجدداً فعالیت‌های خود را از سر گرفتند و دلیل اصلی افزایش شاخص نیز بیشتر ناشی از همین موضوع است. افزایش شدید نرخ ارز، افزایش قیمت مواد اولیه داخلی و خارجی کمبود شدید نقدینگی در اکثر صنایع تولیدکنندگان را با چالش کمبود نقدینگی و مواد اولیه روبرو کرده است که تأثیر مستقیم بر بازار کالاهای صادراتی خواهد داشت. 
برخی از مشکلات اصلی از دید فعالان اقتصادی در شهریورماه ۱۴۰۰
- افزایش شدید قیمت مواد اولیه توسط پتروشیمی‌ها، صنایع پایین‌دستی مانند لاستیک و پلاستیک را با هزینه بالای تولید روبرو کرده به‌طوری‌که امکان رقابت در بازارهای صادراتی را از آن‌ها گرفته است و با ادامه روند ممکن است بازار صادرات ایران در این حوزه به‌کلی از بین رود. (لاستیک و پلاستیک)
- افزایش شدید قیمت مواد اولیه و کمبود نقدینگی، افزایش قیمت حامل‌های انرژی، قابل پیش‌بینی نبودن قیمت مواد اولیه، دریافت مطالبات به‌صورت چک، بسیاری از تولیدکنندگان را با مشکل روبرو کرده است. (صنایع فلزی و...)
- افزایش قیمت حامل‌های انرژی از یک‌سو و افزایش قیمت مواد اولیه فولادی از سوی دیگر باعث شده تا قیمت تمام‌شده تولید بالا رود و توان رقابت در بازارهای صادراتی وجود نداشته باشد. (صنایع فلزی)
- مواد اولیه داخلی با افزایش قیمت بالایی همراه بوده و نقدینگی و تقاضا پایین است از سوی دیگر حمایت از صادرات در زمینه افزایش قیمت‌ها صورت نمی‌گیرد. به دلیل تقاضای کم ناچار به پایین آوردن قیمت‌ها شده‌اند. (پوشاک و چرم)
اخذ هزینه گزاف برای صدور مجوزها توسط سازمان غذا و دارو برای تولیدکنندگان آرایشی بهداشتی و مشکل شدید کمبود نقدینگی در تولیدکنندگان صنایع داروسازی، تولیدکنندگان را با چالش زیادی روبرو کرده است. (صنایع شیمیایی)
برای دیدن تصویر در اندازه بزرگ‌تر، روی آن کلیک کنید.
گزارش مقدماتی شامخ شهریور ۱۴۰۰ را اینجا مشاهده کنید.