معاونت مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به تحلیل عملکرد بخش خارجی اقتصاد ایران در بازه سالهای 92 تا 99 پرداخته و اعلام کرده است: سهم ایران از تجارت جهانی در سال 95 حدود 0.3 درصد بود، به 0.2 درصد در سال 99 کاهش یافته است.
این مرکز در بخشی از گزارش تحلیلی خود از وضعیت کلی بخش خارجی اقتصاد ایران با اشاره به آغاز تحریم‌های جدید آمریکا از سال 97 به این‌سو و تاثیرپذیری اقتصادی ایران از آن آورده: ارزش دلاری حجم تجارت خارجی در سال 1399 نسبت به سال 1398 حدود 13 درصد کاهش یافته و از حدود 85 میلیارد دلار به حدود 73.8 میلیارد دلار رسیده است. از طرفی با بررسی سهم تجارت کشور از سهم تجارت جهانی، می‌‌توان دریافت که طی سالهای مورد بررسی (1395-1399) همواره سهم ایران از تجارت جهانی کمتر از 0.5 درصد بوده و علی‌رغم اینکه حجم تجارت جهانی از حدود 32 هزار میلیارد دلار در سال 1395 به حدود 35 هزار میلیارد دلار در سال 1399 افزایش یافته است، اما وضعیت تجارت خارجی کشور بدتر شده و سهم آن از تجارت جهانی از 0.3 درصد در سال 1395 به 0.2 درصد در سال 1399 کاهش یافته است. این امر بیان‌گر روند ضد ادواری تجارت خارجی کشور در مقایسه با تجارت جهانی بوده و نشان‌دهنده ضعف زیرساخت‌‌های بازرگانی (لجستیک، ترانزیت، بیمه، بازاریابی، حفظ ماندگاری در بازار و...)، فقدان استراتژی توسعه تجاری، ضعف دیپلماسی فعال اقتصادی و تجاری و همچنین توجه ناکافی به اهمیت بازرگانی خارجی در اقتصاد ایران است.
در این بررسی آمارها نشان‌دهنده عملکرد ضعیف مناطق آزاد تجاری در افزایش حجم تجارت خارجی کشور است. از طرفی میانگین رشد سالیانه تجارت در مناطق آزاد نیز8- بوده و نسبت متوسط سرمایهگذاری خارجی در مناطق آزاد به کل سرمایهگذاری انجام شده در سرزمین اصلی طی دوره مورد بررسی، حدود 11 درصد بوده است که این مسئله نشان می‌دهد این مناطق نقش چندانی در جذب سرمایه‌‌های خارجی بهعنوان یکی از اهداف اصلی تأسیس این مناطق در اقتصاد ایران نداشته‌‌اند.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، نسبت کل قاچاق به تولید داخلی از 5.4 درصد در سال 1392 به 9 درصد در سال 1398 و 10.2 درصد در سال 1399 رسیده و طی این دوره به‌طور متوسط سالیانه حدود 9.5 درصد رشد داشته است. از طرفی نسبت ارزش کل قاچاق به تجارت رسمی کشور از 31 درصد در سال 1392 به 16 درصد در سال 1399 رسیده و به‌طور متوسط سالیانه حدود 9 درصد کاهش یافته است.
این ارقام بیان‌گر این واقعیت هستند که اولاً به‌دلیل افزایش نرخ ارز طی دوره مورد بررسی و گران شدن کالاهای خارجی میزان قاچاق ورودی به کل واردات کاهش یافته و از 35 درصد در سال 1392 به حدود 32 درصد در سال 1399 رسیده است و ثانیاً در سال‌‌هایی که تولید ناخالص داخلی به‌دلیل ضعف بنیان‌‌های اقتصادی و تحریم روندی کاهشی داشته و همچنین به‌دلیل افزایش نرخ ارز و افزایش قاچاق خروجی (کاهش خالص صادرات کشور)، سهم قاچاق از تولید داخلی افزایشی بوده است.
متن کامل این گزارش را اینجا بخوانید.