مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در رویکردی تازه، انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران در دستور کار قرار داده است. در این قالب، رویدادهای کلیدی از منظر تأثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
در نوزدهمین گزارش «پایش تحولات تجارت جهانی» که اکنون منتشر شده، بخشی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران بررسی شده است و آخرین روندها و پیش‌بینی‌های اقتصادی ارائه‌شده توسط بزرگ‌ترین نهادهای اقتصادی بین‌المللی، در قالب داده‌های تازه مورد تحلیل و تبیین قرارگرفته‌اند.
در بخش اول این گزارش با عنوان پایش تحولات در لایه جهانی، باز هم سخن از رقابت سخت ایالات‌متحده و چین به آمده، به‌ویژه در صنایعی که چین در آنها از مزیت رقابتی بالاتری برخوردار بوده است. در شرایطی که به نظر می‌رسد ایالات‌متحده در مورد همکاری با اتحادیه اروپا و آسیا نیز برنامه‌ای نداشته و به‌نوعی مسیر حمایت گرایی و صنعتی شدن مجدد را در پیش گرفته، چین در پی گسترش روابط تجاری با طیفی از کشورها، به‌ویژه کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس، ایران و ترکیه است. بریتانیا نیز سیاستی مشابه چین در پیش گرفته و پس از خروج از اتحادیه اروپا، کوشیده با تعداد هرچه بیشتری از کشورها و مناطق، موافقت تجارت آزاد امضا نماید.
در بخش دوم گزارش و در ذیل تحولات منطقه‌ای، خبر امضای برنامه عملیاتی دولت پاکستان و شورای همکاری خلیج‌فارس موسوم به دیالوگ راهبردی 2026-2022 در صدر اخبار قرار داشته است. همچنین احتمال تصویب پروژه انتقال گاز ترکمنستان از طریق افغانستان به پاکستان و هند، موسوم به تاپی، بعد از گذشت سی سال از زمان طرح ایده آن، در دولت طالبان وجود دارد.
توافق دولت‌های عراق و اردن برای احداث خط لوله نفتی جدید، اعطای معافیت ایالات‌متحده به لبنان برای احیای خط لوله گاز عربی و نهایتاً الحاق سوریه به ابتکار کمربند و راه چین که به‌طور ضمنی مبین نقش‌آفرینی تدریجی چین در سوریه پس از سال‌ها بی‌اعتنایی به این کشور است، ازجمله تحولات مهم دیگر منطقه در هفته‌های اخیر است.
در بخش داده‌های تازه، بانک جهانی ضمن ارائه گزارشی از چشم‌انداز اقتصاد دنیا، نکته جالب‌توجهی در مورد روند رشد همسایگان کشور ایران مطرح کرده است. در این گزارش برآورد شده رشد اقتصادی عراق، به‌عنوان مهم‌ترین شریک تجاری ایران، در سال‌های 2022 و 2023، بالاتر از سایر کشورهای همسایه، ازجمله روسیه، ترکیه، کویت، قطر و امارات قرار خواهد داشت. چین نیز با رشد 30 درصدی صادرات خود در سال 2021، علی‌رغم محدودیت‌های اعمال شده از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا و نیز تأکید بانک جهانی بر احیای ناهمگون اقتصاد جهانی در دوره پساکرونا و رشد کندتر کشورهایی با درآمد بالاتر، رکورد زده است.
این گزارش همچنین با مقایسه نوع درآمدهای دولت‌های نفتی و غیرنفتی، نشان می‌دهد که دولت‌های نفتی مسئولیت‌پذیری کمتری در مقایسه با دولت‌هایی دارند که درآمد خود را از محلی به‌جز فروش نفت کسب می‌کنند. شاید به همین سبب باشد که آسیای شرقی، برخلاف ایران و محیط پیرامونی آن، مسیر تازه‌ای را برگزیده و همچون کشورهای پیشرفته، تولیدات صنعتی را به کالای اصلی در سبد صادراتی خود بدل کرده‌اند.
متن کامل نوزدهمین گزارش «پایش تحولات تجارت جهانی» را اینجا بخوانید.