با آزادسازی سهام عدالت در اردیبهشت سال ۱۳۹۹ و قیمت قابل‌توجه این سهام متأثر از وضعیت بازار سرمایه در آن روزها، بحث مشمول بودن یا نبودن سهام عدالت داغ شد. درحالی‌که طبق آمار حدود ۴۹ میلیون نفر مشمول سهام عدالت هستند، همواره صدای اعتراض عده‌ای به گوش می‌رسید که چرا باوجوداینکه جزو دهک‌های کم‌درآمد جامعه هستند، مشمول این سهام نمی‌شوند.
ماجرای ۲۰ میلیون جامانده سهام عدالت چه بود؟
درهرحال دولت دوازدهم در حالی به کار خود پایان داد که اعلام شد پرونده ثبت‌نام سهام عدالت بسته شده است و امکان اینکه مشمول جدیدی پذیرفته شود وجود ندارد. بااین‌حال برخی نماینده‌های مجلس همچنان قول تخصیص سهام عدالت به جاماندگان را می‌دادند و آمارهای مختلفی نیز از جاماندگان ارائه می‌شد و در نهایت نیز زمزمه‌های یک جامعه آماری ۲۰ میلیون نفری نیز به گوش رسید.
در این راستا اعلام شد که سال‌ها قبل که فرایند ثبت‌نام سهام عدالت صورت گرفت، عده‌ای بودند که سهام عدالت برایشان صادر شده بود اما دستگاه مرتبطه دعوت‌نامه را به‌موقع به دست این افراد نرساند. به گفته علی‌اکبر حیدری، سخنگوی کانون شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت، جمعیت افرادی که کارت دریافت کرده‌اند بین یک میلیون و ۸۰۰ هزار تا دو میلیون نفر است و مجموع افرادی که کارت و دعوت‌نامه دریافت کرده‌اند اما مراحل قانونی را طی نکرده‌اند نیز نزدیک به دو میلیون نفر است. بنابراین تعداد افرادی که دعوت‌نامه به دستشان رسیده است و افرادی که دعوت‌نامه برایشان صادر شده است اما به دستشان نرسیده است چهار میلیون نفر است.
حیدری همچنین در مورد گروه دوم جاماندگان توضیح داده بود: گروه دوم افرادی هستند که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت قبل به‌عنوان شش دهک پایین درآمدی جامعه شناخته شدند و سهام عدالت دریافت نکرده‌اند. در بین این افراد مشمولین نهادهای حمایتی شامل کمیته امداد و بهزیستی، روستانشینان، کارگران شاغل در کارخانه‌ها، کارگران تحت پوشش تأمین اجتماعی، کارگران فصلی و ساختمانی و... قرار دارند. تعداد گروه دوم نزدیک به ۱۶ میلیون نفر است. بنابراین با توجه به اینکه ۱۶ میلیون نفر به اذعان دستگاه‌های دولتی جزو شش دهک پایینی جامعه بودند اما سهام عدالت دریافت نکردند و چهار میلیون نفر هم در مراحل شناسایی قرار داشتند اما سهام عدالت دریافت نکردند، مجموع جاماندگان سهام عدالت بلکه مستحق دریافت این سهام هستند ۲۰ میلیون نفر می‌شود.
راهکار مجلس برای تعیین تکلیف جاماندگان
در نهایت نمایندگان مجلس شورای اسلامی در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، در مصوبه‌ای راهکاری برای تعیین تکلیف جاماندگان سهام عدالت در سال ۱۴۰۱ مشخص کردند. طبق مصوبه مجلس، دولت موظف شد از محل باقی‌مانده سهام متعلق به دولت یا شرکت‌های دولتی در بنگاه‌های قابل‌واگذاری در هر بازار موضوع گروه‌های (۱) و (۲) ماده (۲) قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم (۴۴) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۲۵ خردادماه ۱۳۸۷ و اصلاحات و الحاقات بعدی آن، نسبت به واگذاری سهام عدالت به مددجویان جامانده تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) مددجویان سازمان بهزیستی کشور و تمامی افرادی که از سهام عدالت برخوردار نشده‌اند اقدام کند.
پس از آن محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس اعلام کرد: برآورد این است حدود ۲۰ میلیون نفر در کشور سهام عدالت ندارند که در کمیسیون اقتصادی طرح را تصویب کردیم بنده به رئیس‌جمهور نامه دادم و توافقات اولیه انجام و در بودجه امسال تصویب شد و دولت کلیات آن را پذیرفته و بر این اساس کسانی که مشمول باشند، در سال جاری سهام عدالت دریافت می‌کنند.
بااین‌حال دولت تا مدت‌ها نظر قطعی در این مورد نمی‌داد و حتی حسین قربان زاده، رئیس سازمان خصوصی‌سازی چند مرتبه اعلام کرد که هنوز در مورد ثبت‌نام جاماندگان سهام عدالت هیچ‌چیز قطعی نشده است.
تخصیص سهام عدالت به انتها نزدیک می‌شود
بااین‌حال به نظر می‌رسد مجلس عزم خود را برای تعیین تکلیف جاماندگان جزم کرده است. بر این اساس حسین قربان زاده در آخرین مصاحبه خود به ایسنا اعلام کرد که در آخرین جلسه‌ای که هفته گذشته با رئیس سازمان بهزیستی، معاون وزیر رفاه و مسئولان کمیته امداد برگزار شد تعداد جاماندگان تحت پوشش این دو نهاد مشخص شدند. بر این اساس این افراد درمجموع حدود سه میلیون و ۳۳۷ هزار و ۷۰۰ نفر هستند که حدود دو میلیون و ۲۵ هزار نفر تحت پوشش بهزیستی و حدود یک میلیون و ۳۰۰ نفر تحت پوشش کمیته امداد هستند.
رئیس سازمان خصوصی‌سازی در مورد پرتفوی افرادی که به‌عنوان مشمول شناخته شده‌اند نیز گفت: تا دو هفته آینده پرتفوی این افراد مشخص می‌شود. درواقع کیفیت پرتفوی، نوع سهام، میزان سهام هر فرد و روش انتقال مشخص شده و در تیرماه اطلاع‌رسانی کامل می‌شود. تفاوتی که پرتفوی این افراد با پرتفوی مشمولانی که سال ۱۳۸۴ انتخاب شدند در این است که در حال حاضر سهام دولت بسیار محدود شده و ابتکار عملی که دران زمان وجود داشته وجود ندارد. از طرف دیگر دولت تکالیف دیگری در بند الف تبصره دو یا بندی که رد دیون است و... دارد و تابلوی بورسی سهام دولت کفاف این تکالیف را نمی‌دهد. باید اولویت‌سنجی صورت بگیرد که در حال انجام است.
قربان زاده با تأکید بر اینکه افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی لازم نیست برای ثبت‌نام به‌جایی مراجعه کنند، توضیح داد: افراد باید توجه داشته باشند که اصلاً ثبت‌نامی وجود ندارد زیرا هویت افراد مشخص و در بانک اطلاعات موجود است. این افراد نباید حتی یک ریال پرداخت کنند. اگر پیامکی ارسال می‌شود که لینک ثبت‌نام دارد قطعاً کلاه‌برداری است و ربطی به دولت و وزارت اقتصاد و سازمان خصوصی‌سازی ندارد.
ادامه روند شناسایی جاماندگان
وی در ادامه در مورد سایر افراد واجد شرایط نیز گفت: در مورد تعیین سایر افراد واجد شرایط نیز جلسات مجزا در حال برگزاری است. مطابق تبصره ۳ ماده ۳۴ اجرای سیاست‌های اصل ۴۴ باید با همکاری وزارت رفاه و طبق سازوکاری که پایگاه رفاهی ایرانیان دارد، افراد واجد شرایط بر اساس دهک بندی شناسایی شوند. بر این اساس مرحله بعد دو دهک ابتدایی هستند که باید تا پایان سال سهام عدالت به آن‌ها تخصیص پیدا کند. این موضوع نیاز به جلسات بیشتری دارد که ممکن است تا چند ماه آینده زمان ببرد.
مددجویان بهزیستی توجه کنند
سید مرتضی حسینی، معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان بهزیستی کشور در خصوص جاماندگان سهام عدالت که تحت پوشش این سازمان قرار دارند، بیان کرد: همه مددجویان تحت پوشش سازمان بهزیستی دارای سهام عدالت خواهند شد، اما قرار نیست به‌هیچ‌عنوان به‌جایی مراجعه کنند، زیرا سازمان بهزیستی اسامی افراد را با اطلاعات دقیق در اختیار سازمان خصوصی‌سازی قرار داده است.
وی با بیان اینکه ۶ میلیون و ۹۲۸ هزار مددجو تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارد، افزود: این در حالی است که حدود ۷۰ درصد از این افراد (چهار میلیون و ۸۰۶ هزار نفر) در حال حاضر سهام عدالت دارند و حدود ۲ میلیون و ۲۵ هزار نفر، جز جاماندگان سهام عدالت هستند یا قبلاً تحت پوشش سازمان بهزیستی نبوده‌اند که با توجه به پیگیری‌های انجام شده همه این افراد سهام عدالت دریافت خواهند کرد.
معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان بهزیستی کشور تأکید کرد: قرار نیست جاماندگان سهام عدالت به‌هیچ‌عنوان به‌جایی مراجعه کنند، زیرا سازمان بهزیستی اسامی افراد را با اطلاعات دقیق در اختیار سازمان خصوصی‌سازی قرار داده و به‌محض اینکه سازمان خصوصی‌سازی کارهای قانونی و اداری آن را انجام دهد مستقیماً برای افراد جامانده سهام عدالت برقرار می‌شود.
چه باید کرد؟
هیچ فردی که تاکنون سهام عدالت دریافت نکرده لازم نیست برای ثبت‌نام به‌جایی مراجعه کند. فرایند شناسایی جاماندگان ادامه دارد و توسط دولت در ادامه انجام خواهد شد. همچنین فعلاً پرتفویی که قرار است برای جاماندگان در نظر گرفته شود مشخص نیست اما قطعاً با پرتفوی فعلی مشمولان فرق دارد.