در چهل و ششمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی»، خلاصه‌ای از تحولات اخیر در دولایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه‌شده و آخرین روندها و پیش‌بینی‌های اقتصادی تهیه‌شده توسط بزرگ‌ترین نهادهای اقتصادی بین‌المللی، در قالب داده‌های تازه مورد واکاوی قرار گرفته‌اند.
در بخش تحولات جهان، ولادیمیر پوتین اخیراً ایجاد یک هاب گازی بزرگ در ترکیه را برای انتقال منابع گازی که پیش از جنگ اوکراین از طریق خطوط لوله نورد استریم هدایت می‌شد، پیشنهاد کرده است.
پوتین اعلام کرد که این هاب همچنین می‌تواند به بستری برای تعیین قیمت گاز تبدیل شود و از سیاسی شدن این موضوع جلوگیری کند. پوتین هزینه کنونی گاز را «بالا» خواند و افزود که «ما به‌راحتی می‌توانیم قیمت را در سطح عادی بازار، بدون هیچ‌گونه حاشیه سیاسی تنظیم کنیم.» اردوغان بلافاصله به دولت ترکیه دستور اجرایی کردن این ایده را داد. با اجرایی شدن این طرح، روسیه ترکیه را در کانون سیاست‌های جدید انرژی خود در منطقه قرار خواهد داد و موقعیت ایران از این رهگذر متأثر خواهد شد.
ایده انتقال گاز روسیه به ترکیه از طریق ایران عملاً کنار گذاشته خواهد شد و چشم‌انداز چندانی برای همکاری گازی میان ایران و روسیه وجود نخواهد داشت. به نظر می‌رسد ترکیه علیرغم عضویت در ناتو توانسته از فرصت‌های جنگ اوکراین به‌خوبی بهره گیرد.
در همین حال مدیرعامل گازپروم، اخیراً هشدار داد برنامه‌هایی برای تعیین سقف قیمت برای فروش گاز روسیه، که در حال حاضر توسط رهبران غربی در نظر گرفته‌شده باعث توقف عرضه می‌شود. او اشاره کرد که ما به قراردادهایی که امضاشده متکی هستیم. تصمیم یک‌جانبه از این نوع، البته نقض شرایط اساسی توافق‌نامه‌ها است که منجر به خاتمه عرضه‌ها می‌شود.
روسیه همچنین اعلام کرده در پیامد تحریم واردات زغال‌سنگ از این کشور توسط اتحادیه اروپا، بر بازارهای آسیایی متمرکز خواهد شد. این اقدام روسیه را می‌توان به تغییر در ژئوپلیتیک زغال‌سنگ پس از تغییرات مشابهی که در نفت و گاز در پیامد جنگ اوکراین رخ‌داده تعبیر کرد. در آن‌سو دولت بایدن در حال بررسی ممنوعیت کامل واردات آلومینیوم روسیه در پاسخ به جنگ روسیه در اوکراین است. دولت ایالات‌متحده در ابتدا تحریم آلومینیوم روسیه را به دلیل ترس از اختلال در زنجیره‌های جهانی متوقف کرده بود. بااین‌حال، محصولات کمتری برای ایالات‌متحده و متحدان برای تحریم کردن در واکنش به تشدید جنگ باقی‌مانده است.
در تحولات منطقه حاکم دبی، اخیراً در مراسمی از برنامه‌های توسعه صنعتی امارات با محوریت انقلاب چهارم صنعتی پرده برداشت. در قالب این برنامه قرار است سالانه 15 میلیارد درهم محصولات با فن‌آوری پیشرفته اماراتی صادر شود و اجرای 1000 پروژه فناوری در سراسر کشور تا سال 2031 مطابق با اولویت‌های ملی کشور در دستور کار قرار گیرد. در این راستا سرمایه‌گذاری 11 میلیارد درهمی در فناوری‌های پیشرفته و مراکز ملی برای توانمندسازی صنعتی و پرورش استعدادهای اماراتی در دستور کار خواهد بود. توافق کابل و عشق‌آباد درباره استملاک زمین‌های مسیر پروژه تاپی، آغاز کار این پروژه و ایجاد شبکه برای توزیع گاز از دیگر اخبار منطقه است. خط لوله گاز ترکمنستان تا مرزهای افغانستان رسیده است؛ اما تا اکنون کار عملی این پروژه در افغانستان آغاز نشده است. در قالب پروژه موسوم به تاپی بیش از ۸۰۰ کیلومتر خط لوله گاز ترکمنستان از خاک افغانستان عبور می‌کند و سپس به پاکستان و هند می‌رسد. در صورت اجرایی شدن این خط، سالانه افغانستان از این رهگذر بیش از ۴۰۰ میلیون دلار درآمد ترانزیتی خواهد داشت.
در بخش داده‌های تازه آمارهای جدید سازمان جهانی گردشگری نشان می‌دهد که عربستان سعودی پر بازدیدترین کشور عربی توسط گردشگران در طول سال جاری بوده است. بر اساس ارقام جدید منتشر شده توسط سازمان جهانی گردشگری، تاکنون بیش از 18 میلیون گردشگر از عربستان سعودی در سال 2022 بازدید کرده‌اند، امارات متحده عربی) با 14.8 میلیون گردشگر در رتبه دوم و مراکش با 11 میلیون گردشگر در رتبه سوم قرار گرفته‌اند.
داده‌های تازه دولت ترکیه نشان می‌دهد صادرات این کشور به عربستان سعودی با افزایش سالانه 180 درصدی در بازه زمانی ژانویه تا سپتامبر همراه بود.
در سال‌های گذشته روابط سیاسی دو کشور تیره بود. تجارت یکی از زمینه‌هایی بود که تنش در روابط ترکیه و عربستان سعودی بر آن شدیداً اثر گذاشت به‌گونه‌ای که صادرات به عربستان در سال 2021 با 92.2 درصد کاهش نسبت به 2020 همراه بود اما تجارت در سال جاری بهبودیافته است، زیرا آنکارا و ریاض وارد روند عادی‌سازی روابط شدند که تأثیر مثبتی بر روابط اقتصادی داشت.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در حرکتی منسجم و کارشناسی، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را باهدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است و در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تأثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
متن کامل چهل و ششمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را اینجا بخوانید.