چرا کسب‌وکارهای کوچک و متوسط زودتر از بنگاه‌های بزرگ اقتصادی با مشکل مواجه می‌شوند؟ حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط (small and medium-sized enterprises) یکی از اولویت‌های اساسی در رشد و توسعه اقتصادی کشورهای توسعه‌یافته است؛ این بنگاه‌ها نقش به سزایی در ایجاد اشتغال، فراهم ساختن بسترهای مناسب برای نوآوری و بهره‌برداری از منابع مالی کوچک دارند.
در ایران هم بر اساس گزارش‌های مرکز آمار ایران، بخش عمده اشتغال صنعتی کشور (59,2 درصد) طی سال 1390 در بنگاه‌هایی با کمتر از 400 نفر کارکن متمرکز بوده است. علاوه بر موضوع اشتغال، نمی‌توان حضور برخی بنگاه‌های کوچک و متوسط را در زنجیره تأمین بنگاه‌های بزرگ نادیده گرفت. اما در کنار اهمیت SME ها، این بنگاه‌ها با موانع و مشکلات عظیمی دست و پنجه نرم می‌کنند که در نهایت به تضعیف آن‌ها می‌انجامد.
تأمین مالی، راه دشوار SME ها
سیده فاطمه مقیمی، عضو هیات رئیسه اتاق تهران، در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران، از دلایل ورشکستگی SME ها می‌گوید. «اولین مشکل کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، مشکلات مالی این واحدهاست؛ موضوع تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط در ایران مسئله روز این واحدهای اقتصادی است. اما واحدهای کوچک و متوسط اقتصادی در برابر واحدهای بزرگ امکان و شانس کمتری برای جذب منابع و استفاده از تسهیلات بانک‌ها دارند.» او می‌گوید: «بانک‌ها مشتری‌های نام‌آشنا و سهل‌الوصول را به مشتریان کوچک و گمنام ترجیح می‌دهند. از طرفی SME ها در شرایط حاضر و به دلیل مشکلات پیش‌رو از تأمین مالی در بازار سرمایه و بازار پول محروم هستند، لذا دولت باید در تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط، نهادسازی و ایفای نقش کند.»
او تصریح می‌کند: «باید بانک‌ها برای SME ها، خدمات و ابزارهای تأمین مالی مشخصی داشته باشند و در فضایی که برای تأمین مالی شرکت‌های بزرگ به بانک‌ها فشار وارد می‌شود، به بنگاه‌های کوچک و متوسط هم کمک کنند تا بخش خصوصی بتواند از این فضا خارج شود. امابرای ارائه این خدمات لازم است بانک‌ها از فعالیت‌های غیربانکی خارج شوند و در کار با نظام تولید، رویکرد برنده – برنده داشته باشند.»
زیرساخت‌ها فراهم نیست
مقیمی می‌گوید: «در سال‌های اخیر سیاست وزارت صنعت، معدن و تجارت به گونه‌ای بود که در سطح انبوه مجوز فعالیت صادر کرد. اما متاسفانه این مجوزها بدون مطالعه بنیادی و بدون در نظر گرفتن بازارهای داخلی و بازاریابی خارجی انجام شد.»
او معتقد است: «اگرچه بنگاه‌های کوچک و متوسط یکی از ارکان توسعه اقتصادی در کشورهای پیشرفته است؛ اما در اینجا زیرساخت لازم برای توسعه این بنگاه‌ها وجود ندارد.» او به قوانین و مقررات تدوین شده توسط مجلس و دولت اشاره می‌کند: «این قوانین و مقررات تصویب‌شده به هیچ وجه در جهت حمایت از SME ها نبوده است؛ آن‌ها نتوانستند در برابر غول‌های بزرگ اقتصادی سرپا بمانند. به عنوان مثال با قوانین و مقررات یکسان نمی‌توان منابع مالی این واحدها را تأمین کرد.»
به گفته عضو هیات نمایندگان اتاق ایران، باید قوانین و مقررات برای رشد کسب و کار کوچک و متوسط متناسب با نیاز این واحدها تدوین و تصویب شود.
کارآفرین‌ها آموزش ببینند
کارآفرینی به عنوان موتور محرک رشد و توسعهٔ اقتصـادی می‌تواند در رشد اقتصادی کشورها، ایجاد اشتغال و رفاه اجتماعی نقش مهمی را بر عهده داشته باشد. ایجاد بنگاه‌های کوچک و متوسط (SME) و حمایـت از آن‌ها یکــی از اولویت‌های اساســی در برنامه‌های توســعه اقتصــادی کشــورهای پیشــرفته و توســعه یافتــه اســت. مقیمی معتقد است: «در این کشورها، آموزش کارآفرین‌ها از اصل اساسی و زیربنایی شروع هر کسب و کاری است. اما در ایران، متاسفانه به دلیل عدم هماهنگی علم و حوزه کار و عمل و به دلیل ساختار پیچیده بنگاه‌ها و دانشگاه‌ها، کارآفرین‌های ما آموزش کافی نمی‌ببینند؛ نیاز بازار و جامعه را نمی‌شناسند. به بازارهای هدف آشنایی ندارند و درنهایت این بنگاه‌ها ورشکسته می‌شوند.»
به گفته مقیمی در ورشکسته شدن واحدهای کوچک و متوسط عوامل خرد و کلان اقتصادی دست به دست هم می‌دهند تا این واحدها را به ورطه سقوط می‌کشند. SMEها در شرایط حاضر با مشکلات زیادی روبرو هستند و اگر دولت و مجلس برای حمایت از آن‌ها اقدام نکند، این واحدها در حال ورشکستگی هستند.